Η επείγουσα προσφυγή της Νότιας Αφρικής στο Διεθνές Δικαστήριο του ΟΗΕ*, με την οποία επιδιώκεται η καταδίκη του Ισραήλ για παραβίαση της Διεθνούς Σύμβασης περί Γενοκτονίας, αλλά και η λήψη προσωρινών μέτρων ώστε να σταματήσει η εγκληματική ισραηλινή επιχείρηση στη Γάζα, συγκεντρώνει εύλογα διεθνή προσοχή. Προχθές ξεκίνησε στη Χάγη η ακροαματική διαδικασία για τη λήψη προσωρινών μέτρων με την αρχική αγόρευση των Νοτιοαφρικανών εκπροσώπων. Χθες αγόρευσε επίσημος εκπρόσωπος του Ισραήλ – που συνήθως αγνοεί το Διεθνές Δικαστήριο, αλλά αυτή τη φορά δεν παίρνει το ρίσκο να θεωρηθεί ότι περιφρονεί τους δικαστές.
Η απόφαση για τη διακοπή των ενεργειών που οδηγούν σε γενοκτονία αναμένεται στα τέλη του μήνα (η ουσία της υπόθεσης θα κριθεί ακόμη αργότερα…). Τη νοτιοαφρικανική προσφυγή υποστηρίζουν 200 καθηγητές και εμπειρογνώμονες του διεθνούς δικαίου, κυρίως από διάσημα αμερικανικά πανεπιστήμια, εκατοντάδες πολιτικές και κοινωνικές οργανώσεις, ενώσεις νομικών, γιατρών και άλλων επιστημόνων, καθώς και μια σειρά οργανισμοί και χώρες: ο Αραβικός Σύνδεσμος, ο Οργανισμός Ισλαμικής Συνεργασίας, η Βενεζουέλα, η Βολιβία, η Ινδονησία, η Ιορδανία, η Κολομβία, η Μαλαισία, οι Μαλδίβες, το Μπαγκλαντές, η Ναμίμπια, η Νικαράγουα, το Πακιστάν, η Τουρκία κ.ά.
Στο άρθρο που ακολουθεί ο Αμερικανός αγωνιστής Πολ Λαρούντι ασχολείται πάντως με μια πτυχή της υπόθεσης που λίγο συζητιέται: το γεγονός δηλαδή ότι το Διεθνές Δικαστήριο στην ουσία δεν αποτελεί νομικό όργανο, αλλά πολιτικό, κι ότι οι 15 δικαστές του στην πραγματικότητα αποφασίζουν με βάση συσχετισμούς και εκβιασμούς. Επιπλέον, πιθανολογεί τη στάση που θα κρατήσει κάθε δικαστής ξεχωριστά, ανάλογα και με τα συμφέροντα της χώρας από την οποία προέρχεται.
Όλα αυτά βέβαια δεν ακυρώνουν τη συμβολική, έστω, σημασία της τοποθέτησης του Ισραήλ στο εδώλιο του κατηγορουμένου. Διότι είναι η πρώτη φορά που το κατοχικό κράτος βγαίνει και «θεσμικά» από τη ζώνη του απυρόβλητου για τα διαχρονικά εγκλήματά του. Έτσι, μαζί με την πίεση των μεγάλων κινητοποιήσεων αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη, αυξάνεται η διεθνής απονομιμοποίησή του και αναγκάζονται ακόμη και Δυτικές κυβερνήσεις να «προσαρμόζουν» τη στάση τους. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση της Ισπανίας, της οποίας ο πρωθυπουργός Σάντσεθ κατηγορεί ανοιχτά πλέον το Ισραήλ ότι δεν σέβεται το διεθνές δίκαιο, ενώ δέχεται ισχυρές εσωτερικές πιέσεις να διακόψει τις διπλωματικές σχέσεις με το Τελ Αβίβ.
