Επιμέλεια: Βάννα Σφακιανάκη
Ο Κωνσταντίνος Μενουδάκος, σήμερα επίτιμος Πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικράτειας και Πρόεδρος της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, ήταν Πρόεδρος της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας όταν αυτή έλαβε, με πλειοψηφία, την απόφαση 2499/2012, που άνοιξε το δρόμο για την εγκατάσταση αιολικών σταθμών σε αναδασωτέες περιοχές. Η Αικατερίνη Σακελλαροπούλου, πρώην Πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας και σήμερα Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, ήταν η Εισηγήτρια της ίδιας απόφασης. Η απόφαση αυτή έδωσε τη δυνατότητα να συμπεριληφθεί δύο χρόνια αργότερα και για πρώτη φορά, νομοθετική πρόβλεψη εγκατάστασης αιολικών σταθμών σε αναδασωτέες περιοχές με ασφάλεια, χωρίς δηλαδή, το φόβο να ακυρωθούν αποφάσεις έγκρισης περιβαλλοντικών όρων αιολικών σταθμών, αφού το ΣτΕ είχε ήδη τοποθετηθεί.
Στη δημόσια αντιπαράθεση για την απόφαση 2499/2012 που έγινε το 2021 με αφορμή τις πυρκαγιές ο κ. Μενουδάκος είχε υποστηρίξει ότι «Η νομική αυτή δυνατότητα δεν δημιουργεί σε καμία περίπτωση κίνητρο για τον εμπρησμό δασών». Δεν αρκέστηκε όμως σ’ αυτό. Υποστήριξε επίσης ότι «Αντιθέτως, η απαγόρευση εγκατάστασης σταθμού αιολικής ενέργειας σε αναδασωτέες εκτάσεις θα δημιουργούσε ισχυρό κίνητρο εμπρησμού για όσους αντιτίθενται σε τέτοιου είδους έργα, οι οποίοι, όπως έχει αποδειχθεί, είναι πολλοί. Υπάρχει, άλλωστε, ανάλογο προηγούμενο που πρέπει να μας προβληματίσει. Την προηγούμενη κυρίως δεκαετία πολλές ήταν οι πυρκαγιές σε περιοχές στις οποίες είχε σχεδιαστεί η δημιουργία Χώρων Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων που είχε δημιουργήσει έντονες και έμπρακτες αντιδράσεις στις τοπικές κοινωνίες». (1)
Η θέση αυτή είναι προκλητική! Τα κινήματα και οι τοπικές κοινωνίες που υπερασπίζονται τα βουνά, τα δάση και τη ζωή τους στην ύπαιθρο, χαρακτηρίζονται δυνητικοί καταστροφείς αυτού που υπερασπίζονται και μάλιστα προληπτικά. Εξ άλλου δεν έχουν γίνει γνωστά περιστατικά με πρόκληση πυρκαγιών για να αποτραπεί η δημιουργία Χώρων Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων.
Η Μαρία Καραμανώφ, σήμερα επίτιμη Αντιπρόεδρος ΣτΕ και Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος που κατά τη συζήτηση της απόφασης 2499/2012 του ΣτΕ είχε μειοψηφήσει, μαζί με πολλούς άλλους δικαστές, δηλώνει ότι «Xρήσεις δηλαδή οι οποίες, καλώς ή κακώς, επιτρέπονται μέσα στα δάση, απαγορεύονται στα αναδασωτέα μέχρι να ολοκληρωθεί η αναδάσωση, μέχρι δηλαδή τα καμένα να ξαναγίνουν πραγματικό δάσος. Στο μεγάλο χρονικό διάστημα που μεσολαβεί τα αναδασωτέα οφείλουν να παραμείνουν ήσυχα, απάτητα και εκτός κάθε μορφής εκμετάλλευσης. Το «εμπόδιο» αυτό ήρθε να άρει η γνωστή ΑΠΟΦΑΣΗ 2499/2012 ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ, η οποία, παρά την κατηγορηματικά αντίθετη διάταξη του Συντάγματος, έκρινε ότι στα αναδασωτέα επιτρέπεται να εγκαθίστανται όχι μόνο ανεμογεννήτριες αλλά και κάθε «έργο το οποίο αποβλέπει την εξυπηρέτηση ανάγκης με ιδιαίτερη κοινωνική, εθνική ή οικονομική σημασία». Και συμπληρώνει: «Με την απόφαση αυτή έγινε μια ριζική τομή στο άβατο των αναδασωτέων. […] Το μέλλον, λοιπόν, για τα δάση της χώρας διαγράφεται ζοφερότερο από ποτέ. Τα δάση μας δεν κινδυνεύουν πλέον μόνο από τις πυρκαγιές, τυχαίες ή μη, ούτε από την ανικανότητα του κράτους για την πρόληψη και καταστολή τους. Πλήττονται περισσότερο και δη ανεπανόρθωτα από τις δικές μας συνειδητές και καθόλου τυχαίες νομικές επιλογές.». (2)
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΗ είναι η διαδρομή αυτών των νομικών επιλογών. Ήταν τον Αύγουστο του 2001 όταν η κυβέρνηση Σημίτη έφερε στη Βουλή, την πρώτη «Απλοποίηση διαδικασιών για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.» Ο ν. 2941/2001 επέτρεψε την κατασκευή και εγκατάσταση έργων ηλεκτροπαραγωγής από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας σε δάση και δασικές εκτάσεις, καθώς και δικτύων σύνδεσής τους με το Σύστημα ή το Δίκτυο, παραχωρώντας τα δάση της χώρας, πολύ πρώιμα, στην «πράσινη ανάπτυξη».
