Τα γεγονότα της Κομμούνας διαδραματίζονται μέσα στο πλαίσιο του γαλλοπρωσικού πολέμου του 1870-71, που φέρνει αντιμέτωπους τη 2η Γαλλική Αυτοκρατορία, υπό τον Ναπολέοντα III, και τον Βορειογερμανικό Σύνδεσμο -συνασπισμό γερμανικών βασιλείων- υπό τον πρώσο Καγκελάριο Μπίσμαρκ.
Η κύρια αιτία του πολέμου είναι η, υπό πρωσική ηγεμονία, διαδικασία δημιουργίας ενιαίου γερμανικού κράτους. Η ενοποίηση φαίνεται αναπόφευκτη συνέπεια της αλματώδους οικονομικής ανάπτυξης των γερμανικών κρατιδίων, στηριγμένη στη βιομηχανία. Το πρώτο βήμα της είχε γίνει το 1867 με τη δημιουργία του Βορειογερμανικού Συνδέσμου.
Η γαλλική μπουρζουαζία δεν αποδέχεται τη δημιουργία στα ανατολικά της σύνορα μιας πληθυσμιακής (η ενωμένη Γερμανία θα ξεπεράσει σε πληθυσμό τα 41 εκατομμύρια) και οικονομικής υπερδύναμης που θα ανέτρεπε τις ισορροπίες στην Ευρώπη.
Η πρωσική μπουρζουαζία, αναζητά την ευκαιρία να ολοκληρώσει τη γερμανική ενοποίηση -επιβάλλοντάς την, «εν θερμώ», και στα απρόθυμα κρατίδια- να προσαρτήσει την Αλσατία και τη Λωρραίνη, και να εξασθενίσει τη Γαλλία.
Με αφορμή την υποψηφιότητα του πρώσου πρίγκιπα Λεοπόλδου για το χηρεύοντα θρόνο της Ισπανίας, που οι Γάλλοι χαρακτηρίζουν casus belli, οι δύο ευρωπαϊκές υπερδυνάμεις ρίχνονται στην ανθρωποσφαγή στις 2 Αυγούστου του 1870.
Ο πόλεμος εξελίσσεται σε καταστροφή για τους Γάλλους. Στις 2 Σεπτέμβρη στο Σεντάν υφίστανται μια από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές ήττες της ιστορίας τους. Ανάμεσα στους δεκάδες χιλιάδες αιχμαλώτους των Πρώσων βρίσκεται και ο ίδιος ο αυτοκράτορας!
Τα νέα συγκλονίζουν το Παρίσι. Το πρωί της 4ης Σεπτέμβρη, το πλήθος εισβάλλει στο Παλαί Μπουρμπόν, όπου συνεδριάζει η Εθνοσυνέλευση και απαιτεί την ανατροπή του αυτοκράτορα και το σχηματισμό δημοκρατικής κυβέρνησης. Υπό τη λαϊκή πίεση, το μεγαλύτερο τμήμα της Εθνοσυνέλευσης μετακινείται στο Δημαρχείο, και αποφασίζει:
• Την καθαίρεση του Ναπολέοντα, την ανακήρυξη της Δημοκρατίας και το σχηματισμό προσωρινής κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας, που συγκροτείται από αντιμοναρχικούς αστούς πολιτικούς.
• Τη δημιουργία Εθνοφρουράς για την υπεράσπιση του Παρισιού. Στην Εθνοφρουρά κατατάσσονται κυρίως εργάτες. Ανάμεσά τους δεκάδες επαναστάτες στελεχώνουν τις μονάδες της.
Στο μεταξύ, η προέλαση των Πρώσων σε ολόκληρη τη βορειοανατολική Γαλλία συνεχίζεται, ενώ από τις 19 Σεπτέμβρη πολιορκούν και βομβαρδίζουν το Παρίσι. Στην πόλη εμφανίζεται λιμός.
