Τι έδειξαν τα εκλογικά αποτελέσματα της Κυριακής – Νίκη του μπλοκ της Ανεξαρτησίας
Του Ερρίκου Φινάλη
Τη νύχτα της περασμένης Κυριακής προς Δευτέρα δεκάδες χιλιάδες Καταλανοί πανηγύριζαν στους δρόμους την εκλογική νίκη των δυνάμεων που υποστηρίζουν την Ανεξαρτησία από το ισπανικό κράτος. Πάνω τους έλαμπε η «υπερπανσέληνος», μεγαλύτερη και λαμπρότερη από μια συνηθισμένη πανσέληνο. Σταδιακά, χάρη στο σπάνιο φαινόμενο της σύμπτωσης μιας ολικής έκλειψης σελήνης με «υπερπανσέληνο», η σελήνη βαφόταν κόκκινη και κίτρινη, στα χρώματα δηλαδή της καταλανικής σημαίας! Ήταν μια νύχτα όπου το σύμπαν ολόκληρο φαινόταν να συνωμοτεί με τους Καταλανούς και τα όνειρά τους για Ανεξαρτησία… Το ξημέρωμα όμως ανέδειξε τις δυσκολίες του εγχειρήματος, καθώς όλοι οι δυναμικοί παράγοντες του συστήματος προσπαθούν να αποτρέψουν αυτό το ενδεχόμενο με κάθε τρόπο.
Απειλές προεκλογικές…
Ήδη, οι εβδομάδες που προηγήθηκαν των εκλογών είχαν για τους Καταλανούς γεύση… Ελλάδας 2012! Η καμπάνια τρομοκράτησης των ψηφοφόρων ώστε να μην ψηφίσουν τα κόμματα που υποστηρίζουν την Ανεξαρτησία ξεκίνησε φυσικά από τα συστημικά ΜΜΕ, σύμφωνα με τα οποία «εάν επικρατήσουν οι ανεύθυνοι και επικίνδυνοι» θα ανοίξουν οι ουρανοί: Η οικονομία θα διαλυθεί και οι τράπεζες θα φύγουν, παίρνοντας μαζί τους και τις καταθέσεις των Καταλανών! Οι μισθοί και οι συντάξεις θα πάψουν να καταβάλλονται και τα νοσοκομεία θα κλείσουν. Ακόμη και η Μπαρτσελόνα θα πάψει να παίζει ποδόσφαιρο στην Ισπανία και την Ευρώπη…
Τη σκυτάλη πήραν από τα ΜΜΕ οι τραπεζίτες (που λίγο-πολύ επιβεβαίωσαν τις απειλές!), οι εργοδοτικές οργανώσεις (που προειδοποίησαν ότι θα κλείσουν τις εταιρίες τους στην Καταλονία), η κυβέρνηση της Μαδρίτης (που δήλωσε ότι «θα διωχθεί όποιος απειλεί την εδαφική ακεραιότητα της Ισπανίας») και φυσικά οι… γνωστοί μας φίλοι από τις Βρυξέλλες: ο κύριος Γιούνκερ, για παράδειγμα, έκανε προεκλογική δήλωση όπου υποστήριξε ότι σε περίπτωση «απόσχισης» αυτομάτως επέρχεται αποπομπή από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Δήλωση την οποία τελικά «διόρθωσε» μετά το σάλο που ξεσηκώθηκε.
Στη μάχη κατά της «απόσχισης» μπήκε και ο Αμερικανός πρόεδρος Ομπάμα, που διαβεβαίωσε τον Ισπανό βασιλιά ότι «οι ΗΠΑ υποστηρίζουν μια ισχυρή και ενιαία Ισπανία», αλλά και η Μέρκελ, που τόνισε ότι «η Ευρωπαϊκή Ένωση εγγυάται την εδαφική ακεραιότητα των κρατών μελών της»… Από το χορό δεν έλειψε και ο Ολάντ, που νιώθει να απειλείται άμεσα και η δική του «εδαφική ακεραιότητα» από την Πατριωτική Αριστερά, αφού η Γαλλία κατέχει τμήματα της Καταλονίας και της Χώρας των Βάσκων, αλλά και την Κορσική.
