Οι όλο και πιο ακραίες νεοφιλελεύθερες πολιτικές των τελευταίων δεκαετιών, προωθούμενες τόσο από τις κεντροδεξιές όσο και κεντροαριστερές κυβερνήσεις, οδήγησαν τη Σρι Λάνκα σε ένα σπιράλ οικονομικής κατάρρευσης και μαζικής φτωχοποίησης. Η παγκόσμια κρίση επιτάχυνε αυτήν την εξέλιξη στην πολύπλευρα εξασθενημένη και εξαρτημένη νησιωτική χώρα του Ινδικού Ωκεανού. Η πανδημία και, εντελώς πρόσφατα, το παγκόσμιο κύμα ακρίβειας σε βασικά αγαθά έδωσαν τη χαριστική βολή. Η πείνα χτυπά πλέον εκατομμύρια ανθρώπους, τα φάρμακα έγιναν απλησίαστα για τους πολλούς, το σύστημα υγείας έχει καταρρεύσει, τα μπλακάουτ στην παροχή ηλεκτρικού ρεύματος γενικεύονται.
Αλλά η λαϊκή αντίδραση δεν χαρακτηρίζεται από μοιρολατρεία: η Σρι Λάνκα ζει στον ρυθμό μαχητικών κινητοποιήσεων ενάντια στο καθεστώς εξάρτησης και φτώχειας. Οι διαδηλωτές απαιτούν την παραίτηση των κυβερνώντων, και ζητούν γενναία μείωση των τιμών στα βασικά αγαθά και υπηρεσίες, πάταξη της διαφθοράς και κατάργηση διαφόρων χαρατσιών που επιβλήθηκαν από το ΔΝΤ. Το κεντροαριστερό κυβερνητικό στρατόπεδο, με επικεφαλής δύο αδέλφια (πρόεδρος της χώρας είναι ο πρώην στρατιωτικός και μετέπειτα επιχειρηματίας στις ΗΠΑ Γκοτάμπαγια Ρατζαπάκσα, και πρωθυπουργός ο πολιτικός καριέρας Μαχίντα Ρατζαπάκσα), πιάστηκε στον ύπνο και αντέδρασε σπασμωδικά. Επέβαλε στρατιωτικό νόμο και απαγόρευση κυκλοφορίας (ένα μέτρο που είχε ήδη «καθιερωθεί» με πρόσχημα την πανδημία), χτύπησε σκληρά τις αυθόρμητες διαδηλώσεις και έκοψε την πρόσβαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
«Κλέφτη γύρνα στο σπίτι σου, τις ΗΠΑ»
Όμως η καταστολή λειτούργησε «αντιπαραγωγικά». Η συνεύρεση στους δρόμους των αγανακτισμένων λαϊκών στρωμάτων με ανεξάρτητες μαζικές οργανώσεις (φοιτητές, ψαράδες, υγειονομικοί κ.ά.) και δυνάμεις της πολιτικής αντιπολίτευσης αποδείχθηκε εκρηκτική. Επιχειρώντας να κατευνάσει την οργή, η οικογένεια Ρατζαπάκσα κάλεσε σε «διακομματικό διάλογο», προχώρησε σε εικονική παραίτηση όλης της κυβέρνησης (την επόμενη μέρα πολλοί «παραιτηθέντες» διορίστηκαν σε άλλα υπουργεία), και τελικά ανακάλεσε τον στρατιωτικό νόμο. Το παραδοσιακό Κ.Κ., που συμμετείχε στην κυβέρνηση, υποχρεώθηκε να διαφοροποιηθεί, και δεκάδες βουλευτές αποχώρησαν από το κυβερνητικό μπλοκ, στερώντας του την κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Παρ’ όλα αυτά μαζικές και σε μεγάλο βαθμό «ανεξέλεγκτες» διαδηλώσεις επιμένουν στο αίτημα να φύγουν οι κυβερνώντες: «Κλέφτη γύρνα στο σπίτι σου, τις ΗΠΑ» φώναζαν απειλητικά έξω από την ιδιωτική βίλα του προέδρου την περασμένη Κυριακή χιλιάδες άνθρωποι, αντιμετωπίζοντας γκλομπ, δακρυγόνα και αύρες νερού (ένας 53χρονος άνεργος που σκαρφάλωσε σε κολόνα του ηλεκτρικού για να γλιτώσει πέθανε από ηλεκτροπληξία). Οι κυβερνώντες, αφού χαρακτήρισαν τους διαδηλωτές «υποκινούμενους από τρομοκρατικές οργανώσεις», στράφηκαν για βοήθεια στον παραδοσιακό πάτρωνα της ντόπιας ελίτ: την Ινδία. Ο ακροδεξιός Ινδός πρωθυπουργός Μόντι υποσχέθηκε δάνειο 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων ζητώντας πολιτικά ανταλλάγματα, γεγονός που πυροδοτεί περαιτέρω τη λαϊκή αγανάκτηση.
