των Γιώργου Κυριακού
& Μάριου Μαθιού Ιωσηφίδη
Οι παραιτήσεις και οι άμεσες συλλήψεις για τον θάνατο 15 ανθρώπων στο σιδηροδρομικό σταθμό του Νόβι Σαντ λόγω κατάρρευσης της «ανακαινισμένης» στέγης του σταθμού, δεν ήταν αρκετές για να κατευνάσουν την οργή. Το φοιτητικό κίνημα συνεχίζει τις κινητοποιήσεις ακόμα και μετά την παραίτηση του πρωθυπουργού Βούτσεβατς, που ήταν δήμαρχος την περίοδο της ανακατασκευής του σταθμού. Στο φόντο υπάρχει η ολιγαρχική πολιτική του προέδρου Βούτσιτς, που τον έχει καταστήσει ιδιότυπο μονάρχη, η οποία όμως έχει ένα σημαντικό αντίβαρο: την υπεράσπιση των εθνικών δικαίων των Σέρβων στο μόρφωμα της Βοσνίας και στο Κόσοβο. Εξάλλου, με την ουδετερόφιλη πολιτική του απέναντι στο ουκρανικό ζήτημα, ο Βούτσιτς εξασφαλίζει φτηνή ενέργεια, επενδύσεις, καθώς και αμυντική ενίσχυση από τη Ρωσία και την Κίνα, κρατώντας ταυτόχρονα ορθάνοιχτη την πόρτα του στη Δύση.
Συμβολισμοί και ουσία
Κατά τη διάρκεια των κινητοποιήσεων στο Νόβι Σαντ, μια νεαρή γυναίκα πέταξε μια γαμήλια ανθοδέσμη στο πλήθος, και η σκηνή διαφημίστηκε διεθνώς. Όλως τυχαίως βέβαια, ακριβώς η ίδια «αυθόρμητη» σκηνή έλαβε χώρα και κατά τη διάρκεια του Μαϊντάν στην Ουκρανία, όπως και πιο πρόσφατα στις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στη Γεωργία. Πάλι όλως τυχαίως, η Αμερικανίδα τραγουδίστρια Μαντόνα ανέφερε ότι οι διαδηλώσεις των φοιτητών είναι μία από τις μεγαλύτερες κινητοποιήσεις από το 1968, επί Γιουγκοσλαβίας…
Πρόσφατα η Μαρινίκα Τέπιτς, αντιπρόεδρος του φιλοδυτικού Κόμματος Ελευθερίας και Δικαιοσύνης, δήλωνε: «Πολεμάμε για να γίνουμε μέρος της ευρωπαϊκής οικογένειας και να μη γλιστρήσουμε προς τη Ρωσία». Ήδη από το 2023 οι θάνατοι από τυφλούς πυροβολισμούς οπλοφόρων νεαρών έγιναν αφορμή αντικυβερνητικών διαδηλώσεων, οι οποίες συναντήθηκαν με το προγενέστερο οικολογικό κίνημα εναντίον της πολιτικής Βούτσιτς για την εξόρυξη λιθίου από την πολυεθνική Rio Tinto, καθώς και με τις διαδηλώσεις στο Βελιγράδι για τις «νόθες εκλογές» (η αντιπολίτευση καταγγέλλει ότι «επιστρατεύτηκαν 40.000 διπλής υπηκοότητας Σερβοβόσνιοι»).
Εσωτερικά προβλήματα εναντίον εθνικών ζητημάτων;
Είναι μια κρίσιμη περίοδος για τη Σερβία και τους προσανατολισμούς της, τόσο στα εσωτερικά θέματα όσο και στη γεωπολιτική της στάση. Ο Σέρβος πρόεδρος ακολούθησε ήπια προσέγγιση: δέχθηκε τα περισσότερα αιτήματα των φοιτητών και υποσχέθηκε διαφάνεια και κάθαρση για την τραγωδία στο Νόβι Σαντ. Άλλωστε μόνος του λειτουργεί, και υπεράνω του κόμματος το οποίο ελέγχει, ενώ έχει εξασφαλισμένη την σύμπραξη με το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Ντάσιτς. Από την άλλη, η αντιπολίτευση (που υπερθεματίζει στον φιλοδυτικό προσανατολισμό) «συμπαραστάθηκε» στο κίνημα, επιχειρώντας να το προσελκύσει στο όνομα του αντιαυταρχισμού.
Τα αιτήματα, όπως και ο αναβρασμός που επικρατεί, είναι σαφώς δίκαια. Ο σερβικός λαός έχει κάθε λόγο να διαδηλώνει. Από την άλλη, γεννιέται το ερώτημα της κάλυψης του πολιτικού κενού των διαδηλώσεων. Άραγε κάποια άλλη υπολογίσιμη πολιτική δύναμη, ικανή να αντικαταστήσει τη σημερινή κυβέρνηση, θα ασκήσει την εσωτερική πολιτική που απαιτούν οι Σέρβοι, και ταυτόχρονα θα προασπίσει τα εθνικά δίκαια; Στις επερχόμενες εκλογές θα αντιπαρατεθούν δύο δυναμικές στο πεδίο «Εξωτερική Πολιτική – Εσωτερικά Ζητήματα», με τον Βούτσιτς να υπερθεματίζει στο πρώτο και τη φιλοδυτική αντιπολίτευση στο δεύτερο. Τόσο η Ρωσία όσο και η Δύση παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις, εφόσον η Σερβία είναι μια γραμμή άμυνας για την πρώτη, και ο ευάλωτος κρίκος μιας περαιτέρω επέκτασης της δεύτερης…
Αναγκαίο υστερόγραφο
Αυτές τις μέρες γίνονται παραλληλισμοί μεταξύ των διαμαρτυριών για το Νόβι Σαντ και για τα Τέμπη. Υπάρχουν κοινά στοιχεία, αλλά και μεγάλες διαφορές. Διότι στη Σερβία εξαρχής οι υπεύθυνοι συνελήφθησαν, μέλη της κυβέρνησης παραιτήθηκαν ή διώχθηκαν, και η προεδρία απάντησε άμεσα και θετικά στα αιτήματα των διαδηλωτών. Κατά τα άλλα, η ευρωκρατία στη μια περίπτωση έκανε πλάτες στους υπεύθυνους του εγκλήματος και της συγκάλυψής του (ακόμα και σε συμβολικό επίπεδο, αφού ως επίτροπος Μεταφορών εγκρίθηκε ο κ. Τζιτζικώστας…), ενώ στην άλλη υποστηρίζει τις κινητοποιήσεις ως μοχλό πίεσης για να συντρίψει την ουδέτερη στάση της Σερβίας. Συμπερασματικά, οι άκριτοι παραλληλισμοί υποτιμούν το ελληνικό κίνημα, και αδιαφορούν για τους κινδύνους στους οποίους υπεισέρχεται η Σερβία.