* Το πλήρες κείμενο της προσφυγής είναι διαθέσιμο στην αγγλική και γαλλική γλώσσα στην ιστοσελίδα του Διεθνούς Δικαστηρίου (www.icj-cij.org/case/192).
Η ψήφος των δικαστών του Διεθνούς Δικαστηρίου είναι πολιτική, όχι νομική
του Πολ Λαρούντι*
Εάν το Διεθνές Δικαστήριο καταδικάσει το Ισραήλ για γενοκτονία ή το υποχρεώσει να μην διαπράττει πράξεις που συμβάλλουν στη γενοκτονία, αυτό δεν θα γίνει με βάση τα αποδεικτικά στοιχεία ή το νόμο. Θα υπάρξει διαβούλευση προτού οι δεκαπέντε δικαστές ανακοινώσουν την απόφασή τους, αλλά αυτή θα έχει ελάχιστη σχέση με τον λόγο για τον οποίο η Νότια Αφρική ζητά την έκδοση απόφασης. Οι 15 δικαστές που θα συνεδριάσουν στη Χάγη είναι διακεκριμένοι νομικοί, αλλά ο ρόλος τους είναι πολιτικός, όχι νομικός. Θα ψηφίσουν με τον τρόπο που τους λέει η χώρα τους, όχι με βάση τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τη διαδικασία. Επιλέχθηκαν από τις αντίστοιχες χώρες τους σε αυτή τη βάση, και εξελέγησαν με πλειοψηφία από τη Γενική Συνέλευση και το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ…
Επιπλέον, η απαίτηση απόλυτης πλειοψηφίας για την εκλογή κάθε δικαστή σημαίνει ότι μόνο τα πιο ισχυρά έθνη μπορούν να καλοπιάσουν, να επηρεάσουν, να απειλήσουν ή να δωροδοκήσουν όσο χρειάζεται για να αποσπάσουν τις απαιτούμενες ψήφους. Σε γενικές γραμμές, αυτό σημαίνει ότι οι ΗΠΑ μπορούν να διαθέτουν αρκετές ψήφους στο Διεθνές Δικαστήριο ώστε να ελέγχουν τις περισσότερες βαρύνουσες αποφάσεις. Είναι σχεδόν σίγουρο ότι τα παζάρια έχουν ήδη αρχίσει, πριν καν το Δικαστήριο εκδικάσει την υπόθεση.
Φυσικά, οι ΗΠΑ δεν ελέγχουν κάθε ψήφο. Οι δικαστές από την Κίνα, τη Ρωσία, τη Σλοβακία, τον Λίβανο, τη Σομαλία και το Μαρόκο, για παράδειγμα, είναι απίθανο να λάβουν εντολές από τις ΗΠΑ για το θέμα αυτό. Αλλά κι αυτοί, δεν θα ψηφίσουν με βάση τον νόμο ή τα αποδεικτικά στοιχεία. Θα ψηφίσουν σύμφωνα με αυτό που πιστεύουν ότι συμφέρει τη χώρα τους. Αν αυτό τυχαίνει να συμφωνεί με τα αποδεικτικά στοιχεία, τόσο το καλύτερο για τη δικαιοσύνη. Αλλά σε κάθε περίπτωση, με μία-δύο εξαιρέσεις, η απόδοση δικαιοσύνης θα είναι συγκυριακή.
Ακολουθεί μια ανάλυση της πιθανής στάσης του κάθε δικαστή, η οποία βασίζεται εν μέρει στη γνώμη του Νόρμαν Φίνκελσταϊν**, καθώς και σε απόψεις που εκφράστηκαν απευθείας από κυβερνητικά στελέχη των χωρών που πρότειναν τους δικαστές.
