Όλες οι κοινωνίες είναι άνω-κάτω. Η δυσαρέσκεια ποτέ δεν ήταν τόσο μεγάλη, εκτεταμένη και διαρκής σε ολόκληρη τη μεταπολεμική περίοδο. Και για πρώτη φορά είναι τόσο διάχυτη, για πρώτη φορά είναι τόσο υπερκομματική. Αλλά είναι και η πρώτη φορά που δεν υπάρχει η Αριστερά να την αξιοποιήσει, να είναι μπροστά, να τη συγκροτήσει, να της δώσει προοπτική. Γι’ αυτό, η τόσο μεγάλη αυτή δυσαρέσκεια, που έχει απόλυτα ρεαλιστική βάση, παραμένει αυθόρμητη, αδέσποτη και πιθανότατα ατελέσφορη. Η περίπτωση των Κίτρινων Γιλέκων είναι πολύ χαρακτηριστική. Είναι ανέλπιστα αυτοδημιούργητη, ακαθοδήγητη, δυναμική, επίμονη και λαϊκή. Αλλά θα ήταν υπερεκτίμηση να αποφανθεί κανείς ότι απειλεί το σύστημα. Το απομυθοποιεί, το φτύνει, αλλά δεν απειλεί την αιτία της δυσαρέσκειας, γιατί δεν έχει κορμό, δεν έχει πυρήνα, δεν έχει καθολική στόχευση. Είναι σαν να ζητάει από τους υπαίτιους της δυσαρέσκειας να επιδιορθωθούν και να επιδιορθώσουν, ενώ εκφράζει την απόλυτη απαξίωσή της γι’ αυτούς.
Προς το παρόν, η Δεξιά αισθάνεται ασφαλής στην Ευρώπη. Πιο ασφαλής από την εποχή που η ευημερία καθησύχαζε την κοινωνία, αλλά γεννούσε όλο και μεγαλύτερες προσδοκίες και διεκδικήσεις. Και αισθάνεται ασφαλής γιατί βασικά έχει εξουδετερωθεί η Αριστερά. Παίζει χωρίς αντίπαλο. Η Αριστερά αυτοαναιρέθηκε. Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης την σκόρπισε, αν και είχε όλο το χρόνο και τη γνώση για να οργανώσει την άμυνά της και να προετοιμαστεί για την επόμενη φάση στο διάστημα που προηγήθηκε των ανατρεπτικών γεγονότων του 1990. Αλλά η ζημιά είχε ξεκινήσει πολύ νωρίτερα.
Η Αριστερά είχε σταδιακά διαβρωθεί από τη γοητεία που ασκούσε πάνω της η μεταπολεμική καπιταλιστική Ευρώπη. Η γραφειοκρατία της Αριστεράς είχε επί της ουσίας ενσωματωθεί στο καπιταλιστικό σύστημα. Στο ανατολικό μπλοκ απονέκρωνε το σοσιαλιστικό σύστημα και στο δυτικό είχε διαπλεχτεί με το αστικό σύστημα σε βαθμό αδιαχώριστο. Λειτουργούσε με τους κανόνες του. Τα στελέχη της ήταν δημόσιοι υπάλληλοι. Για παράδειγμα, στον ΣΥΡΙΖΑ, η κομματική γραφειοκρατία έπαιρνε –και παίρνει- τους μισθούς των στελεχών της –επί δεκαετίες- από την κρατική επιχορήγηση, οι βουλευτές επίσης πληρώνονται από το αστικό κράτος κ.λπ.
