Του Κώστα Στοφόρου
«…“Διατί να γίνω πλούσιος;” θα σκέπτεται καθένας,
«δια να πληρώνω εισφοράς εν γένει αυξημένας;
Αντί να γίνω πλούσιος να δίνω περισσότερα,
Χίλιες φορές θεόφτωχος, που δίνω και λιγώτερα».
Γι’ αυτό σας λέω, ο φτωχός τότε θα προοδεύει
Αν βλέπει πως τον πλούσιον το Κράτος τον βραβεύει.
Η μόνη σίγουρη οδός παραγωγής ευπόρων
Ειν’ να τρελάνουν τους φτωχούς με δυσβαστάκτων φόρων.
Διότι για νάβγει ο φτωχός απ’ τον κλοιόν ετούτον
Θα προσπαθήσει σύντομα αν αποκτήσει πλούτον…»
Αυτά έγραφε ο Μποστ στη Φαύστα του, πριν από 52 χρόνια, χωρίς να φαντάζεται -υποθέτω- πως περιέγραφε τον πυρήνα της ιδεολογίας των γνωστών κομμάτων υπό την επωνυμία ΠΑΣΟΚ-Ν.Δ.- Ποτάμι. Σήμερα θα είχε πολλή δουλειά να κάνει ο Μέντης Μποσταντζόγλου κι είναι σίγουρο πως θα μας χάριζε κι άλλες ιστορίες με τρελό χιούμορ.
Το Ριτσάκι της ιστορίας, το κορίτσι που καταβρόχθισε το ψάρι για να βρεθεί 20 χρόνια αργότερα, μου θυμίζει πολύ τον… Σταύρο Θεοδωράκη! Είναι πραγματική απόλαυση να διαβάζεις τα κείμενα του Μποστ που κυκλοφόρησαν από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο κι ας σε κοιτάζουν οι άλλοι κάπως… περίεργα όταν γελάς μόνος σου στο μετρό. Κατατοπιστικός και ο πρόλογος του Κωνσταντίνου Βοσταντζόγλου που περιγράφει τας τραγικάς περιπετείας της Φαύστας, του θεατρικού έργου που δεν ευτύχησε στα πρώτα χρόνια της ζωής του και δεν έδωσε και πολλές χαρές στο δημιουργό του. Χρειάστηκε να έρθει ο Θανάσης Παπαγεωργίου με το Θέατρο Στοά, το 1987-‘8, για να απογειώσει το έργο – που έκτοτε έγινε το πιο δημοφιλές του ελληνικού ρεπερτορίου.
Το βιβλίο, εκτός από το θεατρικό έργο περιλαμβάνει κι άλλα κείμενα γεμάτα με το σπινθηροβόλο πνεύμα του Μποστ. Όπως Το ταξίδι στη Χώρα των Τουλίπων, από τα πιο διασκεδαστικά οδοιπορικά που έχω διαβάσει…
Ξανα-διαβάζοντας
Αρκετοί εκδοτικοί οίκοι εκδίδουν κάποια έργα της κλασικής λογοτεχνίας, καλύπτοντας ένα σημαντικό κενό. Βεβαίως, δεν διακρίνονται όλοι για τον σεβασμό στο έργο και συχνά το κακοποιούν μεταφραστικά. Ωστόσο, υπάρχουν κι εκείνοι που σκύβουν με γνώση, αγάπη και μεράκι πάνω στα κείμενα και δεν μας «σερβίρουν» μια δοκιμασμένη συνταγή, αλλά μας ανοίγουν νέους δρόμους. Αφορμή για αυτές τις γραμμές δυο βιβλία που κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Μελάνι: Η ετυμηγορία του Φραντς Κάφκα και Η δεύτερη ευκαιρία του Henry James. Και στα δυο έχει γράψει το επίμετρο και το χρονολόγιο η Καρολίνα Μέρμηγκα. Στο δεύτερο η μετάφραση είναι δική της, ενώ στο πρώτο του Κώστα Κουτσουρέλη.
Είναι δυο εντελώς διαφορετικά κείμενα που δείχνουν, ωστόσο, τη μοναδική δεξιοτεχνία δυο μαστόρων της γραφής. Ο Κάφκα έγραψε το βιβλίο του σε μια νύχτα (Κυριακή 22 Σεπτεμβρίου του 1912) όταν ήταν 29 χρονών.
