…Άντρες βυθισμένοι σε αθλητικές και «free press» εφημερίδες… Γυναίκες με ογκώδη μυθιστορήματα στα χέρια. Τα νέα Άρλεκιν έχουν καλύτερη μεταμφίεση και μια επίφαση σοβαρότητας.
Διαβάζω Adorno και Σύνοψη της Πολιτιστικής Βιομηχανίας: «Η πολιτιστική βιομηχανία… συγκολλάει τις, επί χιλιετίες, χωριστές σφαίρες της υψηλής και της χαμηλής τέχνης. Προς ζημία και των δύο. Από την υψηλή υφαρπάζεται η σοβαρότητά της, με την υπολογισμένη επιδίωξη εντυπώσεων.
Από τη χαμηλή, με τον εκπολιτιστικό της δαμασμό, το ατίθασα αντιστασιακό που ενυπήρχε σ’ αυτήν, όσο ο κοινωνικός έλεγχος δεν ήταν ακόμη ολοκληρωτικός…» Προσπαθώ να σκεφτώ τους πολλούς κόσμους που συνυπάρχουν μέσα σε ένα βαγόνι του ηλεκτρικού, στις 7.30 το πρωί… Θυμάμαι τα βίπερ που διάβαζα με ταχύτητα αστραπής, το πάλαι ποτέ. Η πρώτη μου επαφή με τον Ξένο και την Πανούκλα του Καμύ. Το ακριβό σε φτηνό περιτύλιγμα. Το αντίθετο από τη σημερινή εποχή του αμπαλάζ και της εικόνας…
…Και πάλι, όμως, μπορεί να ξεγελαστείς! Να βιαστείς να ρίξεις στην πυρά κάποια ογκώδη μυθιστορήματα, χωρίς να τους δώσεις την ευκαιρία. Θέλω κάτι «ελαφρύ», κάτι που να μη με ξεχωρίζει από τους συνεπιβάτες μου. Διαβάζω τη Μουσική του Κόσμου της Γιώτας Γουβέλη (Διόπτρα) και ταξιδεύω στην Ελλάδα του μετεμφυλιακού κράτους.
Ευτυχώς, δεν γίνεται καμιά αναθεώρηση της ιστορίας. Οι θύτες και τα θύματα είναι εκεί! Πέρα από την ίδια την υπόθεση του μυθιστορήματος, ο περίγυρος περιγράφεται με ακρίβεια. Η ασφυκτική ζωή της επαρχίας, ο αγώνας για επιβίωση με αξιοπρέπεια… Και οι πανταχού παρόντες δωσίλογοι που, όσο και αν μεταμορφώνονται, μόνο προβιά αλλάζουν. Και μένουν πάντα στα πράγματα… Όπως καταλάβατε, είχα βιαστεί να το χαρακτηρίσω ως… ελαφρύ…
…Πάντως, εξακολουθώ να αναζητώ και να βρίσκω τους θησαυρούς μου στα μικρά μεγέθη και στους χαμηλούς τόνους. Όπως ακριβώς συμβαίνει και με το Μωβ εκόν του Φοίβου Μπότση (Μελάνι). Ο νεαρός συγγραφέας -και ήδη βραβευμένος με το Α’ Κρατικό Βραβείο για το θεατρικό του έργο Φλαμίνγκος το 2008- μας χαρίζει εννιά εξαιρετικά ενδιαφέρουσες ιστορίες.
Ο έρωτας και η απελπισία ενός παντρεμένου άντρα για ένα νεαρό, η βιβλιοθηκονόμος που ονειρεύεται να γίνει ηθοποιός και μας χαρίζει ένα μοναδικό μονόλογο, λίγο πριν από τις εξετάσεις, ο νεαρός κλόουν και η τελευταία του παράσταση, είναι μερικά από τα πρόσωπα που νιώθεις πραγματικά ότι ζουν ανάμεσά μας… Να πω την αλήθεια ότι απογοητεύομαι όταν, ψάχνοντας για στοιχεία του συγγραφέα, βλέπω ότι είναι συνεργάτης του υπουργού Πολιτισμού: Δόκτωρ Τζέκιλ και κύριος Χάιντ;
…Αντιφάσεις… Ποιος ξεφεύγει από αυτές; Παράδειγμα, η συλλογή άρθρων και δοκιμίων του Τζορτζ Όργουελ με τίτλο Βιβλία εναντίον τσιγάρου (Μεταίχμιο).
