του Γιώργου Κυριακού
«Η οικολογία ή θα αποκαλύπτει τις ταξικές κοινωνικές αιτίες και τις απάνθρωπες σχέσεις, ή θα είναι ένα καλλυντικό του καπιταλισμού»
Μάρεϊ Μπούκτσιν
Η υποχώρηση της ριζοσπαστικής οικολογίας και η επικράτηση της λεγόμενης ρεαλιστικής τάσης (την οποία ο μακαρίτης αναρχικός ριζοσπάστης Μπούκτσιν αποκαλούσε «χλωρή λίπανση του καπιταλισμού») είχε ως συνέπεια τη θριαμβευτική εμφάνιση ενός «πράσινου» προγράμματος από τον κόσμο των επιχειρήσεων και των νέων… Green Boys. Η ανάδυση των οικολογικών ιδεών τις δεκαετίες 1970-80 κατάφερε να ξυπνήσει τη συνείδηση για τον χαμένο μας παράδεισο. Αλλά η ενσωμάτωσή τους στο πολιτικό σύστημα, και μάλιστα στον κόσμο του life style, τις μετέτρεψε στην απαραίτητη γαρνιτούρα ενός νέου καταναλωτισμού, και σε πεδίο εφαρμογών με στόχο το κέρδος. Η ευρωοικολογική συναίνεση στους βομβαρδισμούς της Γιουγκοσλαβίας, η ανάδυση μιας ακριβής αγοράς (από bio ψωμί ως και bio κλιματικό σπίτι), τα «περιβαλλοντικά» προγράμματα στην εκπαίδευση, το οικολογικό «αποτύπωμα» κ.λπ. ήταν χαρακτηριστικά δείγματα.
Η υποχώρηση των ιδεών της οικοτεχνολογίας, αποκεντρωμένης και προσαρμοσμένης στις δυνατότητες των ίδιων των τόπων και υπό δημοκρατική διαχείριση, έδωσε τη θέση της στην «πράσινη» ατζέντα των ΒΑΠΕ. Εφαρμογές υψηλής «πράσινης» τεχνολογίας επωάστηκαν κυρίως στη Γερμανία, στην οποία στήθηκε ένα ιδεολογικό-πολιτικό εργαστήρι αναμετάδοσης σχεδίων ανάπλασης των οικονομιών: το new deal του «πράσινου» καπιταλισμού ως απάντηση στην οικολογική κρίση που ο ίδιος προκάλεσε. Όσο για το ριζοσπαστικό οικολογικό κίνημα, αυτό βρέθηκε σε μια αποσύνθεση ιδεών και πρακτικών: από τον αντισπισισμό και την βίγκαν διατροφή μέχρι τη μηδενιστική αντιπαράθεση με την «ανάπτυξη». Πολύ αργά για απολογισμούς, πολύ νωρίς για έναν νέο σχεδιασμό…
Πράσινα Βαλκάνια…
Η πράσινη ατζέντα, ιδιαίτερα μετά την πανδημία, έχει λάβει κεντρική σημασία δίπλα στην ψηφιακή ανάπτυξη. Το «Ελλάδα 2.0» ως μέρος του συνολικού σχεδίου για την ανάκαμψη και την επανεκκίνηση της οικονομίας προβλέπει και ψίχουλα για τους Βαλκάνιους «συμπατριώτες μας». Τον Οκτώβριο του 2020 η Κομισιόν ενέκρινε ένα «ολοκληρωμένο οικονομικό και επενδυτικό σχέδιο για τα Δυτικά Βαλκάνια, το οποίο αποσκοπεί στην τόνωση της μακροπρόθεσμης οικονομικής ανάκαμψης της περιοχής, τη στήριξη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, την προώθηση της περιφερειακής ολοκλήρωσης και σύγκλισης με την Ευρωπαϊκή Ένωση». Ο επίτροπος Βαρχέλι αναφέρθηκε στα «σύγχρονα, πιο οικολογικά και πιο ευημερούντα Δυτικά Βαλκάνια». Με υποσχέσεις για επενδύσεις μέχρι και 20 δισεκατομμύρια ευρώ στην επόμενη δεκαετία, δήλωσε: «Θα κινητοποιήσουμε κονδύλια έως και 9 δισεκατομμυρίων ευρώ για εμβληματικές επενδύσεις στους τομείς των μεταφορών, της ενέργειας, της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης… Το σχέδιο αυτό αναμένεται να συμβάλει στη μετατροπή των Δυτικών Βαλκανίων σε μια από τις πλέον ελκυστικές περιοχές για επενδύσεις στον κόσμο. Φυσικά, η εφαρμογή του θα πρέπει να συμβαδίζει με μεταρρυθμίσεις» (πώς αλλιώς θα κατέληγε;).
