Οι Θεσσαλονικείς μίλησαν ξεκάθαρα, οι αρμόδιοι ακόμη κωφεύουν. Της Γιούλης Ιεραπετριτάκη*
Ποτέ στην Ιστορία ο ελληνικός χώρος, το έδαφος, ο τόπος, οι άνθρωποι, οι μνήμες και η ταυτότητά τους, δηλαδή ο πολιτισμός, δεν κακοποιήθηκε τόσο βίαια όσο τις τελευταίες δεκαετίες. Η πλημμύρα του τσιμέντου, αφού κατάπιε τον μητρικό, ιστορικό πυρήνα, ξεπαστρεύει με λύσσα τα τεκμήρια της συλλογικής μας μνήμης, στο χώρο και στο χρόνο. Η τεχνοκρατική αντίληψη της προόδου φρόντισε προ πολλού να καθαιρέσει από το φυσικό-ιστορικό τοπίο έννοιες όπως σεβασμός, φροντίδα, επαγρύπνηση, υποτάσσοντας κάθε έρεισμα πολιτιστικής ιδιαιτερότητας και πνευματικής αντίστασης του λαού στην απανθρωπιά του οικονομισμού. Το 1954 ο μεγάλος αρχιτέκτονας Δ. Πικιώνης εκφράζοντας τα συναισθήματά του για την καταστροφή της αττικής γης, έγραφε: «… Eίχαμε χρέος να τη φυλάξουμε ως κόρη οφθαλμού. Τόσο περισσότερο όσο από τη φύση της γης ετούτης και του ουρανού, δεν μπορεί να αφαιρέσει κανείς τίποτα, χωρίς να καταστρέψει την αρμονία των ισορροπημάτων που συνέχει το όλον. Αλλά είναι πλέον αργά. Τρισμέγιστη θα είναι η ενοχή μας, όχι μονάχα έναντι του εαυτού μας μα έναντι της μνήμης των περασμένων, του μέλλοντος και έναντι των λαών της οικουμένης…».
Δίχως μνήμη και ταυτότητα
Πράγματι, στο όνομα του εκσυγχρονισμού και της συντεχνιακής απληστίας, μπαζώθηκε ένας πλούτος αιώνων. Έγκλημα για το οποίο κανείς μέχρι σήμερα δεν έχει λογοδοτήσει. Έτσι δημιουργήσαμε πόλεις απάνθρωπες χωρίς μέτρο και όραμα. Αφιλόξενες, σκυθρωπές και γκρίζες, σταθερά προσανατολισμένες στην «αποκαθήλωση της μνήμης», στη λήθη της πολιτισμικής μας ταυτότητας. Τραγική συνέπεια αυτού του οικιστικού ισοπεδωτισμού, η ανεστιότητα του σημερινού Έλληνα. Είμαστε, τελικά, ένας λαός που στερημένος από τα βιωματικά, πολιτιστικά του τοπία, βαδίζει μετέωρος στο πουθενά, δίχως μνήμη και ταυτότητα, αφού ολοένα λιγοστεύουν γύρω του τα ίχνη της πατρογονικής κληρονομιάς που του υπενθυμίζουν την καταγωγή και την ιστορική του παρουσία στο χώρο.
Σήμερα, μάλιστα, που όλες οι ευρωπαϊκές χώρες γύρω μας δραστηριοποιούνται στην ωραιοποίηση του τοπίου, στην παραγωγή τοπίου και εδάφους, στην αναστήλωση των μνημείων και την απόδοσή τους στην κοινωνία, σήμερα που βλέπουν στη διάσωση, την ανάδειξη, την προβολή της πολιτισμικής μας ταυτότητας, τις θεμελιώδεις προϋποθέσεις για διαρκή παραγωγή πλούτου και βιωσιμότητας, στην Ελλάδα η νεοφιλελεύθερη πολιτική της «τοποφαγίας», ενισχυμένη από τις μνημονιακές συμβάσεις αντιμετωπίζει ζητήματα ύψιστης σημασίας για το μέλλον του τόπου μας, με πρωτοφανή προχειρότητα και κυνισμό.
