Η 19 Μαΐου, ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου που γράφτηκε στην ιστορία, μας παραπέμπει σε έναν λαό που η παράδοσή του, ο αντιστασιακός του πυρήνας περιγράφει το ηθικό και αξιακό φορτίο που μεταφέρεται στις επόμενες γενιές. Αξιακό φορτίο που δεν αφορά μόνο
«την λύπη των Γραικών των μακρυνών εκείνων
που ίσως όλο πίστευαν που θα σωθούνε ακόμη»
κατά πως λέει ο Μέγας Αλεξανδρινός ποιητής, αλλά που μπορεί να περιγράψει το παρόν και το τι έχουμε να αντιμετωπίσουμε.
Η φιλία των λαών, η ειρηνική συνύπαρξη και η καλή γειτονία, πρέπει να βασίζεται στην αλήθεια. Η ιστορική αποκατάσταση των γεγονότων και ο καταλογισμός των ευθυνών σε όσους προκάλεσαν, σχεδίασαν και εκτέλεσαν εκείνους τους διωγμούς αποτελεί όχι μόνον ιστορική δικαίωση και παρακαταθήκη για το μέλλον, αλλά και μία πράξη που δεν χωρίζει αλλά ενώνει.
Χρέος μας είναι ο φόρος τιμής για τα θύματα και απαίτησή μας από την πολιτική και πνευματική ηγεσία της Τουρκίας, να αναγνωρίσει τους διωγμούς και τις δραματικές συνέπειές τους στον Ποντιακό Ελληνισμό.
Παρακάτω, διαβάστε ένα παλαιότερο κείμενο του Fikret Baskaya που θέτει ζητήματα της κοινωνικής μνήμης και της αλλοτρίωσης της κοινωνίας από το παρελθόν της. Ενώ στη σελ. 29 του ανά χείρας φύλλου παρατίθεται επίσης άρθρο που πραγματεύεται τη σχέση του μεγάλου μας συγγραφέα Ν. Καζαντζάκη με τους Πόντιους του Καυκάσου.
***
Ξεριζωμός και… αυτοαποικιοκρατία
Η αποξένωση της κοινωνίας από τον εαυτό της και την ιστορία της, προϋπόθεση για την επιβολή των κυρίαρχων τάξεων
Του Fikret Baskaya*
Η Ιστορία όταν γράφεται από τους κυρίαρχους παραγνωρίζει εντελώς την τύχη και το πεπρωμένο αυτών που έμειναν κάτω απ’ τα συντρίμμια. Προφανώς, όταν η Ιστορία γράφεται απ’ αυτούς που καταστρέφουν, δεν υπάρχει λόγος να αναφερθεί το δράμα των θυμάτων που καταπλακώθηκαν απ’ τα συντρίμμια. Η επίσημη Ιστορία αγνόησε ότι αυτοί που καταστράφηκαν ήταν οι αρχαιότεροι με τις πιο βαθιές ρίζες λαοί.
Παρ’ όλο που έχει περάσει ένας περίπου αιώνας, συνεχίζεται επίμονα η στάση αυτή με την άρνηση της Ιστορίας. Όμως η άρνηση δεν σημαίνει ότι δεν υπήρξε η Ιστορία. Ότι ξεριζώθηκαν οι αρχαίοι λαοί που ζούσαν στα χώματα εκείνα, οι Ρωμιοί, οι Αρμένιοι, οι Ασσύριοι, οι Χαλδαίοι.
Κοινή υπήρξε η τύχη των μη-μουσουλμανικών αυτών λαών με τις σφαγές, τις διώξεις, τις εξορίες και τις καταπιέσεις. Σίγουρα ο διαχωρισμός και οι διωγμοί δεν έγιναν μόνον λόγω της διαφορετικής θρησκείας. Την ίδια τύχη είχαν και οι Κούρδοι που πρόβαλαν αντίρρηση να ενταχθούν στο πρόγραμμα του «καθαρού έθνους», όπως και άλλοι που έφεραν αντιρρήσεις για άλλα θέματα. Ένα τέτοιο καθεστώς που επεφύλασσε τόσα βάσανα και ταλαιπωρίες, ήταν δυνατόν να αντιμετωπίζει δίκαια και ορθά ακόμα και τους Τούρκους που τους θεωρούσε δικούς του; Στην πραγματικότητα, η ρεπουμπλικανική Τουρκία αντιμετώπιζε ανέκαθεν τις λαϊκές μάζες υπό μια αποικιοκρατική οπτική γωνία. Έχουμε, δηλαδή, να κάνουμε μ’ ένα περίεργο φαινόμενο αυτοαποικιοκρατίας. Αν θέλουμε να το πούμε διαφορετικά, έχουμε να κάνουμε με μια ιδιάζουσα αποικιοκρατική διεργασία. Αυτή η αυτοαποικιοκρατία έχει ριζικές διαφορές από τη συνήθη αποικιοκρατία και παρουσιάζει την πρωτοτυπία να έχουν οι αποικιοκράτες την ίδια θρησκεία με τους αποίκους. H κατάσταση αυτή είχε ως συνέπεια να προκύψουν δυσκολίες στην κατανόηση των γεγονότων που συνέβησαν.