… και απειλές μετεκλογικές
Την επαύριο των εκλογών το «οπλοστάσιο» κατά της καταλανικής ανεξαρτησίας, που εκ του αποτελέσματος αποδείχθηκε λίαν ανεπιτυχές, διευρύνθηκε. Καταρχήν αμφισβητήθηκε αυτή καθαυτή η εκλογική νίκη των κομμάτων που δεν επιθυμούν την παραμονή της Καταλονίας στο ισπανικό κράτος. «Έχετε την πλειοψηφία των εδρών, αλλά όχι την πλειοψηφία των πολιτών», είπε… ποιος; Ο Ισπανός πρωθυπουργός Ραχόι, το Λαϊκό Κόμμα του οποίου μετά βίας ξεπέρασε το «αριστερίστικο» CUP, κατρακυλώντας στον πάτο με 8,5% και μόλις 11 βουλευτές σε σύνολο 135! Και αυτό το «επιχείρημα» αναμασιέται σήμερα από κάθε είδους απολογητές ενός κράτους το οποίο έχει καταντήσει φυλακή των λαών και υπηρέτης της τραπεζικής μαφίας.
Ας το εξετάσουμε όμως, ξεχνώντας προς στιγμή ότι οι οπαδοί της Ανεξαρτησίας έχουν την πλειοψηφία των εδρών στην καταλανική βουλή (72 στις 135 – αυτό δεν μετράει στις «δημοκρατίες»;). Πράγματι, αν αθροίσουμε τα ποσοστά του «Μαζί για το Ναι» και του CUP, έχουμε 47,74%. Οι αντίπαλοί τους «ξεχνούν» βέβαια ότι μεγάλο ποσοστό των ψηφοφόρων του έτερου συνασπισμού «Καταλονία Ναι Μπορούμε» επίσης υποστηρίζουν την ανεξαρτησία – ενώ και επίσημα αυτός ο συνασπισμός έχει ταχθεί υπέρ της διεξαγωγής δημοψηφίσματος (αλλιώς θα έπεφτε ακόμη πιο κάτω από το απογοητευτικό 8,94% που πήρε, παρά τη συμμετοχή και των Podemos). Εξάλλου, αν η Μαδρίτη είναι τόσο σίγουρη ότι η πλειοψηφία «δεν επιθυμεί απόσχιση», γιατί απαγορεύει το δημοψήφισμα;
Μάλιστα δεν το απαγορεύει απλώς, αλλά τώρα διώκει και ποινικά τον απερχόμενο Καταλανό πρόεδρο για τη διεξαγωγή συμβουλευτικού δημοψηφίσματος πέρυσι το Νοέμβρη: δύο μόλις μέρες μετά τις εκλογές, ο Αρτούρ Μας κλήθηκε από την ισπανική «δικαιοσύνη» σε απολογία για «πολιτική ανυπακοή, κατάχρηση εξουσίας, υπεξαίρεση δημοσίου χρήματος και παραβίαση του Συντάγματος του Βασιλείου της Ισπανίας». Σε περίπτωση που κριθεί ένοχος, ο Αρτούρ Μας θα στερηθεί τα πολιτικά του δικαιώματα. Με μια έννοια, φτηνά θα τη γλιτώσει, αν αναλογιστεί κανείς ότι ο Αρνάλντο Οτέγκι, επικεφαλής της βασκικής Πατριωτικής Αριστεράς (που παίρνει ποσοστά της τάξης του 20% στη Χώρα των Βάσκων), παραμένει εδώ και 5 χρόνια φυλακισμένος ως «τρομοκράτης»…
Ο δρόμος της Μαδρίτης είναι ένα αδιέξοδο