Έτσι, μετά τα πρωταρχικά διλήμματα ευρώ ή χρεοκοπία, ανάπτυξη ή περιβάλλον, ανεργία ή μετανάστευση, στους Θεσσαλονικείς τέθηκε το εκβιαστικό δίλημμα «μετρό ή αρχαιότητες», υποβαθμίζοντας έτσι τη μοναδικότητα των μνημείων που ήρθαν στο φως κατά τη διάρκεια των ανασκαφών για το μετρό στο σταθμό Βενιζέλου. μνημεία μοναδικά που κατάφεραν να επιβιώσουν για 16 ολόκληρους αιώνες και σήμερα στην παρακμιακή εποχή μας, ορθώνουν περήφανα το ανάστημά τους στην καρδιά της πόλης μας, μπροστά στους κακόμορφους όγκους που πνίγουν την ψυχή μας. ύστατη ίσως ευκαιρία περισυλλογής για το μέλλον της πολύπαθης συμβασιλεύουσας, μα ταυτόχρονα ιδανική στιγμή για την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων προσδίδοντάς της, επιτέλους, τη διεθνή ακτινοβολία που της πρέπει. Κι ενώ η πόλη έδωσε ξεκάθαρα την απάντησή της «και μετρό και αρχαία», ο αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού, κ. Τζαβάρας, αγνοώντας την απόφαση αυτή αποφεύγει μέχρι στιγμής να δώσει την πολιτική εντολή στην Αττικό Μετρό, προκειμένου να ζητήσει τη βέλτιστη τεχνική λύση προς την κατεύθυνση αυτή που θα σηματοδοτήσει την ανάκτηση του αυτοσεβασμού μας και θα εγκαινιάσει μια νέα ηθική για τον 21ο αιώνα που αποβλέπει στην αρμονική συνύπαρξη φυσικού, ιστορικού, ανθρωπογενούς τοπίου.
Αξιοποίηση της διεθνούς εμπειρίας
Το Τμήμα Τέχνης και Πολιτισμού ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ Θεσσαλονίκης, με γνώμονα την προστασία και την ανάδειξη του ανεκτίμητου αρχαιολογικού πλούτου της πόλης μας που προστατεύεται από διεθνείς συμβάσεις και τελεί υπό την προστασία της UNESCO, υποστήριξε εξ αρχής την αναγκαιότητα συνύπαρξης των μνημείων με τις ανάγκες της σύγχρονης ζωής, υιοθετώντας τις αρχαιολογικές και μουσειολογικές θέσεις των επιστημονικών φορέων. Με κεντρικό, λοιπόν, σύνθημα «Και μετρό και αρχαία», διοργάνωσε σειρά εκδηλώσεων και δράσεων, ενώ κατέθεσε και δύο σχετικές ερωτήσεις στη Βουλή διά του βουλευτή Τάσου Κουράκη. Με την επίγνωση ότι η προστασία και η διαχείριση του πολιτισμού ξεπερνά τα στενά όρια των εθνικών συνόρων, προσπάθησε ακόμα να αξιοποιήσει τη διεθνή εμπειρία προσκαλώντας ειδικούς επιστήμονες στη Θεσσαλονίκη, προκειμένου να εμπλουτίσουν τις γνώσεις μας με διεθνή επιτυχή παραδείγματα.
Το μέλλον της χώρας βρίσκεται σε «επενδύσεις πολιτισμού», και όταν μάλιστα η ελληνική πρόσοδος είναι η πλουσιότερη στον πλανήτη, εμείς γιατί πρέπει να εγκλωβιζόμαστε σε διλήμματα που μας υπαγορεύουν άλλοι;
Εξακολουθούμε να υποστηρίζουμε την αναγκαιότητα συνύπαρξης των αρχαιοτήτων, ζητώντας την αναπομπή της υπόθεσης στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και την επαναδιατύπωση της απόφασης, αφού βεβαίως προηγηθεί η αναγκαία αυτοψία.
* Η Γιούλη Ιεραπετριτάκη είναι Ιστορικός-Αρχαιολόγος, μέλος του Τμήματος
Πολιτισμού ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ Θεσσαλονίκης