- Τζόαν Ντόναχιου, ΗΠΑ: Η αρνητική ψήφος είναι σχεδόν βέβαιη, δεδομένης της μακράς και ακλόνητης υποστήριξης των ΗΠΑ στις ενέργειες του Ισραήλ. Οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ εξηγούν τον μεγάλο αριθμό των απωλειών μεταξύ των αμάχων με την υποτιθέμενη χρήση τους ως «ανθρώπινων ασπίδων» από τη Χαμάς, και έχουν αρνηθεί κατηγορηματικά ότι οι ενέργειες του Ισραήλ συνιστούν γενοκτονία.
- Κίριλ Γκεβοργκιάν, Ρωσία: Ενώ η ρωσική κυβέρνηση έχει δείξει συμπάθεια για τον παλαιστινιακό αγώνα και έχει μιλήσει κατά των υπερβολικών απωλειών αμάχων, μπορεί να είναι επιφυλακτική για τις πιθανές συνέπειες μιας απόφασης-ορόσημο για γενοκτονία, αφού θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στο μέλλον εναντίον της σχετικά με τις στρατιωτικές της ενέργειες στην Ουκρανία. Από την άλλη, η επίδειξη υποστήριξης προς τον παλαιστινιακό λαό και αντίθεσης στις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους θα μπορούσε να είναι επωφελής για την εικόνα της Ρωσίας. Άρα μια θετική ρωσική ψήφος είναι πιθανή, αλλά όχι σίγουρη.
- Πέτερ Τόμκα, Σλοβακία: Η Σλοβακία διατηρεί φιλικές σχέσεις με το Ισραήλ και απέχει από την κριτική των ενεργειών του στη Γάζα. Ωστόσο, έχει εκφράσει την ανησυχία της για τους παράνομους ισραηλινούς εποικισμούς στη Δυτική Όχθη, και υποστηρίζει τη λύση των δύο κρατών. Η Σλοβακία απείχε από την πρόσφατη ψηφοφορία της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, που ζήτησε κατάπαυση του πυρός στη Γάζα. Είναι δηλαδή δύσκολο να προβλέψει κανείς τι θα ψηφίσει ο Σλοβάκος δικαστής. Οπωσδήποτε, ο χαρακτηρισμός των ενεργειών του Ισραήλ ως γενοκτονία θα ήταν ένα άλμα στην σλοβακική εξωτερική πολιτική. Άρα μια θετική ψήφος φαίνεται μάλλον απίθανη.
- Ρονί Αμπραάμ, Γαλλία: Η Γαλλία παραμένει ισχυρός υποστηρικτής του Ισραήλ όλα αυτά τα χρόνια, και οι δύο χώρες διατηρούν φιλική-συνεργατική σχέση. Ωστόσο, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν επέκρινε δριμύτατα τις πρόσφατες στρατιωτικές ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα, λέγοντας ότι δεν υπάρχει «καμία δικαιολογία» για τους αδιάκριτους βομβαρδισμούς, και το κάλεσε να σταματήσει τις εχθροπραξίες. Η γαλλική ψήφος είναι εντελώς αμφίρροπη.
- Μοχάμεντ Μπενουνά, Μαρόκο: Ο μαροκινός λαός έχει δείξει ακλόνητη υποστήριξη στον παλαιστινιακό αγώνα. Αν και η κυβέρνηση του Μαρόκου υιοθέτησε μια πολιτική εξομάλυνσης των δεσμών με το Ισραήλ (με αντάλλαγμα την αναγνώριση της κυριαρχίας του Μαρόκου επί της αμφισβητούμενης περιοχής της Δυτικής Σαχάρας), οι μαροκινές αρχές συνεχίζουν να εκφράζουν την υποστήριξή τους στον αγώνα της Παλαιστίνης. Ως εκ τούτου, είναι πολύ πιθανή μια θετική ψήφος του Μπενουνά. Διαφορετικά θα προκαλούνταν ευρεία οργή και δυσαρέσκεια στον πληθυσμό του Μαρόκου.
