του Ίλαν Πάπε*
Οι αντιδράσεις του δυτικού κόσμου όσον αφορά την κατάσταση στη Λωρίδα της Γάζας και τη Δυτική Όχθη εγείρουν ένα ανησυχητικό ερώτημα: γιατί η επίσημη Δύση, και η επίσημη Δυτική Ευρώπη ειδικότερα, αδιαφορεί τόσο επιδεικτικά για τα δεινά των Παλαιστινίων; Γιατί το Δημοκρατικό Κόμμα στις ΗΠΑ είναι συνένοχο, άμεσα και έμμεσα, στη διατήρηση της καθημερινής απανθρωπιάς στην Παλαιστίνη; Πρόκειται για μια συνενοχή τόσο ορατή που πιθανώς συνέβαλε στην εκλογική ήττα του, καθώς οι αραβοαμερικανικές και προοδευτικές ψήφοι σε βασικές πολιτείες δεν μπορούσαν, και δικαιολογημένα, να συγχωρήσουν την κυβέρνηση Μπάιντεν για τη συμμετοχή της στη γενοκτονία στη Λωρίδα της Γάζας…
Αυτά τα ερωτήματα είναι εύστοχα, δεδομένου ότι έχουμε να κάνουμε με μια γενοκτονία σε ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση. Είναι δηλαδή διαφορετική από προηγούμενες περιόδους στις οποίες επιδείχθηκε Δυτική αδιαφορία και συνενοχή: είτε κατά τη διάρκεια της Νάκμπα (1948) είτε κατά τα ατελείωτα χρόνια της κατοχής από το 1967 και μετά. Κατά τη διάρκεια της Νάκμπα και μέχρι το 1967, δεν ήταν εύκολο να πάρει κανείς πληροφορίες, ενώ μετά το 1967 η καταπίεση κλιμακωνόταν μεν, αλλά σταδιακά. Ως εκ τούτου, εύκολα αγνοήθηκε από τα Δυτικά ΜΜΕ και τη Δυτική πολιτική, που αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν τη σωρευτική επίδρασή της στους Παλαιστίνιους.
Όμως αυτοί οι τελευταίοι δεκαοκτώ μήνες είναι πολύ διαφορετικοί. Η αγνόηση της γενοκτονίας στη Λωρίδα της Γάζας και της εθνοκάθαρσης στη Δυτική Όχθη δεν οφείλεται σε άγνοια: είναι σκόπιμη. Τόσο οι πράξεις των Ισραηλινών όσο και η φρασεολογία που τις συνοδεύει «βγάζουν μάτι», και άρα δεν μπορούν να αγνοηθούν – εκτός αν οι πολιτικοί, οι ακαδημαϊκοί και οι δημοσιογράφοι επιλέξουν να το κάνουν. Αυτό το είδος άγνοιας είναι, πρώτα και κύρια, το αποτέλεσμα του επιτυχημένου ισραηλινού λόμπι που ευδοκιμεί στο γόνιμο έδαφος του ευρωπαϊκού συμπλέγματος ενοχής, ρατσισμού και ισλαμοφοβίας. Στην περίπτωση των ΗΠΑ, είναι επίσης το αποτέλεσμα μιας αποτελεσματικής και αδίστακτης μηχανής άσκησης πίεσης επί δεκαετίες, στην οποία πολύ λίγοι στον ακαδημαϊκό χώρο, στα ΜΜΕ και, ιδίως, στην πολιτική τολμούν να μην συμμορφωθούν.
Όταν η ηθική παύει να είναι μια αφηρημένη ιδέα
Το φαινόμενο αυτό είναι γνωστό στη σύγχρονη επιστημονική έρευνα ως ηθικός πανικός, και χαρακτηρίζει τα πιο συνειδητοποιημένα τμήματα των Δυτικών κοινωνιών: τους διανοούμενους, τους δημοσιογράφους και τους καλλιτέχνες. Ο ηθικός πανικός είναι μια κατάσταση κατά την οποία ένα άτομο φοβάται να υπερασπιστεί τις ηθικές πεποιθήσεις του, επειδή αυτό θα απαιτούσε κάποιο θάρρος που μπορεί να επιφέρει συνέπειες. Δεν απαιτούν όλες οι καταστάσεις θάρρος, ή τουλάχιστον ακεραιότητα. Όταν όμως αυτό συμβαίνει, η ηθική παύει να είναι μια αφηρημένη ιδέα και μετατρέπεται σε έκκληση για δράση. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τόσοι πολλοί Γερμανοί σιώπησαν όταν οι Εβραίοι στέλνονταν σε στρατόπεδα εξόντωσης, και για τον ίδιο λόγο οι λευκοί Αμερικανοί έμειναν άπραγοι όταν οι Αφροαμερικανοί λιντσάρονταν ή, νωρίτερα, υποδουλώνονταν και κακοποιούνταν.
Ποιο είναι το τίμημα που θα καλούνταν να πληρώσουν κορυφαίοι Δυτικοί δημοσιογράφοι, βετεράνοι πολιτικοί, πανεπιστημιακοί καθηγητές ή διευθύνοντες σύμβουλοι γνωστών εταιρειών αν κατηγορούσαν το Ισραήλ για τη διάπραξη της γενοκτονίας στη Λωρίδα της Γάζας; Φαίνεται ότι φοβούνται δύο πιθανές επιπτώσεις. Η πρώτη είναι να καταδικαστούν ως αντισημίτες ή αρνητές του Ολοκαυτώματος. Δεύτερον, φοβούνται ότι η ειλικρινής αντίδρασή τους θα πυροδοτήσει μια συζήτηση που θα συμπεριλάβει τη συνενοχή της χώρας τους, ή της Ευρώπης, ή της Δύσης γενικότερα, στην ενεργοποίηση της γενοκτονίας και όλων των προηγούμενων εγκληματικών πολιτικών κατά των Παλαιστινίων.