Το Παρίσι της εποχής είναι μια μεγαλούπολη 1,8 εκατομμυρίου κατοίκων. Το παρισινό προλεταριάτο (που αποτελεί το ¼ του πληθυσμού του) μετρά ήδη στην πολιτική εμπειρία του τις μεγάλες εξεγέρσεις του 1831 και του 1848. Από το 1864 λειτουργεί νόμιμα στο Παρίσι το Γαλλικό τμήμα της Διεθνούς Ένωσης των Εργατών (το 1868 θα το θέσει εκτός νόμου η μοναρχική κυβέρνηση). Το προλεταριάτο έχει κατοχυρώσει και ασκήσει πολλές φορές το δικαίωμα της απεργίας, ενώ εργατικά έντυπα, αξιοποιώντας το νόμο του 1868 περί ελευθερίας του τύπου, προβάλλουν ανοιχτά αντικαπιταλιστικές διεκδικήσεις.
Στα μικροαστικά στρώματα (κυρίως μικρέμπορους και αυτοαπασχολούμενους τεχνίτες) η οικονομική εξαθλίωση σε συνδυασμό με την εθνική ταπείνωση ξυπνάει μνήμες του 1789.
Ουσιαστικά η πρωσική κατοχή έχει απέναντί της δύο Γαλλίες:
Αφ’ ενός, το μεγαλύτερο μέρος της επαρχίας, όπου οι Πρώσοι αποφεύγουν να επεκταθούν και όπου αναπτύσσεται ισχυρό φιλομοναρχικό ρεύμα. Ηγεμονεύεται πολιτικά από την αστική τάξη που επιδιώκει άμεση ειρήνη με τους Πρώσους, με οποιουσδήποτε όρους.
Αφ’ ετέρου, τα λαϊκά στρώματα της πρωτεύουσας, που με επικεφαλής το προλεταριάτο απαιτούν τη συνέχιση της αντίστασης με κάθε μέσο, μέχρι το διώξιμο και του τελευταίου Πρώσου από τη χώρα.
Στις 18 Γενάρη 1871 στο ανάκτορο των Βερσαλλιών που έχουν καταλάβει τα πρωσικά στρατεύματα, ο βασιλιάς της Πρωσίας Γουλιέλμος ανακηρύσσεται «Αυτοκράτορας της Γερμανίας».
Στις 28 Γενάρη υπογράφεται από τη Ρεπουμπλικανική Κυβέρνηση ατιμωτική ανακωχή, την οποία ο λαός του Παρισιού (αντιστεκόμενος μέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες) εισπράττει σαν προδοσία σε βάρος της εθνικής άμυνας.
Στις 8 Φλεβάρη γίνονται οι προβλεπόμενες από τη συνθήκη ανακωχής εκλογές. Κυριαρχούν οι συντηρητικοί (μοναρχικοί διαφόρων ρευμάτων και βοναπαρτιστές) με λάβαρο την άμεση ειρήνη με τους Πρώσους. Η εκπροσώπηση της Αριστεράς, δεν ξεπερνάει το 6%.
Σχηματίζεται κυβέρνηση με έδρα το Μπορντώ και πρωθυπουργό τον Αδόλφο Θιέρσο, παλιό αντιμοναρχικό που, από ένθερμος υποστηρικτής του πολέμου ενάντια στην Πρωσία, έχει μετατραπεί σε σημαιοφόρο της άμεσης ειρήνης με «οποιοδήποτε κόστος».
Την 1η του Μάρτη η κυβέρνηση Θιέρσου -που παζαρεύει με τους Πρώσους την διατήρηση του Μπελφόρ- δίνει τη συγκατάθεσή της και τα πρωσικά στρατεύματα παρελαύνουν ως θριαμβευτές στα Ηλύσια Πεδία (!) ενώ 10 ημέρες αργότερα, η Εθνοσυνέλευση μετεγκαθίσταται στις, υπό πρωσική κατοχή ευρισκόμενες, Βερσαλλίες! Η λαϊκή πεποίθηση ότι η κυβέρνηση λειτουργεί ως εντολοδόχος των κατακτητών, εδραιώνεται. Τις επόμενες ημέρες ο Θιέρσος ξεπαγώνει τις (παγωμένες λόγου του πολέμου και της πολιορκίας του Παρισιού) υποχρεώσεις από εμπορικές πράξεις, ενοίκια και χρέη και καταργεί το ημερήσιο βοήθημα του 1,5 φράγκου για τους άνδρες της Εθνοφρουράς.