Η αδιέξοδη στάση της Μαδρίτης, που νομίζει ότι αρνούμενη την πραγματικότητα μπορεί να εξαφανίσει ένα υπαρκτότατο πρόβλημα (ότι δηλαδή εκατομμύρια υπήκοοί της απ’ άκρη σ’ άκρη του ισπανικού κράτους θέλουν να απαλλαγούν από την κυριαρχία της), επιτείνεται και από τον προκλητικό τρόπο που «απαντά». Στην περίπτωση της Καταλονίας, στην καταστολή προσθέτει και την ευθεία προσβολή, αφού διάλεξε επίτηδες μια «βαριά» ημερομηνία για τη απολογία του Αρτούρ Μας: την 15η Οκτωβρίου, επέτειο της εκτέλεσης του Καταλανού προέδρου Λουίς Κομπάνις από τον Φράνκο…
Εδώ και δεκαετίες η Μαδρίτη, είτε με τους δεξιούς είτε με τους σοσιαλιστές στην κυβέρνηση, ποντάρει στην αδιαλλαξία και στην καταστολή. Όμως δεν τα καταφέρνει, ούτε στην Καταλονία, ούτε στη Χώρα των Βάσκων, ούτε αλλού. Φυλακίσεις, βασανιστήρια, εξωδικαστικές δολοφονίες, μαζικές συλλήψεις, «αντι»τρομοκρατικοί νόμοι, θέση εκτός νόμου μαζικότατων κομμάτων… όλα δοκιμάστηκαν, κι όλα απέτυχαν. Η Πατριωτική Αριστερά είναι παρούσα, επειδή ανταποκρίνεται σε πραγματικούς πόθους και ανάγκες, τόσο στο εθνικό όσο και στο κοινωνικό επίπεδο. Και ίσως σήμερα είναι πιο «απειλητική» παρά ποτέ άλλοτε.
Η άρνηση του Ραχόι και να συζητήσει ακόμη ένα… φιλικό διαζύγιο, ή έστω την παραχώρηση μεγαλύτερης αυτονομίας, στηρίζεται από το μοναρχικό και πολιτικό κατεστημένο, από τις «αγορές», όπως και από τον «ευρωπαϊκό και διεθνή παράγοντα». Όλοι αυτοί είναι ισχυροί, πολύ ισχυροί. Όχι όμως αρκετά για να φιμώσουν εκατομμύρια που νιώθουν να πνίγονται από την κρίση και να ταπεινώνονται από τους αλαζόνες της Μαδρίτης. Πολλοί Καταλανοί θυμούνται σήμερα, πεισμωμένοι, μια φράση του Λουίς Κομπάνις: «Θα υποφέρουμε, θα αγωνιστούμε, θα νικήσουμε».
Μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα;
Όλοι γνωρίζουν ότι το ισπανικό κράτος διαπερνιέται από μια άνευ προηγουμένου κρίση – όχι μόνο οικονομική. Η οικονομική κρίση (οι εικόνες των εξώσεων οικογενειών από τα ΜΑΤ κατ’ εντολή των τραπεζών που τους παίρνουν τα σπίτια, είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου) «απλά» επέτεινε και την κρίση αντιπροσώπευσης, όπως και την παραδοσιακή αντίθεση Καταλανών, Βάσκων και άλλων με την κυβέρνηση της Μαδρίτης.
Η εμφάνιση και εκτίναξη των Podemos πέρυσι μετά τις ευρωεκλογές τρόμαξε το ισπανικό και ευρωπαϊκό κατεστημένο. Σε ελάχιστο χρόνο οι Podemos, υποσχόμενοι μια ριζοσπαστική πολιτική και κοινωνική αλλαγή και την τιμωρία των διεφθαρμένων πολιτικών, τραπεζιτών και επιχειρηματιών, αποψίλωσαν την εκλογική βάση των παλιών πολιτικών κομμάτων. Περιλαμβανομένης και της «παραδοσιακής» Ενωμένης Αριστεράς, που τον πρώτο καιρό τους αντιμετώπιζε αλαζονικά («τι θέλουν τώρα αυτοί, εμείς αγωνιζόμαστε εκατό χρόνια»…), και γι’ αυτό τιμωρήθηκε.