Ο λαός υπερβαίνει παλιότερες διαφορές
Η Σρι Λάνκα έχει μπει σε μια διατροφική, ενεργειακή και υγειονομική κρίση που απαιτεί ριζοσπαστικά μέτρα – τα οποία δεν μπορεί και δεν θέλει να υιοθετήσει η πολιτική και οικονομική ελίτ του νησιού. Αντ’ αυτών συνεχίζει να κραδαίνει το καρότο του «διαλόγου» και το μαστίγιο της καταστολής, βαθαίνοντας το διαζύγιο της λαϊκής πλειοψηφίας με το πολιτικό σύστημα. Είναι χαρακτηριστικό ότι εκατοντάδες χιλιάδες αψήφησαν την απαγόρευση κυκλοφορίας, καθιστώντας την άκυρη στην πράξη. Το πιο ανησυχητικό για την ντόπια ελίτ είναι πως πλατιά στρώματα, ιδίως η νεολαία, έχουν υπερβεί εθνοτικές, θρησκευτικές και πολιτικές διαφορές και αγωνίζονται ενωμένα. Την ίδια στιγμή μακραίνουν οι ουρές στα βενζινάδικα, τα νοσοκομεία διακόπτουν τις εγχειρήσεις λόγω μπλακάουτ και έλλειψης αναγκαίων υλικών, και οι εξετάσεις των σπουδαστών αναβάλλονται λόγω έλλειψης χαρτιού!
Στην προχθεσινή συνεδρίαση της Βουλής ο υπουργός Τζόνστον Φερνάντο δήλωσε ότι οι αδελφοί Ρατζαπάκσα δεν θα παραιτηθούν, παρά την απώλεια της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, και κατηγόρησε το JVP ότι υποκινεί τη βία: «Τα ίδια έκαναν το 1971 και το 1988» είπε, αναφερόμενος στις αντίστοιχες εξεγέρσεις που πνίγηκαν στο αίμα, «αλλά πάλι θα ηττηθούν». Ας σημειωθεί ότι ο εν λόγω υπουργός έχει συλληφθεί για υπεξαίρεση δημόσιων αγαθών (αφέθηκε ελεύθερος με εγγύηση)… «Ο λαός θα σας στείλει στο σπίτι σας, και δεν θα σας σώσουν ούτε η Ινδία ούτε οι ΗΠΑ», ανταπάντησε ο επικεφαλής του JVP. Ο συνεχιζόμενος ξεσηκωμός των πολιτών της Σρι Λάνκα ενάντια στην ακρίβεια και τη διαφθορά είναι, μαζί με αυτόν στο Περού, ένα από τα σημαντικότερα λαϊκά ξεσπάσματα σήμερα στον κόσμο – το γεγονός ό,τι αποσιωπείται από τα «σοβαρά» ΜΜΕ δείχνει από την ανάποδη πόσο ισχυρό είναι το μήνυμά του, και πόσο το φοβούνται οι ελίτ.
Η Σρι Λάνκα με μια ματιά
Η Σρι Λάνκα («Λαμπρό Νησί») βρίσκεται κοντά στο νότιο άκρο της Ινδίας. Πολλοί την ξέρουν με το όνομα που της έδωσαν οι Ευρωπαίοι αποικιοκράτες: Κεϋλάνη. Η ύπαρξή της ήταν γνωστή στον αρχαίο ελληνικό κόσμο ήδη από τον 4ο π.Χ. αιώνα με την ονομασία Ταπροβανή. Καταγράφεται από τον Ερατοσθένη, τον Στράβωνα, τον Πτολεμαίο κ.ά. γεωγράφους, καθώς ήταν ήδη σπουδαίο διαμετακομιστικό και εμπορικό κέντρο.