Στρεβλή συμπεριφορά και απανθρωπιά
Αυτός ο ηθικός πανικός προκαλεί εκπληκτικά συμπτώματα. Σε γενικές γραμμές, μετατρέπει ανθρώπους που είναι μορφωμένοι, ευφραδέστατοι και καλά ενημερωμένοι σε άτομα παντελώς ηλίθια – όταν μιλούν για την Παλαιστίνη… Η έλλειψη στοιχειώδους συμπόνιας και αλληλεγγύης προς τα θύματα της γενοκτονίας αποκαλύφθηκε από τα δύο μέτρα και δύο σταθμά που επέδειξαν τα κυρίαρχα ΜΜΕ στη Δύση, και ιδίως οι πιο καθιερωμένες εφημερίδες στις ΗΠΑ, όπως οι New York Times και η Washington Post. Ο Δρ Ραμζί Μπαρούντ, εκδότης του The Palestine Chronicle, έχασε 56 μέλη της οικογένειάς του από την ισραηλινή γενοκτονική εκστρατεία στη Λωρίδα της Γάζας, αλλά κανένας από τους συναδέλφους του στην αμερικανική δημοσιογραφία δεν μπήκε καν στον κόπο να του μιλήσει, ή να δείξει ενδιαφέρον γι’ αυτή τη θηριωδία…
Αυτή η έλλειψη ανθρωπιάς είναι ένα μόνο παράδειγμα των στρεβλώσεων που συνεπάγεται ο ηθικός πανικός. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι οι ενέργειες εναντίον Παλαιστινίων ή φιλοπαλαιστινίων φοιτητών στις ΗΠΑ, ή εναντίον γνωστών ακτιβιστών στη Βρετανία και τη Γαλλία, καθώς και η σύλληψη του εκδότη της Electronic Intifada, Αλί Αμπουνίμα, στην Ελβετία, αποτελούν εκδηλώσεις αυτής της στρεβλής ηθικής συμπεριφοράς. Μια παρόμοια περίπτωση εκτυλίχθηκε μόλις πρόσφατα στην Αυστραλία. Η Μαίρη Κωστακίδη, διάσημη Αυστραλιανή δημοσιογράφος και πρώην παρουσιάστρια του καθημερινού κεντρικού δελτίου διεθνών ειδήσεων SBS World News Australia, οδηγήθηκε στο ομοσπονδιακό δικαστήριο για ένα ρεπορτάζ της –αρκετά μετριοπαθές, θα έλεγε κανείς– σχετικά με την κατάσταση στη Λωρίδα της Γάζας. Και μόνο το γεγονός ότι το δικαστήριο δεν απέρριψε αυτήν την κατηγορία με το που εκφωνήθηκε, δείχνει πόσο βαθιά ριζωμένος είναι ο ηθικός πανικός στον Παγκόσμιο Βορρά.
Το να μην υποκύψουμε στον Δυτικό ηθικό πανικό συνιστά ένα μικρό αλλά σημαντικό βήμα στην οικοδόμηση ενός παγκόσμιου δικτύου για την Παλαιστίνη, το οποίο είναι επειγόντως απαραίτητο
Η άλλη πλευρά
Έχει όμως και μια άλλη πλευρά αυτό το θέμα: Ευτυχώς, υπάρχει μια πολύ μεγαλύτερη ομάδα ανθρώπων που δεν φοβούνται να αναλάβουν τους κινδύνους που συνεπάγεται η ξεκάθαρη δήλωση της υποστήριξής τους προς τους Παλαιστίνιους, και οι οποίοι εκφράζουν αυτή την αλληλεγγύη γνωρίζοντας ότι μπορεί να τεθούν σε διαθεσιμότητα, να απελαθούν ή ακόμη και να φυλακιστούν. Δεν τους βρίσκει κανείς εύκολα ανάμεσα στην καθιερωμένη ακαδημαϊκή κοινότητα, τα μεγάλα ΜΜΕ ή την επίσημη πολιτική, αλλά αποτελούν την αυθεντική φωνή των κοινωνιών τους σε πολλά μέρη του Δυτικού κόσμου.
Οι Παλαιστίνιοι δεν έχουν την πολυτέλεια ο Δυτικός ηθικός πανικός να έχει καθοριστικό λόγο ή επίδραση. Το να μην υποκύψουμε σε αυτόν τον πανικό συνιστά ένα μικρό αλλά σημαντικό βήμα στην οικοδόμηση ενός παγκόσμιου δικτύου για την Παλαιστίνη, το οποίο είναι επειγόντως απαραίτητο – πρώτον, για να σταματήσει η καταστροφή της Παλαιστίνης και του λαού της και, δεύτερον, προκειμένου να δημιουργηθούν οι συνθήκες για μια αποαποικιοποιημένη και απελευθερωμένη Παλαιστίνη στο μέλλον.
* Ο Ίλαν Πάπε είναι ισραηλινός ιστορικός, συγγραφέας και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Exeter. Στο παρελθόν δίδασκε στο Πανεπιστήμιο της Χάιφα, από το οποίο εξαναγκάστηκε σε παραίτηση. Λίγο αργότερα, δεχόμενος και απειλές δολοφονίας, εγκατέλειψε οριστικά το κατοχικό κράτος. Το παρόν άρθρο του, που εδώ αποδίδεται σε ελαφρά συντετμημένη μορφή, δημοσιεύθηκε στις 19/4/2025 στην ηλεκτρονική εφημερίδα The Palestine Chronicle (www.palestinechronicle.com). Οι μεσότιτλοι και η λεζάντα είναι της Σύνταξης.