- Αμπντουλκαβί Αχμέντ Γιουσούφ, Σομαλία: Το έθνος της Σομαλίας υποστηρίζει αταλάντευτα την παλαιστινιακή υπόθεση και την απελευθέρωση του λαού της Παλαιστίνης. Οι Σομαλοί βγήκαν μαζικά στους δρόμους για να συμπαρασταθούν στη Γάζα και να διαμαρτυρηθούν για τον βομβαρδισμό της από το Ισραήλ. Ο πρωθυπουργός της Σομαλίας καταδίκασε τη διεθνή σιωπή για την ισραηλινή κατοχή και επαίνεσε τη Χαμάς για τον απελευθερωτικό αγώνα της. Άρα η θετική ψήφος είναι το πιο πιθανό ενδεχόμενο.
- Χούε Χανκίν, Κίνα: Η κινεζική κυβέρνηση έχει επικρίνει έντονα τις ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα και υποστηρίζει ένα ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Ωστόσο, η Κίνα ίσως διστάζει να δημιουργήσει προηγούμενο όσον αφορά τις παραβιάσεις της Σύμβασης περί Γενοκτονίας, για παρόμοιους λόγους με τη Ρωσία (ορισμένοι την κατηγορούν για γενοκτονία κατά της μουσουλμανικής μειονότητας των Ουιγούρων). Για το λόγο αυτό, η θετική ψήφος της Κίνας είναι πιθανή, αλλά όχι βέβαιη.
- Τζούλια Σεμπουτίντε, Ουγκάντα: Η θέση της Ουγκάντα σχετικά με την κατάσταση στην Παλαιστίνη είναι «διακριτική», και όχι προφανής. Βέβαια λίγα χρόνια πριν, κατά τη διάρκεια επίσκεψης του Νετανιάχου στην Ουγκάντα, ο πρόεδρος της χώρας Μουσεβένι αναφέρθηκε επανειλημμένα στην Παλαιστίνη, περιγράφοντας μεταξύ άλλων τις σχέσεις «Παλαιστίνης και Αφρικής». Επιπλέον, ο υπουργός Διεθνών Υποθέσεων επιβεβαίωσε ότι η χώρα του υποστηρίζει την Παλαιστίνη και το δικαίωμά της σε ανεξάρτητο κράτος. Όμως η στάση της Ουγκάντα στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ήταν αντιφατική: σε αρκετές περιπτώσεις καταψήφισε αποφάσεις που επικρίνουν το Ισραήλ. Ωστόσο, πρόσφατα η Ουγκάντα ψήφισε υπέρ ενός ψηφίσματος που ζητούσε την κατάπαυση των εχθροπραξιών στη Γάζα. Άρα η απόφαση της δικαστού Σεμπουτίντε δύσκολα μπορεί να προβλεφθεί.
- Νταλβέρ Μπαντάρι, Ινδία: Ενώ στο παρελθόν η Ινδία έδειχνε υποστήριξη στον παλαιστινιακό αγώνα, η σύγχρονη ινδουιστική κυβέρνηση έχει μετατοπίσει την Ινδία στην κατηγορία των φιλοϊσραηλινών εθνών. Η Ινδία θεωρεί τις ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα ως «αντιτρομοκρατική επιχείρηση», αν και ταυτόχρονα ζήτησε τον σεβασμό του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Η Ινδία ήταν από τις πρώτες χώρες που καταδίκασαν την επίθεση της Χαμάς κατά του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου, και απαγόρευσε τις διαδηλώσεις υπέρ της Παλαιστίνης. Ως εκ τούτου, μια αρνητική ινδική ψήφος είναι πιθανή.