Έπειτα ήρθε η σειρά των Podemos να αντιμετωπίσουν αλαζονικά όλους τους υπόλοιπους – περιλαμβανομένης της ισπανικής Ενωμένης Αριστεράς και της Πατριωτικής Αριστεράς στην Καταλονία και τη Χώρα των Βάσκων: «Εμείς δεν συμμαχούμε με κανέναν, όποιοι θέλουν ας ενταχθούν στους Podemos». Επιπλέον, νομίζοντας ότι έτσι θα κερδίσουν τα περίφημα μεσαία στρώματα, οι Podemos άρχισαν να παρουσιάζονται ως «υπεύθυνη δύναμη» με πιο μετριοπαθές πρόσωπο.
Ήρθε όμως και η σειρά του συστήματος να βρει μια απάντηση στο φαινόμενο Podemos: τους «άφθαρτους» Ciudadanos (Πολίτες), που με πλουσιοπάροχη ενίσχυση από το σύστημα δημιούργησαν έναν αποτελεσματικότατο τοίχο (πολύ πιο πετυχημένο από το «δικό μας» Ποτάμι) πάνω στον οποίο «σκάνε» τα εκατομμύρια των ψηφοφόρων που εγκαταλείπουν τους διεφθαρμένους δεξιούς και σοσιαλιστές.
Ο συνδυασμός της αλαζονικής ψευδαίσθησης των Podemos ότι θα νικήσουν μόνοι τους και εύκολα, και της διόγκωσης των Ciudadanos, έδωσε ανάσα στο πολιτικό σύστημα: οι Podemos, που πέρυσι τέτοιο καιρό φλέρταραν στις δημοσκοπήσεις με την πρωτιά, ξεφούσκωσαν. Τώρα έρχονται τρίτοι, και αν… Στην Καταλονία μάλιστα αναγκάστηκαν να συμμαχήσουν με την παραδοσιακή Αριστερά – δίχως να καταφέρει καμιά από τις συνιστώσες αυτής της συμμαχίας να αποφύγει τον εξευτελισμό.
Υπάρχει διέξοδος; Δύσκολα, αλλά ναι. Προϋπόθεση, όλες οι προοδευτικές δυνάμεις στο ισπανικό κράτος να αποδειχτούν πολιτικά γενναίες. Με δυο λόγια, μονάχα η σύγκλιση των Podemos (που είναι πια καιρός να ξαναβρούν την αρχική τους ανιδιοτέλεια) με δύο ιστορικά ρεύματα (την Ενωμένη Αριστερά και την Πατριωτική Αριστερά – ρεύματα που επίσης «δεν μιλιούνται» μεταξύ τους…) μπορεί να εμφυσήσει την ελπίδα και να ξαναζωντανέψει το όραμα της αλλαγής που έχει ανάγκη η μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία σε όλο το ισπανικό κράτος. Κάτω από την πίεση της πραγματικότητας, μια τέτοια συζήτηση έχει ήδη ξεκινήσει. Περισσότερα στο επόμενο φύλλο του Δρόμου!