Στις 17 Μάρτη συλλαμβάνεται ο (φυγόδικος) Μπλανκί.
Η εξέγερση είναι προ των πυλών.
Η γαλλική μπουρζουαζία δεν αποδέχεται τη δημιουργία στα ανατολικά της σύνορα μιας πληθυσμιακής (η ενωμένη Γερμανία θα ξεπεράσει σε πληθυσμό τα 41 εκατομμύρια) και οικονομικής υπερδύναμης που θα ανέτρεπε τις ισορροπίες στην Ευρώπη.
Η πρωσική μπουρζουαζία, αναζητά την ευκαιρία να ολοκληρώσει τη γερμανική ενοποίηση -επιβάλλοντάς την, «εν θερμώ», και στα απρόθυμα κρατίδια- να προσαρτήσει την Αλσατία και τη Λωρραίνη, και να εξασθενίσει τη Γαλλία.
Με αφορμή την υποψηφιότητα του πρώσου πρίγκιπα Λεοπόλδου για το χηρεύοντα θρόνο της Ισπανίας, που οι Γάλλοι χαρακτηρίζουν casus belli, οι δύο ευρωπαϊκές υπερδυνάμεις ρίχνονται στην ανθρωποσφαγή στις 2 Αυγούστου του 1870.
Ο πόλεμος εξελίσσεται σε καταστροφή για τους Γάλλους. Στις 2 Σεπτέμβρη στο Σεντάν υφίστανται μια από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές ήττες της ιστορίας τους. Ανάμεσα στους δεκάδες χιλιάδες αιχμαλώτους των Πρώσων βρίσκεται και ο ίδιος ο αυτοκράτορας!
Τα νέα συγκλονίζουν το Παρίσι. Το πρωί της 4ης Σεπτέμβρη, το πλήθος εισβάλλει στο Παλαί Μπουρμπόν, όπου συνεδριάζει η Εθνοσυνέλευση και απαιτεί την ανατροπή του αυτοκράτορα και το σχηματισμό δημοκρατικής κυβέρνησης. Υπό τη λαϊκή πίεση, το μεγαλύτερο τμήμα της Εθνοσυνέλευσης μετακινείται στο Δημαρχείο, και αποφασίζει:
• Την καθαίρεση του Ναπολέοντα, την ανακήρυξη της Δημοκρατίας και το σχηματισμό προσωρινής κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας, που συγκροτείται από αντιμοναρχικούς αστούς πολιτικούς.
• Τη δημιουργία Εθνοφρουράς για την υπεράσπιση του Παρισιού. Στην Εθνοφρουρά κατατάσσονται κυρίως εργάτες. Ανάμεσά τους δεκάδες επαναστάτες στελεχώνουν τις μονάδες της.
Στο μεταξύ, η προέλαση των Πρώσων σε ολόκληρη τη βορειοανατολική Γαλλία συνεχίζεται, ενώ από τις 19 Σεπτέμβρη πολιορκούν και βομβαρδίζουν το Παρίσι. Στην πόλη εμφανίζεται λιμός.
Το Παρίσι της εποχής είναι μια μεγαλούπολη 1,8 εκατομμυρίου κατοίκων. Το παρισινό προλεταριάτο (που αποτελεί το ¼ του πληθυσμού του) μετρά ήδη στην πολιτική εμπειρία του τις μεγάλες εξεγέρσεις του 1831 και του 1848. Από το 1864 λειτουργεί νόμιμα στο Παρίσι το Γαλλικό τμήμα της Διεθνούς Ένωσης των Εργατών (το 1868 θα το θέσει εκτός νόμου η μοναρχική κυβέρνηση). Το προλεταριάτο έχει κατοχυρώσει και ασκήσει πολλές φορές το δικαίωμα της απεργίας, ενώ εργατικά έντυπα, αξιοποιώντας το νόμο του 1868 περί ελευθερίας του τύπου, προβάλλουν ανοιχτά αντικαπιταλιστικές διεκδικήσεις.
