Αιτία του χρέους οι δαπάνες για τη διάσωση των τραπεζών και η ύφεση – Η Ευρωζώνη, μηχανισμός που δημιουργεί δομικά πλεονάσματα στο κέντρο και δομικά ελλείμματα στην περιφέρεια – Η αλήθεια για την πτώση της ανταγωνιστικότητας – Η χώρα οδηγείται εξ αντικειμένου στην παύση πληρωμών – Ιστορική αποτυχία της αστικής τάξης και του κράτους της – Μακροχρόνια ύφεση και οικονομικός μαρασμός το αποτέλεσμα των μέτρων – Αναγκαία η έξοδος από το ευρώ
Ευρωζώνη: μηχανισμός που δημιουργεί δομικά πλεονάσματα στο κέντρο και δομικά ελλείμματα στην περιφέρεια
Κατά τη γνώμη μου, λοιπόν, και κατά τη γνώμη των υπολοίπων συνεργατών μου, στη μελέτη που δημοσιοποιήσαμε τον Μάρτιο, τα αίτια της κρίσης είναι δομικά και είναι δύο Το πρώτο αίτιο, κατεξοχήν και ίσως και κυρίαρχο σε μεγάλο βαθμό, είναι ο ίδιος ο χαρακτήρας της Ευρωζώνης. Η δομική μεροληψία της Ευρωζώνης, αυτό το οποίο είναι η Ευρωζώνη η ίδια. Δηλαδή, εν ολίγοις, η Ευρωζώνη έχει εξελιχθεί σε έναν μηχανισμό δημιουργίας δομικών πλεονασμάτων στις τρέχουσες συναλλαγές σε πρώτο βαθμό, για το κέντρο, και κυρίως για τη Γερμανία και δομικών ελλειμμάτων για τις περισσότερες άλλες χώρες και κυρίως για την περιφέρεια. Κι όταν μιλάμε για την περιφέρεια της Ευρωζώνης, προφανώς εννοούμε δύο περιφέρειες, την περιφέρεια του Νότου, η οποία βρίσκεται στο επίκεντρο αυτή τη στιγμή, η οποία ανήκει στην Ευρωζώνη, αλλά φυσικά και την ευρύτερη περιφέρεια της Ανατολικής Ευρώπης, η οποία δεν ανήκει στην Ευρωζώνη[…] και θα αναφερθώ στον Νότο. Τα πλεονάσματα αυτά μετατρέπονται σε εξαγωγή κεφαλαίου, φυσικά, από τη Γερμανία κυρίως προς την Ε.Ε. και την Ευρωζώνη, εξαγωγή κεφαλαίου που λαμβάνει τη μορφή των άμεσων ξένων επενδύσεων και φυσικά του τραπεζικού δανεισμού. Αυτό το πράγμα το βλέπετε και στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια.[…] η Ευρωζώνη έχει μετατραπεί σε μια περιοχή γερμανικής κυριαρχίας. Πρωτοφανούς γερμανικής κυριαρχίας, οικονομικής κυριαρχίας, η οποία φυσικά δυσκολεύεται να μετατραπεί σε πολιτική, κι αυτό είναι ένα από τα κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζουμε αυτή τη στιγμή. Σε τι οφείλεται αυτή; Σε έναν λόγο, με δύο αίτια. Ο λόγος, φυσικά, ο οποίος όλοι γνωρίζουμε, είναι η υποχώρηση της ανταγωνιστικότητας των χωρών της περιφέρειας η οποία επιτρέπει τη δημιουργία πλεονασμάτων που σας ανέφερα.