Πέρα από την εξαιρετική πένα του, διάβασα τα κείμενα με τελείως διαφορετικά συναισθήματα. Η εκτενής παρουσίαση της ζωής σε ένα βρετανικό οικοτροφείο ήταν ό,τι πιο οξυδερκές έχω διαβάσει σχετικά με το ζήτημα. Η περιγραφή της εμπειρίας του από ένα νοσοκομείο απόρων στη Γαλλία συγκλονιστική. Διασκεδαστική και η περιγραφή της ζωής του ως βιβλιοπώλη, αλλά και το κείμενο όπου εξηγεί γιατί πρέπει να προτιμάμε τα βιβλία από τα… τσιγάρα: Είναι πιο οικονομικά (χρήσιμο στις μέρες μας!) Από την άλλη, πολλές ενστάσεις θα μπορούσε να έχει κάνεις για τα πολιτικά του άρθρα. Ωστόσο, έχουν δυο σημαντικές αρετές: Εντιμότητα και «άγνοια κινδύνου». Ο συγγραφέας δεν νοιάζεται να γίνει αρεστός, αλλά να πει αυτό που πιστεύει αληθινό…
Κλείνω το βιβλίο. Μπροστά από το παράθυρο του ηλεκτρικού περνούν οι σταυροί του Β’ Νεκροταφείου: Όλα μάταια; Όσα κάνουμε, όσα λέμε, όσα γράφουμε; Κι όμως, να που διαβάζω και συγκλονίζομαι με το βιβλίο ενός ανθρώπου που πέθανε πριν από εξήντα ολόκληρα χρόνια. Η σκέψη μένει και γεννάει. Και τα γραπτά. Και οι πράξεις. Ο κόσμος μετά το μικρό βοτσαλάκι που πετά ο καθένας μας στη λίμνη, δεν θα είναι ποτέ πια ο ίδιος!
Από τη χαμηλή, με τον εκπολιτιστικό της δαμασμό, το ατίθασα αντιστασιακό που ενυπήρχε σ’ αυτήν, όσο ο κοινωνικός έλεγχος δεν ήταν ακόμη ολοκληρωτικός…» Προσπαθώ να σκεφτώ τους πολλούς κόσμους που συνυπάρχουν μέσα σε ένα βαγόνι του ηλεκτρικού, στις 7.30 το πρωί… Θυμάμαι τα βίπερ που διάβαζα με ταχύτητα αστραπής, το πάλαι ποτέ. Η πρώτη μου επαφή με τον Ξένο και την Πανούκλα του Καμύ. Το ακριβό σε φτηνό περιτύλιγμα. Το αντίθετο από τη σημερινή εποχή του αμπαλάζ και της εικόνας…
…Και πάλι, όμως, μπορεί να ξεγελαστείς! Να βιαστείς να ρίξεις στην πυρά κάποια ογκώδη μυθιστορήματα, χωρίς να τους δώσεις την ευκαιρία. Θέλω κάτι «ελαφρύ», κάτι που να μη με ξεχωρίζει από τους συνεπιβάτες μου. Διαβάζω τη Μουσική του Κόσμου της Γιώτας Γουβέλη (Διόπτρα) και ταξιδεύω στην Ελλάδα του μετεμφυλιακού κράτους.
