Από το antifono.gr αναδημοσιεύουμε απόσπασμα, σε μετάφραση Νίκου Μανωλόπουλου και Βασίλη Ξυδιά, από τη διάλεξη του John Milbank περί «Μεταφιλελευθερισμού, Λαϊκισμού και Αριστεράς». Ο Milbnak είναι Αγγλικανός θεολόγος και ιδρυτής του θεολογικού ρεύματος «Ριζοσπαστική Ορθοδοξία».
Έχουμε γίνει μάρτυρες διαφόρων περιπτώσεων φιλελευθερο-λαϊκιστικής ανάμιξης, όπου διαπιστώνουμε ότι όσο περισσότερο αναμιγνύονται ο λαϊκισμός με τον φιλελευθερισμό τόσο περισσότερο αυξάνει, αντί να περιορίζεται, η ροπή προς φασισμό.
Ένα πρώτο παράδειγμα είναι ο τρόπος που το γαλλικό Εθνικό Μέτωπο ή η “Άκρα Δεξιά” στην Ολλανδία συνδυάζουν τον μαζικό εθνικιστικό λαϊκισμό με την υπεράσπιση μιας ακρο-φιλελεύθερης πολιτικής ορθότητας, την οποία αντιλαμβάνονται σαν τμήμα της εθνικής τους πολιτιστικής κληρονομιάς. Το μόνο αποτέλεσμα που έχει αυτή η ανάμιξη είναι να επιτείνεται η αίσθηση ότι πολλά πράγματα είναι πέρα από κάθε συζήτηση, και συνθέτουν την αδιαπραγμάτευτη volonté générale [γενική θέληση].
Δεύτερο παράδειγμα είναι η οικονομική μορφή που παίρνει ο λαϊκισμός στις ΗΠΑ –πρόσφατα και στη Βραζιλία– συνδυάζοντας, προς ώρας τουλάχιστον, τον εξωτερικό προστατευτισμό, από τη μια, με τη φιλελεύθερη διόγκωση της εσωτερικής ελεύθερης αγοράς, από την άλλη. Και θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς τον Trump όταν απορρίπτει τις αθέμιτες πρακτικές στο εξωτερικό εμπόριο, ιδίως όταν σ’ αυτές περιλαμβάνεται η παιδική εργασία, η αγνόηση των προτύπων, η έλλειψη αμοιβαιότητας στις εμπορικές ανταλλαγές και στην πληροφόρηση, η επιτεινόμενη κλοπή της δυτικής τεχνογνωσίας, και η εξάπλωση των ολοκληρωτικών προτύπων σε όλο τον κόσμο μέσω των κινεζικών επιχειρήσεων που δρουν στο εξωτερικό. Γενικά, ένας βαθμός προστατευτισμού είναι πάντοτε επιθυμητός προς χάριν της κοινωνικής συνοχής, ειδικά αν μπορεί να επιδιωχθεί σε μια βάση αμοιβαιότητας μεταξύ των κυβερνήσεων, όπως με τη συμφωνία του Bretton Woods. Αλλά η διατήρηση του νεοφιλελευθερισμού στο εσωτερικό με τη μορφή της απορρύθμισης [deregulation] και της περικοπής φόρων [tax-cuts] αποκαλύπτει μια πραγματική και πολύ ενοχλητική υβριδικότητα της Αμερικής του Trump. Η οποία εν μέρει μοιάζει να δικαιολογείται από την ελπίδα ότι μια προστατευμένη εσωτερική αγορά μπορεί να δώσει ώθηση στη ζήτηση – εκεί που ο χρηματικός δανεισμός δεν τα είχε καταφέρει, ή αν τα είχε καταφέρει το είχε πετύχει με πολύ επικίνδυνο τρόπο. Δικαιολογείται όμως επίσης επειδή το κεφάλαιο μπορεί όντως να αποδράσει από κάποιες διεθνείς ρυθμίσεις αποσυρόμενο σε μια φιλόξενη χώρα, και αυτή η δυνατότητα απόσυρσης σε offshore φορολογικούς παραδείσους είναι απεριόριστη. […]
Έχουμε λοιπόν μία περίπτωση, τη γαλλο-ολλανδική, όπου βλέπει κανείς τη συμμαχία του λαϊκισμού με τον πολιτιστικό φιλελευθερισμό, και μια άλλη, την αμερικάνικη, στην οποία βλέπουμε τη συμμαχία του λαϊκισμού με τον οικονομικό φιλελευθερισμό. Και όταν κανείς κοιτά προς την Κίνα μπορεί να δει πώς ένας υπερφιλελεύθερος οικονομικός λαϊκισμός μπορεί να συνδυαστεί με έναν μετά-δημοκρατικό κρατικό απολυταρχισμό της ψηφιακής εποχής, που συνδέεται και με μια εθνικιστική ιδεολογία. Είναι η μίξη λαϊκισμού και φιλελευθερισμού που μπορεί τελικά να αναδυθεί σε πάμπολλες μεταλλάξεις σχεδόν παντού.
Υπό αυτήν την έννοια το ζήτημα δεν είναι απλώς να ανακαλύψουμε έναν τρίτο δρόμο μεταξύ φιλελευθερισμού και λαϊκισμού – που για τους λόγους που επιχείρησα ήδη να εκθέσω, δεν μπορεί ασφαλώς να περιοριστεί στις συνήθεις συνταγές με τα αριστερά γιατροσόφια. Αυτό που μάλλον χρειάζεται είναι να προσπαθήσουμε να ανακαλύψουμε μια εναλλακτική στα συνεχιζόμενα αδιέξοδα του φιλελευθερισμού και στις επιμέρους μεταλλάξεις του σε λαϊκισμό ή σε ένα φιλελευθερο-λαϊκιστικό μίγμα, το οποίο, όπως όλα δείχνουν, τείνει να γίνει όλο και πιο φασιστικό.