Η αλήθεια για την πτώση της ανταγωνιστικότητας
Γιατί υποχωρεί η ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας και των άλλων χωρών της περιφέρειας; Για δύο κυρίως λόγους: πρώτον γιατί οι χώρες της περιφέρειας μπήκαν στην Ευρωζώνη με πολύ υψηλές αρχικές ισοτιμίες – 340 δραχμές στο ευρώ. Ισοτιμίες οι οποίες έπληξαν την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας. Περισσότερο απ’ αυτό, όμως, η ανταγωνιστικότητα συνέχισε να πέφτει, διότι οι πιέσεις μεταφέρθηκαν στην αγορά εργασίας και στην αγορά εργασίας η πίεση που μπόρεσε να ασκήσει η Γερμανία στους δικούς της εργαζόμενους ήταν πολύ ισχυρότερη απ’ αυτή που μπόρεσαν να ασκήσουν οι αστικές τάξεις στις περιφέρειες. Οι γερμανικοί μισθοί παραμένουν παγωμένοι.
Είναι μία τρομακτική κατάσταση η οποία συνεχίζεται εδώ και 15 χρόνια κι έχει να κάνει με την πολιτική οικονομία της Γερμανίας, με την επανένωση, την ανυπαρξία συνδικάτων στην Ανατολή, με το ρόλο του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος.[…] ως εκ τούτου, η ανταγωνιστικότητα της Γερμανίας έχει βελτιωθεί μέσα στην Ευρωζώνη. Δεν υπάρχει άλλος λόγος, δεν οφείλεται στην τεχνολογία, δεν οφείλεται στη γερμανική αποτελεσματικότητα, δεν οφείλεται σ’ όλα αυτά το οποία, συνήθως, λέγονται στον Τύπο. Έχει να κάνει με την πίεση στην εργατική τάξη, η οποία είναι πολύ μεγαλύτερη στη Γερμανία. Αυτός είναι και ο λόγος της εμφάνισης της γερμανικής κυριαρχίας στην Ευρωζώνη κατά πρώτο λόγο, στην Ε.Ε. ευρύτερα.
Αίτια χρέους οι δαπάνες για διάσωση των τραπεζών και η ύφεση
Το δεύτερο αίτιο της κρίσης του δημοσίου χρέους είναι, φυσικά, η οικονομική κρίση του 2007-2009. Αυτό που ξεκίνησε ως γιγάντια κρίση του χρηματοπιστωτικού τομέα και μετεξελίχθηκε σε ύφεση. Όχι πολύ μεγάλη ύφεση η οποία, τέλος πάντως, σταθεροποιήθηκε στον α’ βαθμό, το 2009, μέσω πάρα πολύ μεγάλης κρατικής παρέμβασης. Η κρατική παρέμβαση, φυσικά, στόχευσε στη διάσωση των τραπεζών κατά πρώτο λόγο – πράγμα πάρα πολύ ακριβό. Ταυτόχρονα, όμως, η κρίση έφερε και συντριβή των εσόδων του κράτους λόγω της ύφεσης κι αυτός είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο ξέφυγαν τα ελλείμματα. Δεν πρόκειται, δηλαδή, για σπατάλες του κράτους […] υπάρχει μια άνοδος το 2007, είναι αλήθεια, αλλά εκεί που ξεφεύγουν τα πράγματα είναι όταν η ύφεση συντρίβει τα έσοδα και δημιουργεί το έλλειμμα που διογκώνει το δημόσιο χρέος.
Αυτά τα πράγματα τα παρατηρούμε και σ’ άλλες χώρες. Το ερώτημα τώρα είναι, γιατί η Ελλάδα; Γιατί βρέθηκε η Ελλάδα στο επίκεντρο αυτού του πράγματος, εφόσον αυτό είναι γενικό ή, τέλος πάντων, γενικότερο. Οι λόγοι είναι αρκετά ξεκάθαροι.
Πρώτον, η αδυναμία του παραγωγικού ιστού. Αυτό που σας είπα αρχικά για τα ελλείμματα στις περιφέρειες και για τα γερμανικά πλεονάσματα, ότι ο παραγωγικός ιστός στις περιφέρειες εξασθενίζει, είναι ιδιαίτερα έντονο στην Ελλάδα, όπου το έλλειμμα των τρεχουσών συναλλαγών έφτασε το απίστευτο ύψος του 15% του ΑΕΠ το 2008, λίγο πριν αρχίσει η ύφεση. Είναι αντανάκλαση της υποχώρησης του παραγωγικού δυναμικού. Αυτό το οποίο λέει ο κόσμος «δεν παράγουμε τίποτα», είναι αλήθεια.