Το πρόγραμμα δημιουργίας ενός καθαρόαιμου έθνους διέθετε ένα σωρό εσωτερικές αντιθέσεις. Η εκρίζωση των μη-μουσουλμανικών λαών με δραματικό τρόπο, εκτός των Κούρδων, σήμαινε ταυτόχρονα και πολιτιστική, μορφωτική και τεχνική ερήμωση. Από τη μια πλευρά οι ισχυρισμοί περί εκμοντερνισμού και προόδου ως στόχων και από την άλλη πλευρά η πλήρης καταστροφή της υποδομής υπέρ του επιδιωκόμενου σκοπού. Αν είχαν αποφευχθεί αυτές οι ακρότητες και δεν γίνονταν σφάλματα, σήμερα θα ήμασταν μια πιο ευημερούσα, πιο δημοκρατική, πιο πολύχρωμη (όχι με την έννοια του υλικού πλούτου), πιο προοδευμένη πολιτισμικά και μορφωτικά κοινωνία.
«Η εξουσία είναι αυτή που αποκρύπτει»
Η αλλαγή αρχίζει πάντα με την κατανόηση και την υπέρβαση. Για να κατανοήσουμε τα πράγματα, τα γεγονότα, τα συμβάντα, τις ιστορικές κοινωνικές διεργασίες, είναι απαραίτητο να αποκτήσουμε την ικανότητα να τα βλέπουμε αυτά με τα δικά μας μάτια. Και ο δρόμος γι’ αυτό είναι η καθαρή συνείδηση. Τότε θα πρέπει να απελευθερώσουμε τη συνείδησή μας από το να είναι αποικιοκρατούμενη. Μόνο έτσι θα ζήσουμε με αξιοπρέπεια και θα εγκαθιδρύσουμε ένα κοινωνικό καθεστώς όπου αξίζει να ζει κανείς. Για το σκοπό αυτό, πρώτα απ’ όλα πρέπει να απαλλάξουμε τον εαυτό μας από την κυρίαρχη ιδεολογία της επίσημης Ιστορίας και να αποκτήσουμε μια πιο ευρεία αντίληψη επ’ αυτών. Ο δρόμος που επιβάλλει η επίσημη Ιστορία οδηγεί την κοινωνία στη συλλογική απώλεια της μνήμης, τη διαγραφή αυτής και την κυριαρχία της εκδοχής εκείνης που συμφέρει τις κυρίαρχες τάξεις. Με άλλα λόγια, η επίσημη Ιστορία αποτελεί μια έκδοση της Ιστορίας που βασίζεται στο ψέμα, στην παραποίηση, στη μη κατονομασία των πραγμάτων, στη μυθοπλασία, στη λογοκρισία και αυτολογοκρισία.
Κατά μία άποψη η κοινωνική μνήμη διαμορφώνεται με τρόπο που συμφέρει τις ανάγκες της κυρίαρχης τάξης. Σε κάθε περίπτωση, ο δρόμος επιβολής των κυρίαρχων τάξεων διέρχεται από την αλλοτρίωση της κοινωνίας από το παρελθόν της, την απόκρυψη και τη λήθη. Η κοινωνία αποξενώνεται από τον εαυτό της και την ιστορία της.
*Ο Fikret Başkaya σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες. Φυλακίστηκε για τη συγγραφή του βιβλίου Η χρεωκοπία του παραδείγματος. Κριτική στην επίσημη ιδεολογία. Μετά την αποφυλάκισή του δημιούργησε το ίδρυμα Φόρουμ Τουρκίας και Μέσης Ανατολής, που έγινε γνωστό ως Ελεύθερο Πανεπιστήμιο. Είναι από τους διανοούμενους που έχουν υποστεί τις περισσότερες διώξεις στην Τουρκία.
Μετάφραση: Λαόνικος Μακρίδης