Αντιθέτως, ο James , στα 50 του χρόνια, γράφει και ξαναγράφει για να πετύχει με την προσοχή μικρογράφου αυτό που θέλει. Τίποτα δεν είναι τυχαίο μέσα στο μεγάλο αυτό διήγημα. Από τις πρώτες λέξεις, μέχρι την τελευταία πρόταση μας οδηγεί με μαεστρία στο συμπέρασμά του: «…Μια δεύτερη ευκαιρία – αυτή είναι η αυταπάτη. Δεν υπήρχε ποτέ περίπτωση να υπάρξει άλλη από την πρώτη. Δουλεύουμε στα σκοτεινά – κάνουμε ό,τι μπορούμε, δίνουμε ό,τι έχουμε. Οι αμφιβολίες είναι το πάθος μας και το πάθος μας είναι το έργο μας. Τα υπόλοιπα είναι η τρέλα της τέχνης…».
Ο ήρωάς του, ένας συγγραφές που μόλις πήρε στα χέρια το τελευταίο του μυθιστόρημα, καθώς αναρρώνει σε ένα παραθαλάσσιο θέρετρο. Έχει την τύχη να συναντήσει ένα θαυμαστή του, που μοιράζεται μαζί του τον ενθουσιασμό για το βιβλίο χωρίς να γνωρίζει ποιος είναι. Κι ενώ ο συγγραφέας θεωρούσε πως έχει φτάσει πια στο τέλος, στο αποκορύφωμα της δημιουργίας του, αρχίζει να ονειρεύεται μια «δεύτερη ευκαιρία», όπου θα αξιοποιήσει αυτά που έχει κατακτήσει. Όμως…
Ο Κάφκα σε άλλο κλίμα, ζοφερό και κλειστοφοβικό, με ένα γιο που ζει μόνος με τον πατέρα του και ονειρεύεται τη διαφυγή με ένα γάμο… Η αλήθεια και το ψέμα μπλέκονται μεταξύ τους κι αυτό που φαίνεται να ξεκινά ήρεμα με ένα γράμμα προς έναν φίλο θα καταλήξει σε εφιάλτη με δραματικό τέλος. Το κείμενο της Καρολίνας Μέρμηγκα στο βιβλίο φωτίζει όλες τις πτυχές ενός διηγήματος που περιέχει τα κεντρικά θέματα που απασχόλησαν τον Κάφκα, αυτά που τον βασάνισαν στη ζωή και το έργο του, με την εμβληματική μορφή του πατέρα να ξεχωρίζει.
Αμαρτίες γονέων…
Από τα αριστουργήματα της κλασικής λογοτεχνίας, περνώ σε ένα μυθιστόρημα του 21ου αιώνα, που νομίζω στέκεται ισάξια με τις πιο σημαντικές δημιουργίες. Ο Καναδάς του Ρίτσαρντ Φορντ (Eκδόσεις Πατάκη), είναι η ιστορία μιας ληστείας και των επιπτώσεών της. Μια καταπληκτική ανατομία, ένα κείμενο που μου θύμισε ως κλίμα τη Χειμερία νάρκη με τον άρρηκτο δεσμό του τοπίου με τα όσα συμβαίνουν μέσα μας. Με τις αόρατες φυλακές στις οποίες μπορεί αν αναγκαστούμε να ζήσουμε. Οι γονείς του Ντελ και της δίδυμης αδελφής του της Μπερνερ, ληστεύουν μια τράπεζα. Το κάνουν τόσο άτσαλα που σύντομα συλλαμβάνονται. Οι επιπτώσεις στα παιδιά που μένουν μόνα, θα είναι καταλυτικές. Ο Ντελ, μεσήλικας πια, αφηγείται την ιστορία που τον οδήγησε στα δεκαπέντε του χρόνια σε φυγή στον Καναδά. Εκεί, σε ένα αφιλόξενο και έρημο τοπίο θα ζήσει υπό την προστασία ενός ιδιόμορφου ανθρώπου. Γοητευτικού και παράλληλα απωθητικού, θιασώτη των ναζιστικών ιδεών. Θα γίνει συνένοχος σε ένα σκοτεινό έγκλημα, μέχρι να αφήσει τα πάντα πίσω του.
Δεν θα δει ποτέ ξανά τους γονείς του. Η μητέρα αυτοκτονεί στη φυλακή, ο πατέρας δεν εμφανίζεται ποτέ – αλλά ούτε και τον αναζητά.
Είναι από εκείνα τα μυθιστορήματα που σε βυθίζουν στον κόσμο τους και νιώθεις πως οι ήρωές του είναι στο τέλος κάποιοι γνώριμοι. Αξίζει να ανακαλύψετε τον κόσμο του!