Ο δεύτερος λόγος είναι, φυσικά, η αδυναμία του κράτους, πράγμα το οποίο επίσης το γνωρίζουμε όλοι. Οι δομικές αδυναμίες του ελληνικού κράτους, δηλαδή η διαφθορά, η αδυναμία να φορολογήσει με αποτελεσματικό και δίκαιο τρόπο, κυρίως να συλλέξει φόρους, η έλλειψη οργάνωσης και όλα τα συναφή.
Πράγμα το οποίο το γνωρίζουμε δεν είναι, όμως, αίτιο της κρίσης. Οι αδυναμίες αυτές υπήρχαν και βγήκαν στην επιφάνεια λόγω των δομικών προβλημάτων τα οποία σας ανέφερα. Τρίτος λόγος είναι φυσικά η χειραγώγηση των στοιχείων […], ως εκ τούτου έγινε πολύ πιο δύσκολο για το ελληνικό κράτος να εμφανίζεται στις διεθνείς αγορές για να μπορέσει να δανειστεί. Και τέταρτος λόγος, επίσης προφανής, η Ελλάδα είναι μικρή. Η ελληνική αγορά ομολόγων, κρατικών ομολόγων, είναι σχετικά μικρή. Εμάς μας φαντάζει το χρέος γιγαντιαίο -και είναι- αλλά για τα συνολικά μεγέθη είναι μικρό . Αν επιδιώξει κάποιος να κερδοσκοπήσει, η Ελλάδα είναι πιο πρόσφορη. Με 300 δισεκατομμύρια ευρώ χρέος, μπορείς να κερδοσκοπήσεις. Με 3.000 δισ. ευρώ χρέος, που είναι το χρέος την Ιταλίας, δεν μπορείς να κερδοσκοπήσεις. Αν, λοιπόν, επιδιώξεις γενικότερη επίθεση κερδοσκοπική, είναι πολύ πιο καλό να αρχίσεις από την Ελλάδα και σιγά-σιγά να προχωρήσεις. Επί τροχάδην πάλι, τι δείχνει αυτή η κρίση για τη θεσμική οικονομική οργάνωση της Ευρωζώνης; […]. Το πρώτο είναι η θεσμική αντίφαση ανάμεσα στην ενιαία νομισματική πολιτική: μία κεντρική τράπεζα, ίδια νομισματική πολιτική, ίδιο επιτόκιο για όλους, και στην πολυδιάσπαση της δημοσιονομικής πολιτικής. Δεκαέξι κράτη, το καθένα με το δικό του τρόπο να αντιμετωπίσει τις δημόσιες δαπάνες. Αυτή η αντίφαση εμφανίζεται σ’ όλα τα επίπεδα και στο επίπεδο των αποφάσεων, αλλά και στο επίπεδο των αγορών. […] Δεκαέξι είναι στην ουσία (οι χρηματοπιστωτικές αγορές), οπότε το κάθε κράτος αντιμετωπίζεται με διαφορετικό τρόπο. Δεύτερον, που πηγάζει απ’ αυτό, είναι φυσικά η θεσμική μεροληψία, την οποία βλέπουμε στην Ευρωζώνη, υπέρ του μεγάλου κεφαλαίου. Όλο το σύστημα είναι φτιαγμένο για να στηρίξει τα συμφέροντα του μεγάλου κεφαλαίου και ο Ζ.