Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ ως διέξοδος του σε αποσύνθεση «φιλελεύθερου» συστήματος
Του Δημήτρη Ναπ. Γιαννάτου*
Οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται και έχουν φτάσει σε κρίσιμο αν όχι σε οριακό σημείο. Οι συνθήκες είναι υπερβολικά δύσκολες και υπάρχουν πολλές ανελέητες κριτικές για τις κυβερνητικές επιλογές. Οι περισσότερες εστιάζονται στη μικροπολιτική διάσταση του θέματος. Αν έχει κάνει «κωλοτούμπα» ολόκληρη ή μισή, αν έχει συμβιβαστεί, αν κρατά ηττοπαθή τακτική, αν επιζητά τη ρήξη χωρίς προϋποθέσεις, αν είναι το νέο ΠΑΣΟΚ, αν συγκλίνει προς το κέντρο που πολιτικού φάσματος, αν έχει τυχοδιωκτική λογική για την εξουσία, αν είναι «άσχετοι», «ανίδεοι», «αφελείς» ή απροετοίμαστοι.
Ο φακός της κριτικής είναι στο ζουμ και ωφελεί να ανοίξουμε το πλάνο, ώστε να κατανοήσουμε το ευρύτερο ιστορικό περιβάλλον στο οποίο πραγματοποιείται η «αριστερή» διαπραγμάτευση. Εντάσσοντάς την, δηλαδή, στις αλλαγές ή εναλλαγές των πολιτικών συστημάτων που πραγματοποιούνται παγκοσμίως και επικρατούν κάθε χρονική στιγμή, μέσα στη μακρά διάρκεια της ιστορίας.
Και θεωρώντας ως μια μεγάλη ιστορική φάση του ανθρώπινου συστήματος, την κυριαρχία του δυτικού φιλελεύθερου διαφωτισμού από το 1789έως σχεδόν στις μέρες μας, προβλέπουμε ότι η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, στην ουσία θα «λύσει» το σταυρόλεξο της «ελληνικής» κρίσης, συμβιβαζόμενη με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Στη ουσία, θα διαχειριστεί τις αντιφάσεις και τη δυσκολία του συστήματος, δίνοντας περιθώριο και ανάσες στο σύστημα του δυτικού ευρωπαϊκού φιλελευθερισμού, παιδί του οποίου αποτελεί και ο ΣΥΡΙΖΑ (στην προοδευτική εκδοχή του) και οι ΑΝΕΛ (στην συντηρητική εκδοχή του). Θα πέσει με ευχαρίστηση, δηλαδή, στην παγίδα που έπεσαν όλες οι «αντισυστημικές» φιλελεύθερες δυνάμεις, ακόμη και οι πιο μαχητικές, τις προηγούμενες δεκαετίες.
Δεχόμενοι την ανάλυση του Ιμάνουελ Βάλερστάιν, για την αποσύνθεση του καπιταλιστικού μακροσυστήματος και του τελευταίου προσώπου του, της παγκοσμιοποίησης, ο συμβιβασμός αυτός, στα καθ’ ημάς, αποτελεί προϊόν της παρακμής της τελευταίας αυτής περιόδου του (νέο)-φιλελεύθερου μοντέλου. Η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, τελικά θα λειτουργήσει, φυσιολογικά και συστημικά. Ως γνήσιο τέκνον του ιδεολογικού φάσματος του Διαφωτισμού, την πολιτική φιλοσοφία, δηλαδή, που ταίριαζε στο οικονομικοτεχνικό ατομικό μοντέλο του φιλελεύθερου καπιταλισμού. Που σύμφωνα, και πάλι, με τον Βάλερστάιν, από το 1848 και μετά αποτελούσε κυρίαρχο μοντέλο πολιτικής και φιλοσοφίας με δυο πόλους: τους «συντηρητικούς φιλελεύθερους» και τους «φιλελεύθερους σοσιαλιστές». Εντάσσοντας στο ίδιο κοσμοσύστημα, όλους τους θεωρητικούς που διαμόρφωσαν φιλοσοφικά και πολιτικά προτάγματα τον 19ο και τον 20ό αιώνα: από τον Μπένθαμ, τον Ντισραέλι, τον Βίσμαρκ και το Ναπολέοντα τον Γ΄, έως τον Μαρξ, τον Μπερνστάιν, τον Λένιν, τον Κάουτσκι και τόσους άλλους.