Το 2008, η κυβέρνηση Καραμανλή, με το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (2008) του κ. Σουφλιά, επέκτεινε το προνόμιο ειδικά στους αιολικούς σταθμούς, επιτρέποντας τη χωροθέτηση αιολικών εγκαταστάσεων και στις αναδασωτέες εκτάσεις. (3) Το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο όμως, δηλαδή μια διυπουργική απόφαση εφαρμογής πολιτικής, σε καμιά περίπτωση δεν θα μπορούσε να τροποποιήσει τον δασικό νόμο, πόσο μάλλον το Σύνταγμα της χώρας.
Το 2012, όταν η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας έλαβε την απόφαση 2499/2012 δεν υπήρχε κανένας νόμος στην ελληνική νομοθεσία που να επιτρέπει τέτοια παρέκκλιση στις αναδασωτέες εκτάσεις. Η δραστική τροποποίησή του δασικού νόμου έτσι ώστε να επιτραπεί η εγκατάσταση έργων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και άλλων έργων σε αναδασωτέες εκτάσεις, έγινε με το νόμο 4280/2014 που έφερε στη Βουλή η κυβέρνηση Σαμαρά και ψηφίστηκε πάλι μήνα Αύγουστο. Ο νόμος αυτός αναδιαμόρφωσε τον δασικό νόμο, συμπεριλαμβάνοντας για πρώτη φορά άρθρο με τίτλο «Εξαιρετικός χαρακτήρας επιτρεπτών επεμβάσεων σε αναδασωτέες εκτάσεις» (4) που ορίζει ότι στις αναδασωτέες εκτάσεις επιτρέπονται επεμβάσεις για τη διάνοιξη οδών, τα μεγάλα έργα υποδομής, τα ενεργειακά έργα και δίκτυα, τους ανεμολογικούς ιστούς, τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με συμβατικά καύσιμα τις αρχαιολογικές έρευνες και ανασκαφές τα στρατιωτικά έργα, τις κεραίες και την ανάδειξη και αναβίωση εγκαταλελειμμένων, μικρών και φθινόντων οικισμών.
Στα μεγάλα έργα υποδομής περιλαμβάνονται σήμερα (5) αεροδρόμια, τεχνητές λίμνες, φράγματα, υδροηλεκτρικοί σταθμοί, ταμιευτήρες και εγκαταστάσεις άντλησης για την αποθήκευση ενέργειας, χερσαίες εγκαταστάσεις λιμένων και εγκαταστάσεις άντλησης υδρογονανθράκων, κάθε τεχνικό έργο που αφορά στην υποδομή και εγκατάσταση σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) -εξαιρουμένων των φωτοβολταϊκών σταθμών- μονάδων Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας (ΣΗΘ) και σταθμών αποθήκευσης, αγωγούς προσαγωγής νερού των εργοστασίων εμφιάλωσης νερού, δίκτυα μεταφοράς και διανομής φυσικού αερίου και πετρελαϊκών προϊόντων, έργα ύδρευσης και αποχέτευσης και συστήματα διαχείρισης στερεών ή υγρών αποβλήτων.
Τα έργα αυτά θα μπορούν να εκτελούνται πάνω σε κηρυγμένες αναδασωτέες εκτάσεις, χωρίς άρση της αναδάσωσης και οι επενδυτές θα συνεχίσουν να ισχυρίζονται στα πάνελ ότι είναι καθ’ όλα νόμιμοι, προβάλλοντας το επιχείρημα ότι δεν καταστρέφουν δάσος αλλά δημιουργούν! Τώρα, το ότι αυτό που καταστρέφεται είναι αναπόσπαστο και ζωτικό λειτουργικό μέρος ενός ολοκληρωμένου φυσικού οικοσυστήματος ενώ αυτό που δημιουργείται είναι μια τεχνητά φυτεμένη έκταση για λόγους νομιμοφάνειας, αυτά είναι ψιλά γράμματα.
Η ΜΟΝΗ ΛΥΣΗ για ανατροπή της ζοφερής προοπτικής αλλαγής χρήσης των καμένων δασών είναι, όπως προτείνεται και από το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητας η επιστροφή στη ξεκάθαρη διάταξη του Συντάγματος (άρθρου 117, παρ. 3) που είναι: «Δημόσια ή ιδιωτικά δάση και δασικές εκτάσεις που καταστράφηκαν ή καταστρέφονται από πυρκαγιά ή που με άλλο τρόπο αποψιλώθηκαν ή αποψιλώνονται δεν αποβάλλουν για το λόγο αυτό το χαρακτήρα που είχαν πριν καταστραφούν, κηρύσσονται υποχρεωτικά αναδασωτέες και αποκλείεται να διατεθούν για άλλο προορισμό.».
Παραπομπές
1) ΣτΕ: συγκρουση κορυφής για τις ανεμογεννήτριες σε αναδασωτέες περιοχές
2) Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος, www.facebook.com
3) Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, άρθρο 6, παρ. 4
4) Νόμος 998/1979, άρθρο 46
5) Με τελευταία αναδιαμόρφωση που έγινε με το νόμο 5037/2023