Κ. Τρισέ, ο πρόεδρος της ΕΚΤ, όταν βρέθηκαν οι τράπεζες σε κρίση, το 2008-2009, ήταν ξεκάθαρος. Επ’ ουδενί έπρεπε να αφεθούν οι τράπεζες να χρεοκοπήσουν. Όταν, όμως, τα κράτη βρέθηκαν σε δυσκολία, τέλος του 2009- 2010, εκεί τηρεί ρόλο παρατηρητή η ΕΚΤ κι αυτό το κάνει συνεχώς την τελευταία δεκαετία. Σε κάθε δύσκολη στιγμή στηρίζει τις τράπεζες, στηρίζει το ιδιωτικό κεφάλαιο, αλλά όχι το δημόσιο. Τρίτον, επίσης πασιφανές, υπάρχει βέβαια παντελής έλλειψη αλληλεγγύης. […], υπάρχουν σχέσεις θυγατρικές, σχέσεις ανταγωνιστικές και φυσικά σχέσεις κυριαρχικές. Με παλαιομαρξιστικό τρόπο θα ‘λεγα ότι υπάρχουν σχέσεις ιμπεριαλιστικές […]
Ιστορική αποτυχία της αστικής τάξης
Η κρίση δείχνει φυσικά την παντελή αποτυχία των στρωμάτων που έχουν κυβερνήσει τη χώρα, τις τελευταίες δεκαετίες. Πρόκειται για ιστορική αποτυχία, κοινωνική αποτυχία συνολική, και κυρίως της αστικής τάξης η οποία έχει το μερίδιο του λέοντος στην πολιτική εξουσία και φυσικά στις οικονομικές απολαβές. Έχει αποτύχει να εντάξει την Ελλάδα στην ευρωπαϊκή αγορά με όρους ανταγωνιστικότητας. Πού είναι οι επενδύσεις, πού είναι ο δυναμισμός – δεν υπάρχει τίποτα απ’ αυτό, μόνο κουβέντες ακούμε για τον Έλληνα που κάνει το ‘να και τ’ άλλο… Το κράτος και οι αδυναμίες του κράτους αντανακλούν τη γενική αποτυχία και της αστικής τάξης, αλλά και των στρωμάτων τα οποία έχουνε κυβερνήσει μαζί με την αστική τάξη επωφελούμενα απ’ αυτήν. Το άλλο που δείχνει […] είναι ο τυχοδιωκτικός και άβουλος χαρακτήρας της άρχουσας τάξης στην Ελλάδα. Είναι εντυπωσιακό! Δεν υπάρχει εθνική στρατηγική. Δεν βλέπει κανείς να διαγράφεται εθνική στρατηγική. Να υπάρχει κάποιο κομμάτι της αστικής τάξης το οποίο να αντιλαμβάνεται το τι συμβαίνει και να ‘χει κάποιο πρόγραμμα, το οποίο να λέει θα κάνουμε κάτι άλλο. Σύρονται πίσω από αυτά που τους επιτάσσουν οι ισχυρότεροι της Ε.Ε. και κερδοσκοπούν και οι ίδιοι, κερδοσκοπούν εναντίον της Ελλάδας. Έχουν καταρρεύσει ως αξιόπιστη, ηγετική δύναμη.
Μακροχρόνια ύφεση και οικονομικός μαρασμός
Τα μέτρα θα φέρουν βαθιά ύφεση. Για έναν πάρα πολύ απλό λόγο. Η συνολική ζήτηση είναι κατανάλωση -επενδύσεις- εξαγωγές. Η κατανάλωση συντρίβεται. Οι επενδύσεις δεν είχαν κανένα δυναμισμό, όπως σας είπα, η ελληνική άρχουσα τάξη μόνο για επενδύσεις δεν φημίζεται, οι επενδύσεις είναι χαμηλές, και φυσικά στο πλαίσιο αστάθειας και ανησυχίας για το μέλλον, μόνο για επενδύσεις δεν μπορούμε να μιλάμε αυτή τη στιγμή. Το ότι θα φωνάξουμε το ξένο κεφάλαιο να κάνει επενδύσεις, είναι κουβέντες του αέρα.