Βαθιές οι ρίζες της Πατριωτικής Αριστεράς
Κάθε χρόνο στις 15 Οκτωβρίου οι Καταλανοί τιμούν τη μνήμη του Λουίς Κομπάνις (φωτ:αφίσα-κάλεσμα της Ρεπουμπλικανικής Αριστεράς). Η τελευταία του κραυγή μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα ήταν: «Per Catalunya! Για την Καταλονία!». Στη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία, ο Κομπάνις είναι ο μοναδικός δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος χώρας που εκτελέστηκε. Μέχρι σήμερα η ισπανική «Δικαιοσύνη» αρνείται να αναιρέσει την καταδίκη του σε θάνατο από τον Φράνκο…
Όπως και σε άλλες περιοχές του ισπανικού κράτους (Χώρα των Βάσκων, Γαλικία κ.α.), η Πατριωτική Αριστερά έχει βαθιές ρίζες στην Καταλονία. Αυτό το πολιτικό ρεύμα, δεμένο με τους ιστορικούς αγώνες του καταλανικού λαού για ανεξαρτησία και δημοκρατία, επέζησε της εξοντωτικής καταστολής από τη φασιστική δικτατορία του Φράνκο και μέχρι σήμερα αποτελεί ζωντανή και βασική δύναμη στην πολιτική σκηνή της χώρας.
Η Ρεπουμπλικανική Αριστερά της Καταλονίας (Esquerra Republicana de Catalunya, ERC) ιδρύθηκε το 1930, όταν ανατράπηκε η στρατιωτική δικτατορία του Πρίμο ντε Ριβέρα. Ένα χρόνο αργότερα ανατράπηκε και η μοναρχία. Το 1932, στις πρώτες ελεύθερες εκλογές, η Ρεπουμπλικανική Αριστερά θριάμβευσε με 47% και ο εκ των ηγετών της Φρανσέσκ Μασιά έγινε πρόεδρος της Ζενεραλιτάτ, δηλαδή της πρώτης καταλανικής κυβέρνησης. Μετά το θάνατό του τον διαδέχθηκε ο Λουίς Κομπάνις, ο οποίος το 1934 ανακήρυξε το «Καταλανικό Κράτος στα πλαίσια της Ισπανικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας». Γι’ αυτή του την ενέργεια συνελήφθη και φυλακίστηκε. Απελευθερώθηκε το 1936, με τη νίκη του Λαϊκού Μετώπου, στο οποίο συμμετείχε και το κόμμα του, και ανέλαβε πάλι πρόεδρος της Καταλονίας.
Στη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου η Ρεπουμπλικανική Αριστερά, όντας η κυρίαρχη δύναμη του Λαϊκού Μετώπου στην Καταλονία, προσπάθησε να διατηρήσει την ενότητα των δημοκρατικών δυνάμεων που απειλούνταν από τις συγκρούσεις μεταξύ αναρχικών, τροτσκιστών και κομμουνιστών. Η ήττα των Δημοκρατικών το 1939 σήμανε την ανηλεή εξόντωση των στελεχών και μελών όλων των προοδευτικών οργανώσεων. Ο Λουίς Κομπάνις, που διέφυγε στη Γαλλία, συνελήφθη από την Γκεστάπο με τη βοήθεια της γαλλικής αστυνομίας και παραδόθηκε στον Φράνκο. Μετά από βασανιστήρια που κράτησαν πέντε εβδομάδες, εκτελέστηκε στις 15 Οκτωβρίου 1940.
Η Ρεπουμπλικανική Αριστερά της Καταλονίας επιβίωσε στην παρανομία και αγωνίστηκε κατά της φρανκικής δικτατορίας. Νομιμοποιήθηκε μετά τη «δημοκρατική μετάβαση» του 1975, και έκτοτε αποτελεί βασική πολιτική δύναμη της χώρας. Στις εκλογές του 2012 πήρε 13,7%. Είναι η σημαντικότερη συνιστώσα της καταλανικής Πατριωτικής Αριστεράς, που αγωνίζεται υπέρ της Ανεξαρτησίας.
Μία άλλη συνιστώσα, που ενισχύεται ραγδαία τα τελευταία χρόνια, είναι η «Λίστα Λαϊκής Ενότητας» (Candidatura d’Unitat Popular, CUP). Ακολουθώντας ένα αποκεντρωμένο μοντέλο λειτουργίας που βασίζεται σε συνελεύσεις πόλεων και γειτονιών, η CUP παλεύει «για μια Καταλονία ανεξάρτητη, σοσιαλιστική, περιβαλλοντικά βιώσιμη και απαλλαγμένη από την πατριαρχία». Από το καθεστώς της Μαδρίτης θεωρείται «ακραία», έως και «φιλοτρομοκρατική» οργάνωση – μεταξύ άλλων επειδή διατηρεί πολύ στενές σχέσεις με τη βασκική Πατριωτική Αριστερά.