- Πάτρικ Λίπτον Ρόμπινσον, Τζαμάικα: Η ιστορία καταπίεσης της Τζαμάικα από τους Βρετανούς την κατέστησε υπερασπιστή της αντίστασης κατά των άδικων κυβερνήσεων. Ήταν το πρώτο έθνος που επέβαλε κυρώσεις κατά του κράτους απαρτχάιντ της Νότιας Αφρικής, ανοίγοντας το δρόμο για να ακολουθήσουν και άλλα. Ωστόσο, η σιωπή της σημερινής κυβέρνησης σχετικά με τους βομβαρδισμούς του Ισραήλ στη Γάζα έχει προκαλέσει επικρίσεις από τον τζαμαϊκανό πληθυσμό, ο οποίος γενικά υποστηρίζει τον παλαιστινιακό αγώνα. Μια θετική ψήφος από την Τζαμάικα θα ανταποκρινόταν στις εκκλήσεις για ξεκάθαρη στάση απέναντι στη σύγκρουση, και γι’ αυτό αποτελεί το πιθανότερο ενδεχόμενο.
- Ναουάφ Σαλάμ, Λίβανος: Η θετική ψήφος του Λιβανέζου δικαστή είναι σχεδόν βέβαιη, καθώς ο αγώνας των Παλαιστινίων είναι ιστορικά συνυφασμένος με τον αγώνα του Λιβάνου κατά του Ισραήλ. Ο λιβανέζικος πληθυσμός υποστηρίζει σταθερά τον παλαιστινιακό αγώνα και θεωρεί το Ισραήλ ως κράτος κατοχής και καταπίεσης. Η λιβανέζικη πολιτοφυλακή Χεζμπολά έχει ηγηθεί επιτυχημένων στρατιωτικών εκστρατειών κατά των ισραηλινών δυνάμεων στο παρελθόν, και σήμερα βομβαρδίζει τις βόρειες περιοχές της επικράτειας που ελέγχει το Ισραήλ. Πάνω από 270.000 Παλαιστίνιοι πρόσφυγες διαμένουν στο Λίβανο, και πραγματοποιούνται μαζικές διαδηλώσεις ενάντια στις ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα. Επιπλέον, ο Λίβανος και το Ισραήλ δεν έχουν επίσημες διπλωματικές σχέσεις.
«Μόνο τα πιο ισχυρά έθνη μπορούν να καλοπιάσουν, να επηρεάσουν, να απειλήσουν ή να δωροδοκήσουν όσο χρειάζεται για να αποσπάσουν τις απαιτούμενες ψήφους… Είναι σχεδόν σίγουρο ότι τα παζάρια έχουν ήδη αρχίσει, πριν καν το Δικαστήριο εκδικάσει την υπόθεση»
- Ουγάσαου Γιούτζι, Ιαπωνία: Η Ιαπωνία υποστηρίζει τη λύση των δύο κρατών και διατηρεί μια επιφυλακτική προσέγγιση όσον αφορά τη σύγκρουση. Καταδίκασε απερίφραστα την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, και εξέφρασε την υποστήριξή της στην παύση των εχθροπραξιών. Η Ιαπωνία είναι ένας ισχυρός σύμμαχος των ΗΠΑ και των Δυτικοευρωπαϊκών κρατών στην Ασία, και η εξωτερική πολιτική της ευθυγραμμίζεται συχνά με τις θέσεις αυτών των κρατών. Ως εκ τούτου, ο χαρακτηρισμός των ενεργειών του Ισραήλ ως γενοκτονία θα ήταν ένα μεγάλο άλμα. Η αρνητική ψήφος είναι το πιθανότερο ενδεχόμενο.
- Γκέοργκ Νόλτε, Γερμανία: Η Γερμανία έχει υποστηρίξει σθεναρά την ισραηλινή κυβέρνηση και τις ενέργειές της, και οι δύο χώρες διατηρούν μια «ειδική σχέση». Ορισμένοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι η σταθερή υποστήριξη προς το εβραϊκό κράτος είναι μια προσπάθεια επανόρθωσης των φρικαλεοτήτων που διέπραξαν οι Ναζί κατά του εβραϊκού πληθυσμού. Μετά την 7η Οκτωβρίου, ο Γερμανός καγκελάριος Σολτς προσέφερε στρατιωτική βοήθεια στο Ισραήλ, και απέρριψε τις εκκλήσεις για κατάπαυση του πυρός. Η Γερμανία απαγόρευσε επίσης τις διαδηλώσεις υπέρ της Παλαιστίνης. Ως εκ τούτου, μια αρνητική ψήφος είναι πολύ πιθανή.