Δεν έχει συγκριτικό πλεονέκτημα η Ελλάδα αυτή τη στιγμή. Θα πάνε στην Τουρκία, θα πάνε στη Βουλγαρία, γιατί να ‘ρθουνε στην Ελλάδα; Πώς θα λυθεί το πρόβλημα μ’ αυτό; Και μιλάμε για εξαγωγές που δεν είναι πολύ μεγάλο κομμάτι της ελληνικής οικονομίας, αλλά επίσης δεν υπάρχει δυνατότητα υποτίμησης, για να πάρουν εξαγόμενα, γιατί είμαστε στο ευρώ. […] Οι εξαγωγές μπορούν να αυξηθούν αν υπάρξει πτώση-συμπίεση του κόστους. Πράγμα το οποίο δεν βλέπω να βγαίνει να το λέει ανοιχτά η κυβέρνηση. Το λέει με έμμεσο τρόπο, διότι φυσικά το κόστος πρέπει να πέσει και στον ιδιωτικό τομέα. Δεν μπορεί να πέσει μόνο στον δημόσιο. […] Άρα, περικοπές μισθών θα γίνουν, κι αυτό που κάνουν στον δημόσιο τομέα θα πρέπει επεκταθεί στον ιδιωτικό, το οποίο είναι πιθανό. Όμως, είναι άκρως απίθανο να υπάρξει τέτοια γιγαντιαία επέκταση των εξαγωγών η οποία να φέρει ανάταση συνολική της οικονομίας.[…]
Αν η οικονομία πέσει σε ύφεση και έχουμε κοινωνικές τριβές και κοινωνική αντίδραση, το πιθανότερο είναι ότι το πρόγραμμα του ΔΝΤ θα
αποτύχει. Δηλαδή, δεν θα μπορέσει να μπει η Ελλάδα σε πλαίσιο μέσα στο οποίο θα βρει, αυτόνομα, να αποπληρώνει το χρέος της και άρα να ξαναπάει στις διεθνείς αγορές και να γυρέψει δάνεια.
Παύση πληρωμών και έξοδος από το ευρώ
Επομένως, το συμπέρασμα είναι προφανές, το έχουν πει εξάλλου και οι διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές, κατά πάσα πιθανότητα οδηγούμαστε σε παύση πληρωμών. Παύση πληρωμών, ίσως το 2011, είναι δύσκολο να πει κανείς, πάντως αυτή είναι μία πολύ πιθανή προοπτική σήμερα. Το δάνειο που έχει πάρει η χώρα απλώς δίνει χρόνο, και ίσως έτσι το σκέφτηκαν το ΔΝΤ και η Ευρωζώνη. Επιτρέπει να σηκωθούν αναχώματα για τις ευρωπαϊκές, τις γερμανικές και γαλλικές τράπεζες.
Επιτρέπει να ληφθούν μέτρα πιθανώς για την Πορτογαλία και την Ισπανία, ώστε αν η Ελλάδα προχωρήσει σε παύση πληρωμών, η κατάσταση να μην ξεφύγει εκτός ελέγχου, όπως φαίνεται να συμβαίνει τώρα, έτσι κι αλλιώς. Το λέω τώρα αυτό, γιατί πολλοί στην Αριστερά μίλησαν για παύση πληρωμών, και καλά κάνανε, είναι κάτι το οποίο πρέπει πολύ σοβαρά να ληφθεί υπ’ όψιν. Πιστεύω ότι η Αριστερά πρέπει να το στηρίξει, αλλά θέλω να τονίσω ότι […] παύση πληρωμών μπορεί να κάνει η αστική τάξη. Πιθανόν εκεί θα καταλήξουμε.