Τι σημαίνουν όλα αυτά: Α. «Απανθρακοποίηση της ενέργειας και της κινητικότητας» (άρα υποβιβασμός των εθνικών πόρων σε αχρηστία). Β. «Ανακύκλωση» (φυσικά με τη χρήση της τεχνολογίας των ανεπτυγμένων χωρών). Γ. «Βιοποικιλότητα» (δηλαδή ό,τι συμβαίνει σήμερα με τις επεμβάσεις στη φύση, ακόμα και σε κηρυγμένα φυσικά πάρκα). Όπως γράφει το «Save the Blue Heart of Europe – Καμπάνια για τα ποτάμια των Βαλκανίων», 2.796 μονάδες υδροηλεκτρικής ενέργειας προβλέπεται να κατασκευαστούν τα επόμενα χρόνια παντού! Επιπλέον, εγκαινιάστηκε στη Σερβία το μεγαλύτερο «αιολικό πάρκο» των Δυτικών Βαλκανίων, ενώ άλλα ήδη λειτουργούν ή αναμένεται να εγκατασταθούν στο Μαυροβούνιο, στην Αλβανία, στο Κόσοβο, στη Β.«Μ.», στη Βουλγαρία και στη Ρουμανία – τα περισσότερα με χρηματοδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, ενώ εμπλέκονται και όμιλοι επιχειρήσεων με διεθνείς διασυνδέσεις. Η υπόθεση της επανεκκίνησης μετά την οικονομική ύφεση λόγω πανδημίας έχει αυξήσει τους «πράσινους» ρυθμούς με τους οποίους θα τρέξουν τα Βαλκάνια…
Τριγμοί
Φαίνεται όμως ότι ο δρόμος για το Green Deal έχει κάποια εμπόδια, που δυσκολεύουν μια ομόφωνη απόφαση. «Στρίβειν δια του Λουκασένκο» έγραψε ορθά δημοσιογράφος στο «Βήμα», αφού η Ε.Ε. ανέβαλε (δίνοντας προτεραιότητα στη σύλληψη του ναζιστή Λευκορώσου «δημοσιογράφου») τη σχετική συζήτηση, που είχε στόχο μια τελική συμφωνία. Γιατί; «Πολύ απλά διότι οι λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, κυρίως της ανατολικής και της νότιας Ευρώπης, θεωρούν ότι, καθώς δεν έχουν αποκομίσει τα ίδια οφέλη με τις προηγμένες από την “οικονομία του άνθρακα”, τώρα δεν μπορεί να καλούνται να πληρώσουν ισότιμα για τη μετάβαση στη νέα εποχή». Η εφαρμογή αυτή, με ορόσημο το 2030 για 55% μείωση των ρύπων, και για 100% ως το 2050, είναι αμφίβολη έως καταστροφική.
Χωρίς να εκτιμάται με ακρίβεια η καταστροφή οικοσυστημάτων και προστατευόμενων περιοχών που προϋποθέτει η «πράσινη» ενέργεια, η περαιτέρω αποικιοποίηση των χωρών του Νότου και των Βαλκανίων –εξαρτημένων από την τεχνολογία των προηγμένων κρατών και τις χρηματοδοτήσεις υπό δυσμενείς όρους– θα προκαλέσει ένα οικολογικό και οικονομικό αδιέξοδο. Ωφελημένοι στις χώρες μας θα είναι οι Βαλκάνιοι Κοπελούζοι με τις διεθνείς συμπράξεις τους. Προς το παρόν, μόνο στην Ελλάδα και στη Σερβία έχουν αναπτυχθεί εγχώρια μαζικά κινήματα ενάντια στην πράσινη μετάβαση, ενώ σε άλλες βαλκανικές χώρες (Κροατία, Αλβανία, Β.«Μ.», Βοσνία) κινητοποιούνται Δυτικοευρωπαίοι ακτιβιστές, εγχώριοι καλλιτέχνες, επιστήμονες ή διεθνείς προσωπικότητες – όπως ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο, που δραστηριοποιείται για την προστασία του ποταμού Vjosa-Αώου. Ας ελπίσουμε ότι η οικολογία θα ενώσει τα διαλυμένα Βαλκάνια.