Η CUP αρχικά συμμετείχε μόνο στις δημοτικές εκλογές. Ξεκινώντας με 4 δημοτικούς συμβούλους το 2003, το 2011 έφτασε να εκλέξει 104 δημοτικούς συμβούλους και 3 δημάρχους. Το 2012 πήρε για πρώτη φορά μέρος στις εκλογές για το καταλανικό κοινοβούλιο και, αποσπώντας 3,48%, εξέλεξε 3 βουλευτές με ένα πρόγραμμα που έκφραζε δυσπιστία προς το πολιτικό σύστημα (εισαγωγή δημοψηφισμάτων, ανακλητότητα των εκλεγμένων, λογοδοσία τους προς τις λαϊκές συνελεύσεις κ.λπ.). Στις φετινές δημοτικές εκλογές εξέλεξε 372 δημοτικούς συμβούλους και 14 δημάρχους. Εξακολουθεί να διακηρύττει: «Η δημοκρατία δεν υπερασπίζεται στο Κοινοβούλιο, αλλά στους δρόμους!».
Έκταση: 32.114 τετρ. χλμ. (μεγαλύτερη από το Βέλγιο)
Πρωτεύουσα: Βαρκελόνη (η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη στο ισπανικό κράτος)
Πληθυσμός: 7,5 εκατομμύρια (το 16% του συνολικού πληθυσμού του ισπανικού κράτους, εκ των οποίων μεγάλο ποσοστό «εσωτερικών μεταναστών» από το υπόλοιπο ισπανικό κράτος τις τελευταίες δεκαετίες)
Οικονομία (στοιχεία 2014): η καταλανική οικονομία, με ετήσιο ΑΕΠ 199,8 δισεκατομμύρια ευρώ, αντιστοιχεί στο 19% της συνολικής οικονομίας του ισπανικού κράτους. Το ετήσιο κατά κεφαλή ΑΕΠ στην Καταλονία είναι υψηλότερο του μέσου ισπανικού όρου: 26.996 ευρώ, έναντι 22.780 ευρώ (2014).
Στιγμές στην ιστορία:
Το 18ο αιώνα, στον πόλεμο της Ισπανικής Διαδοχής, η Καταλονία αντιτάχθηκε στον Φίλιππο Ε΄, ο οποίος τελικά επικράτησε. Οι καταλανικοί θεσμοί καταλύθηκαν και η καταλανική γλώσσα αντικαταστάθηκε επίσημα από την ισπανική.
Το 19ο αιώνα, στη διάρκεια των καρλικών πολέμων, η Καταλονία προσπάθησε ανεπιτυχώς να ανακτήσει την αυτονομία της έναντι του ισπανικού θρόνου.
Η ήττα των μοναρχικών και η ανακήρυξη της Ισπανικής Δημοκρατίας το 1931 σήμανε την αναγνώριση της Καταλονίας και των θεσμών της.
Το 1934 ο Λουίς Κομπάνις, ηγέτης της Ρεπουμπλικανικής Αριστεράς της Καταλονίας (ERC), εκλέχθηκε πρόεδρος του πρώτου σύγχρονου Καταλανικού Κράτους.
Στον ισπανικό εμφύλιο (1936-39) οι Καταλανοί τάχθηκαν στη συντριπτική τους πλειοψηφία υπέρ της Δημοκρατικής Κυβέρνησης και πολέμησαν εναντίον των φασιστών.
Η επικράτηση του Φράνκο σήμανε για μια ακόμη φορά την κατάργηση κάθε δικαιώματος, περιλαμβανομένης της απαγόρευσης χρήσης της καταλανικής γλώσσας.