Ευτυχώς, δεν γίνεται καμιά αναθεώρηση της ιστορίας. Οι θύτες και τα θύματα είναι εκεί! Πέρα από την ίδια την υπόθεση του μυθιστορήματος, ο περίγυρος περιγράφεται με ακρίβεια. Η ασφυκτική ζωή της επαρχίας, ο αγώνας για επιβίωση με αξιοπρέπεια… Και οι πανταχού παρόντες δωσίλογοι που, όσο και αν μεταμορφώνονται, μόνο προβιά αλλάζουν. Και μένουν πάντα στα πράγματα… Όπως καταλάβατε, είχα βιαστεί να το χαρακτηρίσω ως… ελαφρύ…
…Πάντως, εξακολουθώ να αναζητώ και να βρίσκω τους θησαυρούς μου στα μικρά μεγέθη και στους χαμηλούς τόνους. Όπως ακριβώς συμβαίνει και με το Μωβ εκόν του Φοίβου Μπότση (Μελάνι). Ο νεαρός συγγραφέας -και ήδη βραβευμένος με το Α’ Κρατικό Βραβείο για το θεατρικό του έργο Φλαμίνγκος το 2008- μας χαρίζει εννιά εξαιρετικά ενδιαφέρουσες ιστορίες.
Ο έρωτας και η απελπισία ενός παντρεμένου άντρα για ένα νεαρό, η βιβλιοθηκονόμος που ονειρεύεται να γίνει ηθοποιός και μας χαρίζει ένα μοναδικό μονόλογο, λίγο πριν από τις εξετάσεις, ο νεαρός κλόουν και η τελευταία του παράσταση, είναι μερικά από τα πρόσωπα που νιώθεις πραγματικά ότι ζουν ανάμεσά μας… Να πω την αλήθεια ότι απογοητεύομαι όταν, ψάχνοντας για στοιχεία του συγγραφέα, βλέπω ότι είναι συνεργάτης του υπουργού Πολιτισμού: Δόκτωρ Τζέκιλ και κύριος Χάιντ;
…Αντιφάσεις… Ποιος ξεφεύγει από αυτές; Παράδειγμα, η συλλογή άρθρων και δοκιμίων του Τζορτζ Όργουελ με τίτλο Βιβλία εναντίον τσιγάρου (Μεταίχμιο).
Πέρα από την εξαιρετική πένα του, διάβασα τα κείμενα με τελείως διαφορετικά συναισθήματα. Η εκτενής παρουσίαση της ζωής σε ένα βρετανικό οικοτροφείο ήταν ό,τι πιο οξυδερκές έχω διαβάσει σχετικά με το ζήτημα. Η περιγραφή της εμπειρίας του από ένα νοσοκομείο απόρων στη Γαλλία συγκλονιστική. Διασκεδαστική και η περιγραφή της ζωής του ως βιβλιοπώλη, αλλά και το κείμενο όπου εξηγεί γιατί πρέπει να προτιμάμε τα βιβλία από τα… τσιγάρα: Είναι πιο οικονομικά (χρήσιμο στις μέρες μας!) Από την άλλη, πολλές ενστάσεις θα μπορούσε να έχει κάνεις για τα πολιτικά του άρθρα. Ωστόσο, έχουν δυο σημαντικές αρετές: Εντιμότητα και «άγνοια κινδύνου». Ο συγγραφέας δεν νοιάζεται να γίνει αρεστός, αλλά να πει αυτό που πιστεύει αληθινό…
Κλείνω το βιβλίο. Μπροστά από το παράθυρο του ηλεκτρικού περνούν οι σταυροί του Β’ Νεκροταφείου: Όλα μάταια; Όσα κάνουμε, όσα λέμε, όσα γράφουμε; Κι όμως, να που διαβάζω και συγκλονίζομαι με το βιβλίο ενός ανθρώπου που πέθανε πριν από εξήντα ολόκληρα χρόνια. Η σκέψη μένει και γεννάει. Και τα γραπτά. Και οι πράξεις. Ο κόσμος μετά το μικρό βοτσαλάκι που πετά ο καθένας μας στη λίμνη, δεν θα είναι ποτέ πια ο ίδιος!
Κώστας Στοφόρος
Σχόλια
