Η 18η Μαΐου έχει καθιερωθεί ως διεθνής «Ημέρα της Μαγείας των Φυτών». Από το εξαιρετικό βιβλίο του Γιάννη Μανέτα «Περί Φυτών Αφηγήματα. Μικρές ιστορίες για φυτά που άλλαξαν τον κόσμο» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης), αναδημοσιεύουμε ένα μικρό, επίκαιρο απόσπασμα:
Η μοίρα της μπανάνας άλλαξε στα τέλη του 19ου αιώνα στην Κόστα Ρίκα, όταν ο Θεός, κατά τον Παύλο Νερούδα, «μοίρασε τη δημιουργία του στην Coca-Cola, την Anaconda, τη Ford Motors, τη United Fruit Company και άλλες εταιρείες…» (από τη Γένεση, Κάντο Χενεράλ). Εκεί, κατά τη διάρκεια της κατασκευής μιας σιδηροδρομικής γραμμής από αμερικανική εταιρεία, οι διευθύνοντες φύτεψαν κατά μήκος της μπανάνες. Στόχος ήταν να εξασφαλίσουν φτηνή και θρεπτική τροφή για τους ιθαγενείς εργάτες. Παραγωγικότατο το δέντρο, άφησε και περίσσευμα, το οποίο ο ευφυής διευθυντής της εταιρείας έστειλε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Παρότι το προϊόν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού υπερωρίμασε και από πράσινο έγινε κίτρινο, η εμπορική υποδοχή που του επιφυλάχθηκε ήταν θερμή. Μερικά χρόνια αργότερα, πριν ακόμα ολοκληρωθεί η σιδηροδρομική γραμμή, η κυβέρνηση της Κόστα Ρίκα χρεοκόπησε. Όπως συμβαίνει με όλες τις καθώς πρέπει χρεοκοπημένες χώρες, αξιοποίησε την εθνική περιουσία πληρώνοντας σε είδος τα χρέη της προς την αμερικανική εταιρεία: Της παραχώρησε την εκμετάλλευση της σιδηροδρομικής γραμμής για 99 χρόνια, καθώς και τρία εκατομμύρια στρέμματα γης κατά μήκος των γραμμών. Αφορολόγητα παρακαλώ, κάτι σαν ελεύθερη εμπορική ζώνη. Όσο για τον διευθυντή της κατασκευαστικής εταιρείας, τον M.C. Keith, αυτός έγινε μεγαλοκτηματίας και, συνεργαζόμενος με εταιρεία εμπορίας φρούτων στις ΗΠΑ, ίδρυσε τη United Fruit. Το σχέδιο ήταν μεγαλοφυές και παραγωγή καθετοποιημένη. Η United Fruit κατείχε τη γη, ενώ ακόμα και ο σιδηρόδρομος για τη μεταφορά του προϊόντος στα λιμάνια ήταν δικός της. Η περιοχή διέθετε φτηνό εργατικό δυναμικό, η κυβέρνηση ήταν χρεωκοπημένη και ευάλωτη, ενώ η βορειοαμερικανική αγορά ήταν παρθένα και πεινασμένη για νέες τροπικές γευστικές απολαύσεις. Το μόνο που έλειπε ήταν τα πλοία και την παραπέρα μεταφορά. Όταν αγοράστηκαν και αυτά, η United Fruit απέκτησε όλα τα χαρακτηριστικά ενός μονοπωλίου. Είχε τον έλεγχο της παραγωγής, της συσκευασίας, της μεταφοράς και της διανομής σε όλες τις βαθμίδες από πάνω μέχρι κάτω. Η εταιρεία γιγαντώθηκε, επεκτάθηκε στις γειτονικές χώρες και σύντομα έγινε ο κύριος εργοδότης στην Ονδούρα, τη Γουατεμάλα και την Κολομβία. Το παράδειγμά της ακολούθησαν δύο με τρεις ακόμα αμερικανικές εταιρείες. Πριν περάσει πολύς καιρός η ευρύτερη περιοχή είχε γίνει μία απέραντη μονοκαλλιέργεια μπανάνας. Φυσικά, οι αποικιακές συμβάσεις λίγα μόνο άφηναν στις τοπικές κοινωνίες. Οι εταιρείες, σε συνεργασία με τις τοπικές ελίτ του χρήματος και τις υπάκουες κυβερνήσεις, υπαγόρευαν την οικονομική και την εργατική πολιτική με απροκάλυπτο τρόπο. Τόσο απροκάλυπτο ώστε η έκφραση «Banana Republic», που εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε ένα διήγημα του αμερικανού συγγραφέα Ο. Henry (1862-1910), να αποτελέσει πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό όρο. Το διήγημα γράφτηκε την εποχή που ο συγγραφέας ζούσε στην Ονδούρα. Ο όρος χαρακτηρίζει ασταθείς χώρες με διεφθαρμένες κυβερνήσεις που παραχωρούν την αξιοποίηση των εθνικών πλουτοπαραγωγικών πηγών σε ξένα συμφέροντα. Κάθε ομοιότητα με άλλες χώρες ή πιο σύγχρονες εποχές είναι απολύτως τυχαία. […]. Η United Fruit υπήρξε πολύ δημοφιλής μεταξύ των Λατινοαμερικάνων συγγραφέων. Δεν είναι μόνον ο Πάμπλο Νερούδα που την αναφέρει. Η παρουσία της στα «Εκατό χρόνια μοναξιά» του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες είναι έντονη. Η ιστορία της απεργίας στο φανταστικό Μακόντο, με την επέμβαση του στρατού και τα δεκάδες θύματα, είναι ουσιαστικά η μυθιστορηματική περιγραφή της πραγματικής απεργίας των εργαζομένων στην United Fruit. Η αιματηρή καταστολή της από τον στρατό στη Σάντα Μάρτα της Κολομβίας το 1928, έμεινε γνωστή ως «η σφαγή της μπανάνας».