Το ζήτημα, λοιπόν, είναι πώς θα γίνει η παύση πληρωμών, με ποιους όρους και πώς θα γίνει η χρεοκοπία και με ποιους όρους. Το ζήτημα για την Αριστερά θα είναι, λοιπόν, να ζητήσει αυτό το πράγμα να γίνει με όρους υπέρ των πολλών, και φυσικά με όρους που θα μπορέσουν να βάλουν την οικονομία και την κοινωνία σε πορεία ανάπτυξης. Αυτό είναι το ζητούμενο. Όχι αν θα γίνει παύση πληρωμών. Κατά την εκτίμησή μου προς τα ‘κει πάμε. Δεν πρέπει, όμως, να γίνει με όρους ΔΝΤ και με όρους της αστικής τάξης. αλλά με όρους του λαϊκού κινήματος. Τι σημαίνει αυτό; […] Πρέπει, λοιπόν, η στάση πληρωμών να είναι ευκαιρία για να μπει η χώρα σε άλλη τροχιά και να αλλάξει, να γίνει μεταφορά της ισορροπίας υπέρ της εργασίας και κατά του κεφαλαίου, για πρώτη φορά στη χώρα μας, εδώ και δεκαετίες. Τι πρέπει να προτείνει η Αριστερά γι’ αυτό; Πιστεύω ότι η Αριστερά πρέπει να προτείνει έξοδο απ’ το ευρώ.
Η Ευρωζώνη είναι ένας μηχανισμός όπως σας το εξήγησα που δημιουργεί πλεονάσματα, ένας μηχανισμός καταχρηστικός,[…]
Η έξοδος απ’ το ευρώ, φυσικά, θα φέρει αμέσως υποτίμηση. Δεν υπάρχει αμφιβολία γι’ αυτό. Τεχνικά, να βγει η Ελλάδα απ’ το ευρώ δεν είναι πολύ δύσκολο πράγμα, μην ακούτε αυτά που λένε για τον Αρμαγεδώνα, ο Αρμαγεδών είναι εδώ. Θα ‘ρθει η υποτίμηση, που πρέπει να το συζητήσουμε, τι θα φέρει, αυτό είναι προς διερεύνηση. Δεν έχω τις απαντήσεις, ούτε και κανένας μας, μπορεί να βρεθούν συλλογικά. […] Αν έχουμε έξοδο από το ευρώ και φυσικά υποτίμηση, το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να γίνει θα είναι να επέλθει δημόσιος έλεγχος επί των τραπεζών.
Προφανώς οι τράπεζες θα καταρρεύσουν. Θα καταρρεύσουν διότι, πρώτον κατέχουν πολύ μεγάλο ποσό ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου, θα συντριβούν. Δεύτερον οι τράπεζες παίρνουν ρευστότητα από τις διεθνείς αγορές. Αν γίνει έξοδος από την Ευρωζώνη, δεν θα μπορέσουν να το κάνουν με τους προηγούμενους όρους, θα πρέπει αμέσως να τεθεί θέμα δημοσίου ελέγχου επί των τραπεζών. Σας το λέω αυτό, γιατί αν γίνει με όρους αστικής τάξης η παύση πληρωμών, όχι με όρους Αριστεράς, υπάρχει περίπτωση να καταλήξει χωρίς εθνικές τράπεζες.
Δηλαδή, επειδή ακριβώς θα καταρρεύσουν οι τράπεζες, υπάρχει περίπτωση να διατηρηθούν μέσω του γερμανικού κεφαλαίου, μέσω του αμερικανικού κεφαλαίου, μέσω του ισπανικού κεφαλαίου κ.λπ. Δηλαδή, υπάρχει περίπτωση να καταλήξει η Εθνική και όλες οι υπόλοιπες τράπεζες να βρίσκονται, συνολικά, στα χέρια ξένων κεφαλαιούχων. Θα μου πείτε, έχει σημασία ποιος κατέχει την τράπεζα;
Δυστυχώς, έχει. Έχει σημασία, κυρίως για τις τράπεζες, διότι απ’ ό,τι γνωρίζουμε από την εμπειρία των τελευταίων 10-15 χρόνων, για το Μεξικό και την Κορέα π.χ., όταν καταρρέουν οι τράπεζες λόγω τέτοιας κρίσης και τις παίρνει το ξένο κεφάλαιο, στη μία τους μορφή οι τράπεζες συνήθως επικεντρώνουν την προσοχή τους στον τοπικό δανεισμό, στο δανεισμό για κατανάλωση, στην κερδοσκοπία.