Εξουθενωμένη
Το κοινωνικό κράτος, στη δημιουργία του οποίου η μεταπολεμική ευρωπαϊκή -εν ευρεία εννοία- Αριστερά συνέβαλε έμμεσα και άμεσα καθοριστικά, άμβλυνε και τις ταξικές αντιθέσεις μέσα στην κοινωνία. Επωφελήθηκαν και οι εργαζόμενοι με αριστερές ιδέες από τα δικαιώματα και τις παροχές, αλλά χαλάρωσαν και οι αντιδράσεις τους στις ανισότητες και την εκμετάλλευση. Οι συνδικαλιστικοί εκπρόσωποι απέκτησαν προνόμια, μπήκαν και στις διοικήσεις των μεγάλων επιχειρήσεων. Και, εξίσου σημαντικό, πολλοί από τους μορφωμένους της Αριστεράς, διανοούμενοι και καλλιτέχνες, έγιναν όχι απλά δεκτοί από το σύστημα εξουσίας, αλλά εξασφάλισαν επιχορηγήσεις, απέκτησαν σημαντικά πόστα στον κρατικό μηχανισμό, έγιναν στελέχη επιχειρήσεων και καθηγητές στα πανεπιστήμια∙ εν τέλει, υιοθέτησαν πλήρως τους όρους λειτουργίας του συστήματος που αντιμάχονταν. Η Δεξιά είχε πάψει από καιρό να ζητάει πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων για να μπει κανείς στο πανεπιστήμιο, να βγάλει άδεια οδήγησης αυτοκινήτου ή να προσληφθεί στο δημόσιο. Αυτές ήταν μεγάλες κατακτήσεις στον αγώνα του εκδημοκρατισμού του κοινωνικού συστήματος, αλλά δελέασαν πολλούς αριστερούς και αύξησαν σε μεγάλο βαθμό τις αυτομολίες, φανερές και συγκαλυμμένες. Δεν είναι λίγοι αυτοί που κράτησαν το αριστερό προσωπείο, γιατί τους προσέδιδε ξεχωριστό κοινωνικό κύρος και προοδευτικό πρόσημο ενώ ταυτόχρονα ανήκαν σε ένα νέο ισχυρό κύκλωμα διείσδυσης και εγκατάστασης στις προνομιούχες θέσεις του συστήματος. Αυτά δεν είναι τα μόνα φαινόμενα, αλλά είναι αρκετά ενδεικτικά για το πώς διολίσθησε και μεταλλάχθηκε η Αριστερά στην Ευρώπη, με πολλές παραλλαγές ανά χώρα.
Η Δεξιά, λοιπόν, σήμερα δεν κινδυνεύει. Οπωσδήποτε όχι από την Αριστερά όπως τη γνωρίσαμε. Σήμερα, η Αριστερά στην Ευρώπη, σε όλες της τις εκδοχές, είναι ξεδοντιασμένη. Η φιλοσοβιετική παρασύρθηκε από τα χαλάσματα της Σοβιετικής Ένωσης και η αναθεωρητική υπέκυψε στη γοητεία και τις προσφορές των αντιπάλων της. Και συμβαίνει το εξής παράδοξο: να υπάρχουν σε όλη την Ευρώπη πολλοί καθαρά αριστεροί πολίτες, οι οποίοι εύκολα ανιχνεύονται σε κάθε χώρα, και ακόμα περισσότεροι πολίτες που επιζητούν τα επιτεύγματα των αριστερών πολιτικών στον εκδημοκρατισμό, την εργασία, τη στέγαση, την παιδεία, την υγεία κ.λπ., αλλά να μην βρίσκουν κανένα φορέα που να τους εκπροσωπεί με ειλικρίνεια και συνέπεια. Κι όπου ανοίχτηκαν, διαψεύστηκαν και στραπατσαρίστηκαν.
Αυτοακύρωση
Τα φερόμενα ως αριστερά κόμματα στην Ευρώπη, διαβρωμένα και αλλοτριωμένα εσωτερικά, είτε απορροφήθηκαν από τα αστικά κόμματα, είτε αυτοδιαλύθηκαν, είτε συρρικνώθηκαν εξ αιτίας της εξομοίωσής τους με τις πολιτικές των αντιπάλων τους. Το καταλαβαίνει κανείς αναλογιζόμενος τι έπαθαν τα πανίσχυρα ΚΚ και τα μεγάλα σοσιαλιστικά κόμματα της Γαλλίας και της Ιταλίας, αλλά και τα αντίστοιχα των άλλων χωρών που βρίσκονταν για πολλά χρόνια στην εξουσία, του ΠΑΣΟΚ συμπεριλαμβανομένου, αλλά και τα πρώην κομμουνιστικά και μετέπειτα σοσιαλιστικά κόμματα στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης που όλα σχημάτισαν κυβερνήσεις, από την Αλβανία, Βουλγαρία και Ρουμανία μέχρι την Ουγγαρία και Πολωνία. Και τελευταία, από τις πιο κραυγαλέες περιπτώσεις, ο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος αποτελεί το αποκορύφωμα της αποαριστεροποίησης και μετάλλαξης της ευρωπαϊκής Αριστεράς. Σε σημείο που σε ορισμένα καίρια ζητήματα, με τον εξαμβλωματικό φιλοαμερικανισμό και φιλοσιωνισμό του, να ξεπερνάει ακόμα και τα πιο ακραία φιλονατοϊκά κόμματα της ανατολικής Ευρώπης!