- Χίλαρι Τσάρλσγουορθ, Αυστραλία: Η Αυστραλία υποστηρίζει τη λύση των δύο κρατών, και ταυτόχρονα υπερασπίζεται τις πολιτικές και τις ενέργειες του Ισραήλ. Η εξωτερική πολιτική της Αυστραλίας συχνά αντικατοπτρίζει τους στενούς δεσμούς της με Δυτικά κράτη όπως οι ΗΠΑ. Βέβαια ο αυστραλιανός πληθυσμός είναι διχασμένος ως προς τη σύγκρουση, και έχουν πραγματοποιηθεί μεγάλες διαδηλώσεις υπέρ της Παλαιστίνης. Συμπερασματικά, η αρνητική ψήφος είναι η πιο πιθανή απόφαση της δικαστού Τσάρλσγουορθ.
- Λεονάρντο Νέμερ Καλντέιρα, Βραζιλία: Η Βραζιλία υποστηρίζει σθεναρά ένα παλαιστινιακό κράτος στα σύνορα του 1967. Ο βραζιλιάνικος πληθυσμός είναι διχασμένος ως προς την υποστήριξή του. Ο πρόεδρος Λούλα έχει προσπαθήσει να ισορροπήσει διπλωματικά μεταξύ των δύο πλευρών, τονίζοντας την ανάγκη για αποκλιμάκωση. Το ενδεχόμενο παύσης των εχθροπραξιών σε περίπτωση καταδίκης του Ισραήλ για παραβίαση των υποχρεώσεών του μπορεί να επηρεάσει τον Βραζιλιάνο δικαστή να αποφανθεί αναλόγως. Ως εκ τούτου, η θετική ψήφος είναι πιθανότερη.
Συμπέρασμα
Καθένας από τους δικαστές του Διεθνούς Δικαστηρίου έχει υψηλά εκτιμώμενη εμπειρία, λαμπρές ακαδημαϊκές σπουδές και αξιόλογη καριέρα. Άρα οι γνώσεις και η διορατικότητά τους πρέπει να συνυπολογίζονται όταν κάποιος επιχειρεί να προβλέψει τις αποφάσεις τους. Επιπλέον, δεν εκπροσωπούν επίσημα το έθνος τους, και θεωρητικά απαιτείται να μην επηρεάζονται από την πολιτική γενικά, και από κρατικές πολιτικές ειδικότερα. Ωστόσο, τα ισχυρά έθνη έχουν τρόπους να «πείθουν» τα πιο αδύναμα έθνη, και άτομα, να ψηφίζουν σύμφωνα με τις οδηγίες τους. Επομένως, είναι απίθανο τα αποδεικτικά στοιχεία και ο νόμος να είναι κάτι περισσότερο από διακοσμητικά στοιχεία στην έκβαση της υπόθεσης κατά του Ισραήλ.
* Ο Πολ Λαρούντι είναι Αμερικανός αγωνιστής, δραστήριος στο διεθνές κίνημα αλληλεγγύης με την Παλαιστίνη, αλλά και με άλλες χώρες της περιοχής που έχουν μπει στο στόχαστρο της Δύσης και του Ισραήλ (βλ. και τη συνέντευξη που έδωσε στον Δρόμο, φύλλο 638).
** Ο Νόρμαν Φίνκελσταϊν είναι Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας, συγγραφέας και ερευνητής. Και οι δύο γονείς του ήταν Εβραίοι επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος. Θεωρεί το Ισραήλ ρατσιστικό κράτος που διαπράττει το έγκλημα του απαρτχάιντ σε βάρος των Παλαιστινίων.