Δεν χρηματοδοτούν την ανάπτυξη δηλαδή. […] Πρέπει, λοιπόν, να υπάρξει δημόσιος έλεγχος των ελληνικών τραπεζών, για να μπορέσουνε να διασωθούν σε πρώτη φάση και γενικά να χρησιμοποιηθούν ως μοχλός για άλλη πορεία της ελληνικής οικονομίας. Μπορεί να γίνει αυτό μέσα στην Ευρωζώνη;
Δεν μπορεί, είναι πολύ δύσκολο. Διότι οι τράπεζες πρέπει να παίρνουν ρευστότητα από κάπου. Εάν οι τράπεζες, τις οποίες υποτίθεται θα τις έχουμε βάλει σε δημόσιο έλεγχο, πρέπει να παίρνουνε ρευστότητα από την ΕΚΤ, όπως γίνεται τώρα μέσα στην Ευρωζώνη, δεν θα μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν με τους όρους που θα ήθελε η Αριστερά να τις χρησιμοποιήσει.
Θα είναι δεμένες από την ΕΚΤ. θα πρέπει δηλαδή να γίνει και η έξοδος από το ευρώ για να μπορέσουν να στηριχθούν πραγματικά οι τράπεζες, για να μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν ως κομμάτι της δημόσιας οικονομίας. Αυτό θα πρέπει να γίνει φυσικά και σ’ άλλους τομείς. Όχι μόνο οι τράπεζες, αλλά προφανώς η ενέργεια, οι συγκοινωνίες κ.λπ. διότι κι αυτές θα χτυπηθούν πολύ απ’ την έξοδο απ’ την Ευρωζώνη. Θα πρέπει, φυσικά, να γίνει με διαφάνεια με έλεγχο κ.λπ. Βέβαια, το ένα φέρνει το άλλο. Δεν μπορεί να γίνει αυτό, όταν οι κεφαλαιακές αγορές είναι παντελώς ελεύθερες και χωρίς περιορισμούς. Θα πρέπει να μπουν και έλεγχοι στις κεφαλαιακές αγορές. Για το οποίο καθεστώς μιλάει ακόμα και το ΔΝΤ σήμερα.
Ακόμα και αυτοί αναγνωρίζουν ότι σε ορισμένες συνθήκες υπάρχει ανάγκη ελέγχου των αγορών. Αυτό το πράγμα θα δημιουργήσει πλαίσιο φυσικά, ώστε να μπορέσουν να γίνουν περαιτέρω βήματα, η αναδιανομή, η προστασία του εργατικού εισοδήματος μέσω αναδιανεμητικών μεθόδων, με τη φορολογία κ.λπ. […] κι αυτό θα βάλει τις βάσεις για ευρύτερη βιομηχανική πολιτική. Όλοι οι μηχανισμοί της βιομηχανικής πολιτικής στην Ελλάδα, σήμερα, έχουν καταρρεύσει. Η βιομηχανική πολιτική στην Ελλάδα είναι «μπάτε σκύλοι αλέστε».
Αυτό το πράγμα θα πρέπει να ξαναγίνει, για να μπει η χώρα σε τροχιά ανάπτυξης. Είναι προφανές ότι κάτι τέτοιο φυσικά δεν μπορεί να γίνει με το σημερινό κράτος. Το σημερινό κράτος δεν μπορεί να κάνει αυτό το πράγμα, χρειάζεται δομική αλλαγή του κράτους, χρειάζεται ξεκαθάρισμα, χρειάζεται διαφάνεια, δημοκρατικοί μηχανισμοί, απόδοση χρεών κ.λπ. για να γίνει όλο αυτό το πράγμα. Πώς θα γίνει αυτό; Αυτό θα το βρείτε εσείς κι όλοι οι υπόλοιποι που έχουν να κάνουν με το λαϊκό κίνημα. […]