Στα μικροαστικά στρώματα (κυρίως μικρέμπορους και αυτοαπασχολούμενους τεχνίτες) η οικονομική εξαθλίωση σε συνδυασμό με την εθνική ταπείνωση ξυπνάει μνήμες του 1789.
Ουσιαστικά η πρωσική κατοχή έχει απέναντί της δύο Γαλλίες:
Αφ’ ενός, το μεγαλύτερο μέρος της επαρχίας, όπου οι Πρώσοι αποφεύγουν να επεκταθούν και όπου αναπτύσσεται ισχυρό φιλομοναρχικό ρεύμα. Ηγεμονεύεται πολιτικά από την αστική τάξη που επιδιώκει άμεση ειρήνη με τους Πρώσους, με οποιουσδήποτε όρους.
Αφ’ ετέρου, τα λαϊκά στρώματα της πρωτεύουσας, που με επικεφαλής το προλεταριάτο απαιτούν τη συνέχιση της αντίστασης με κάθε μέσο, μέχρι το διώξιμο και του τελευταίου Πρώσου από τη χώρα.
Στις 18 Γενάρη 1871 στο ανάκτορο των Βερσαλλιών που έχουν καταλάβει τα πρωσικά στρατεύματα, ο βασιλιάς της Πρωσίας Γουλιέλμος ανακηρύσσεται «Αυτοκράτορας της Γερμανίας».
Στις 28 Γενάρη υπογράφεται από τη Ρεπουμπλικανική Κυβέρνηση ατιμωτική ανακωχή, την οποία ο λαός του Παρισιού (αντιστεκόμενος μέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες) εισπράττει σαν προδοσία σε βάρος της εθνικής άμυνας.
Στις 8 Φλεβάρη γίνονται οι προβλεπόμενες από τη συνθήκη ανακωχής εκλογές. Κυριαρχούν οι συντηρητικοί (μοναρχικοί διαφόρων ρευμάτων και βοναπαρτιστές) με λάβαρο την άμεση ειρήνη με τους Πρώσους. Η εκπροσώπηση της Αριστεράς, δεν ξεπερνάει το 6%.
Σχηματίζεται κυβέρνηση με έδρα το Μπορντώ και πρωθυπουργό τον Αδόλφο Θιέρσο, παλιό αντιμοναρχικό που, από ένθερμος υποστηρικτής του πολέμου ενάντια στην Πρωσία, έχει μετατραπεί σε σημαιοφόρο της άμεσης ειρήνης με «οποιοδήποτε κόστος».
Την 1η του Μάρτη η κυβέρνηση Θιέρσου -που παζαρεύει με τους Πρώσους την διατήρηση του Μπελφόρ- δίνει τη συγκατάθεσή της και τα πρωσικά στρατεύματα παρελαύνουν ως θριαμβευτές στα Ηλύσια Πεδία (!) ενώ 10 ημέρες αργότερα, η Εθνοσυνέλευση μετεγκαθίσταται στις, υπό πρωσική κατοχή ευρισκόμενες, Βερσαλλίες! Η λαϊκή πεποίθηση ότι η κυβέρνηση λειτουργεί ως εντολοδόχος των κατακτητών, εδραιώνεται. Τις επόμενες ημέρες ο Θιέρσος ξεπαγώνει τις (παγωμένες λόγου του πολέμου και της πολιορκίας του Παρισιού) υποχρεώσεις από εμπορικές πράξεις, ενοίκια και χρέη και καταργεί το ημερήσιο βοήθημα του 1,5 φράγκου για τους άνδρες της Εθνοφρουράς.
Στις 17 Μάρτη συλλαμβάνεται ο (φυγόδικος) Μπλανκί.
Η εξέγερση είναι προ των πυλών.
Σχόλια