Όλα αυτά τα αριστερής καταγωγής κόμματα αυτοδιαβρώθηκαν και αυτομεταλλάχθηκαν σε βαθμό πλήρους αυτοακύρωσης. Οπότε, από ποιους να κινδυνεύει η Δεξιά όταν δεξιοποιήθηκε η Αριστερά; Κι όταν, σ’ αυτό το κενό αναγεννιέται η ευρωπαϊκή άκρα Δεξιά, η οποία εμφανίζεται ως πιο φιλολαϊκή και ανεξάρτητη, αλλά δεν αμφισβητεί το ισχύον σύστημα και το προστατεύει κιόλας με σκληρά μέτρα από τα «ζιζάνια» του παρελθόντος με σαρωτικές εκκαθαρίσεις των στοιχείων της Αριστεράς από τη δημόσια ζωή και με παρεμπόδιση με ειδικούς νόμους, προληπτικά αστυνομικά μέτρα και καταιγιστική προπαγάνδα, της ανασυγκρότησης των αριστερών αντιλήψεων και δυνάμεων.
Κυματοθραύστες
Η Δεξιά στην Ευρώπη, το βαθύ κράτος, τα ολιγοπώλια, οι δεξαμενές σκέψης, η αστυνομία, ο στρατός, οι μυστικές υπηρεσίες και οι εξαγορασμένοι διανοούμενοι, δεν έχουν τίποτα να φοβηθούν από την άνοδο της Άκρας Δεξιάς. Αντιθέτως, την έχουν ως το έσχατο οχυρό απέναντι στη διογκούμενη λαϊκή δυσαρέσκεια, για να την εκτρέψουν προς ασφαλή κανάλια και να την εκτονώσουν ή κατευνάσουν, αλλά και να την καταπνίξουν αν χρειαστεί.
Οι αψιμαχίες μεταξύ δυτικοευρωπαίων και ανατολικοευρωπαίων παραγόντων της εξουσίας, πέρα από την πολιτισμική τους διάσταση, είναι αρκετά επιφανειακές, γιατί αφορούν κυρίως το πολιτικό προσωπικό. Αλλά το πολιτικό προσωπικό, για την βαθιά Δεξιά με την πραγματική εξουσία, είναι αναλώσιμο και αντικαταστατό. Ο Γιούνκερ είναι σήμερα χρήσιμος, όπως ήταν κι ο Μπαρόζο, διορισμένος. Αύριο θα έχει αντικατασταθεί με ένα κλικ, όπως τόσοι άλλοι. Τα πρόσωπα αλλάζουν εύκολα και οι τρέχουσες πολιτικές προσαρμόζονται ανάλογα. Για τη Δεξιά πρωταρχική σημασία έχει να μην αμφισβητείται σοβαρά το σύστημα. Και το σύστημα, σήμερα, δεν κινδυνεύει από την Άκρα Δεξιά, αλλά ούτε από τη συμβιβασμένη Αριστερά. Αντιθέτως, και η μεν και η δε αποτελούν μαξιλάρια προστασίας του.
Οι αγώνες σαν αυτούς που κάνουν τα Κίτρινα Γιλέκα είναι θετικοί, γιατί αφενός εκθέτουν τη σαπίλα του συστήματος και τη διαφθορά του πολιτικού του προσωπικού και αφετέρου ενεργοποιούν και πολιτικοποιούν μεγάλες κοινωνικές μερίδες μέσα από τις οποίες μπορεί κανείς να ελπίζει ότι θα αναδειχτούν οι αριστεροί του μέλλοντος με πιο πλούσια εμπειρία και με καλύτερες και πιο σύγχρονες ιδέες και αντιλήψεις. Και, ελπίζουμε, με πιο καθαρά και ανιδιοτελή κίνητρα και πιο στιβαρό και ανθεκτικό ήθος. Ίσως αργήσει να γίνει αυτό, αλλά κάποια στιγμή θα προκύψει, εκτός κι αν οι κοινωνίες αυτοκτονήσουν…