Με τη θεώρηση αυτή, η τωρινή κυβέρνηση το πιθανότερο είναι να πετύχει όχι έναν έντιμο συμβιβασμό, αλλά έναν… «συνεπή συμβιβασμό», μέσα στη μακραίωνη πορεία του «φιλελευθερισμού», να πετύχει την αναπαραγωγή του και εσχάτως να αποφύγει το οριστικό του τέλος. Δίπλα στη σκοτεινή μάσκα της καταστολής και της ιδεολογικής κυριαρχίας, βρίσκεται πάντα το προσωπείο της ιδεολογικής συναίνεσης.
«Δεν είναι δουλειά των αντισυστημικών δυνάμεων να λύνουν τα πολιτικά διλήμματα που επιβάλλουν στα κυρίαρχα στρώματα οι ολοένα ισχυρότερες αντιφάσεις του συστήματος. Η αυτοβοήθεια των λαϊκών δυνάμεων θα πρέπει να θεωρείται ως κάτι διαφορετικό από τη διαπραγμάτευση μεταρρυθμίσεων στο πλαίσιο της υπάρχουσας δομής».
(Ιμάνουελ Βάλερστάιν-Σύγκρουση πολιτισμών; Η μεγάλη εικόνα και το μελλοντικό σύστημα- Εκδόσεις Θύραθεν- 2011).
O απαραίτητος λαϊκός παράγοντας που πρέπει να ενεργοποιηθεί, ήταν και είναι η μόνη διέξοδος για αυτή την λαϊκή αυτοβοήθεια. Χρειάζεται όμως δουλειά κυριολεκτικά στο δρόμο και στις γειτονιές. Με τρόπους που παραπέμπουν σ’ έναν παρατεταμένο αντιαποικιακό κοινωνικό «ανταρτοπόλεμο», για να θυμηθούμε την μαοϊκή «παράδοση», αλλά και τον αντιστασιακό χαρακτήρα του ελληνισμού, όπως το ανάλυσε ο Σβορώνος. Έναν «ανταρτοπόλεμο» άμυνας, αλλά και φθοράς στις φιλελεύθερες δυνάμεις (εντός και εκτός Ελλάδας) και τους μηχανισμούς τους (τοπική αυτοδιοίκηση, πλειστηριασμοί, αποφάσεις σε υπουργεία, τράπεζες κ.ά.). Παράλληλα, ουσιαστικές δημιουργικές προτάσεις που ακουμπούν στην παραγωγική παράδοση του λαού μας, στην αξιοποίηση πόρων και ευρωπαϊκών οδηγιών που μπορεί να γίνουν ωφέλιμες για μια σύνδεση της παραγωγικής ανασυγκρότησης με τη λαϊκή κουλτούρα μας και δεν υλοποιούνται ως τεχνοκρατικές ντιρεκτίβες των ευρωπαϊκών ιερατείων για την επέλαση του «εκσυγχρονισμού». Επιπλέον, ενίσχυση των δομών αλληλεγγύης και αυτοβοήθειας, που ριζώνονται μέσα στις γειτονιές, ως λαϊκοί θεσμοί και όχι ως «ακτιβιστικό» δυτικό lifestyle κοινωνικού ελιτισμού με αλληλέγγυο πρόσωπο. Ουσιαστικά βήματα για να έχει ο απλός πολίτης μια κοινωνική εξουσία, χωρίς να έχει την κυβερνητική εξουσία, αλλά και για να ελέγχει την κυβέρνηση. Πιέζοντάς την για ανάληψη στρατηγικών αποφάσεων για την χώρα και όχι για την εφαρμογή επικοινωνιακών τακτικισμών με ορίζοντα τη διάσωση του κυβερνητικού συστήματος.
Αν υπάρχει πια αυτό το λαϊκό υποκείμενο, είναι δύσκολο να το απαντήσεις, έπειτα από 40 χρόνια «εκσυγχρονιστικού φιλελευθερισμού» από δεξιές και αριστερές «πρωτοπορίες» και επιβίωσης μέσω αποικιοκρατικού και ενδογενούς παρασιτισμού και κατανάλωσης. Συνεπείς λαϊκές αριστερές δυνάμεις και φωνές υπάρχουν ακόμα και εντός του ΣΥΡΙΖΑ. Και σ’ αυτές πέφτει η ευθύνη της επιλογής τους και το πολιτικό πεδίο ενεργοποίησής τους. Ακόμα και ενάντια στο πολιτικό «επιτελείο», αλλά κοντά στην κοινωνία και το λαό.
* Ο Δημήτρης Ναπ. Γιαννάτος είναι κοινωνιολόγος και γραμματέας του Συλλόγου Εργαζομένων ΚΕΘΕΑ