Έκταση: 65.610 τετρ. χλμ.
Πληθυσμός: 22,3 εκατ. κάτοικοι (μεγαλύτερη πόλη: Κολόμπο / διοικ. πρωτεύουσα: Κότε)
Σύνθεση: Σιναλέζοι 74,9%, Σριλανκέζοι Ταμίλ 11,2%, Σριλανκέζοι Μαυριτανοί 9,2%, Ινδοί Ταμίλ 4,2%, λοιποί 0,5%
Θρησκεία: Βουδιστές 70%, Ινδουιστές 12,5%, Μουσουλμάνοι 10%, Χριστιανοί 7,5%
Ετήσιο κατά κεφαλή ΑΕΠ: 3.364 ευρώ (πηγή: ΔΝΤ, 2021)
Στιγμές στην ιστορία
543 π.Χ.: Ο πρίγκιπας Βιτζάγια ιδρύει στη Σρι Λάνκα το πρώτο σιναλέζικο βασίλειο του νησιού.
377 π.Χ. – 1017 μ.Χ.: Το Βασίλειο Ανουρανταπούρα, πρώτο ενιαίο κράτος, κυριαρχεί σε όλο το νησί. Επικράτηση του βουδισμού.
1017-1070: Οι Τσόλα (Ταμίλ της Ινδίας) κατακτούν τη Σρι Λάνκα και επιβάλλουν τον ινδουισμό.
1070-1505: Οι Τσόλα εκδιώκονται και σταδιακά κυριαρχεί πάλι ο βουδισμός, αλλά δεν ανασυστήνεται ενιαίο κράτος.
1505-1782: Άφιξη των Πορτογάλων, που αργότερα εκδιώκονται από τους Ολλανδούς.
1782-1815: Οι Βρετανοί αντικαθιστούν Ολλανδούς και Γάλλους και καταλύουν το τελευταίο ανεξάρτητο σριλανκέζικο βασίλειο.
1815-1948: Ως βρετανική αποικία το νησί μετατρέπεται σε τεράστια φυτεία καφέ, τσαγιού και καουτσούκ. Καταπνίγονται οι εξεγέρσεις Σιναλέζων και Ταμίλ. Το 1919 ιδρύεται το Εθνικό Κογκρέσο και αρχίζει ο αγώνας για ανεξαρτησία.
1948-1972: Ανεξαρτησία από τη Βρετανία. Πρώτα πογκρόμ εναντίον των Ταμίλ. Αργότερα η Μπανταρανάικε, πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός στον κόσμο, εντάσσει τη Σρι Λάνκα στους Αδέσμευτους. Διασπάται το κομμουνιστικό κίνημα. Κήρυξη στρατιωτικού νόμου το 1970 μετά από βίαιες αντιαμερικανικές διαδηλώσεις. Η πρώτη ένοπλη εξέγερση του μαοϊκής προέλευσης JVP (Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο) καταδικάζεται από ΕΣΣΔ και Κίνα και συντρίβεται από ξένα στρατεύματα (Βρετανία, Ινδία, Πακιστάν).
1972-Σήμερα: Υιοθετείται η ονομασία Σρι Λάνκα. Το 1983, μετά από αλλεπάλληλα πογκρόμ εναντίον των Ταμίλ, οι «Τίγρεις» (LTTE) ξεκινούν ένοπλο αγώνα. Δεύτερη ένοπλη εξέγερση του JVP το 1987-89, που πνίγεται στο αίμα από Βρετανούς μισθοφόρους και Ινδούς στρατιώτες (80.000 νεκροί και «εξαφανισμένοι»). Το 2009 ο κυβερνητικός στρατός συντρίβει οριστικά τους Ταμίλ του LTTE. Η χώρα δένεται στο άρμα του ΔΝΤ και άλλων δανειστών (κυρίως Ινδία) και καταδικάζεται σε υπερχρέωση και εξαθλίωση.
