Σημείωση της Σύνταξης
Ο Δρόμος εκτιμά πως έχουμε εισέλθει σε μια νέα φάση της παγκόσμιας σκηνής και του γεωπολιτικού ορίζοντα κατά την οποία αναταράζονται όλες οι ισορροπίες και αναγκαστικά περνάμε μια περίοδο αστάθειας με απρόβλεπτες καταλήξεις. Όπως είναι φυσικό διεξάγεται μια γενική συζήτηση για τη φύση της αντιπαράθεσης, τα όρια που αυτή έχει, τον ρόλο κάθε δύναμης σε αυτήν κ.λπ. Ο Δρόμος θα συνεχίσει να προβάλλει εκτιμήσεις και απόψεις αλλά και να συμβάλλει στον αναγκαίο διάλογο πάνω στα νέα ζητήματα που φέρνει η συγκυρία και ειδικά ο πόλεμος. Στο φύλλο αυτό δημοσιεύουμε το άρθρο του συνεργάτη και φίλου του Δρόμου, Δημήτρη Μπελαντή, που εκφράζει μια άποψη διαφορετική από αυτήν της εφημερίδας, αλλά πάντα με την αγωνία και το μέλημα να διανοιχθούν γόνιμοι δρόμοι για την υπόθεση της χειραφέτησης. Θα συμβάλλουμε όσο περισσότερο μπορούμε για τη συζήτηση και κατανόηση γύρω από τα κρίσιμα ζητήματα που τίθενται, τόσο μέσα από τις στήλες της εφημερίδας μας όσο και με πρωτοβουλίες και διαδικασίες που θα προτείνουμε.
«δ»
του Δημήτρη Μπελαντή
Ο σε εξέλιξη πόλεμος στην Ουκρανία θέτει σοβαρά πολιτικά ζητήματα με μακροπρόθεσμες συνέπειες. Έχει μια διάσταση γεωπολιτική και μια διάσταση που αφορά το ζήτημα του «δίκαιου» ή του «άδικου» πολέμου από πολιτική και ηθική σκοπιά.
Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ αφορά βασικά την επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά, η οποία διαρκεί εδώ και καιρό. Πού αποσκοπεί αυτή η επέκταση; Σε πολλά αποτελέσματα:
– Στην πολιτική διασφάλιση της ηγεμονίας των ΗΠΑ στον δυτικό κόσμο (ΗΠΑ-Ε.Ε.-Βρετανία-Αυστραλία-Καναδάς κ.λπ.) και στην προσπάθεια ανάσχεσης της πτώσης των ΗΠΑ από ηγεμονική διεθνή δύναμη. Άρα, και έναντι της Κίνας ως του κύριου αντιπάλου. Βεβαίως, η προάσπιση της ηγεμονίας των ΗΠΑ δημιουργεί και συνέπειες όπως ο γερμανικός επανεξοπλισμός, που μπορούν κάλλιστα να αυτονομηθούν αργότερα.
– Στην υποβάθμιση της Ρωσίας ως δύναμης και στην ισοστάθμιση της ισχυρής σχετικά πολιτικοστρατιωτικής της θέσης με τη μεσαία οικονομική της θέση. Ή στην απορρόφησή της ως δευτερεύουσας δύναμης στον δυτικό κόσμο.
– Στον έλεγχο του ευρασιατικού τόξου, κατά τη θεωρία της Μεγάλης Σκακιέρας (Μπρζεζίνσκι) ενόψει ιδίως κατοπινών συγκρούσεων με την Κίνα ιδίως.
– Στη ρήξη μεταξύ Ρωσίας και Κίνας ή στην πλήρη απορρόφηση της Ρωσίας από την Κίνα.
Η επέκταση του ΝΑΤΟ αποτελεί σαφή παραβίαση όσων συμφωνήθηκαν μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ ανάμεσα στη Δύση και τη Ρωσία. Από τότε έχουν μπει στο ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά κάπου δέκα επιπλέον κράτη της Ανατολικής Ευρώπης. Από αυτήν την άποψη, η Ρωσία είναι πολύ περισσότερο αμυνόμενη δύναμη παρά επιτιθέμενη. Καμία χώρα με σχετική πολιτική και στρατιωτική ισχύ δεν θα δεχόταν η αντίπαλη συμμαχία και το πυρηνικό της οπλοστάσιο να φτάνουν ως τα σύνορά της. Τον Οκτώβριο του 1962 παρά λίγο να γίνει πυρηνικός πόλεμος και Τρίτος Παγκόσμιος μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ λόγω των σοβιετικών πυραύλων στην Κούβα κοντά στη Φλόριντα. Γιατί να ισχύουν δύο μέτρα και δύο σταθμά;
Η περικύκλωση της Ρωσίας σχετίζεται και με το γεγονός ότι ο δυτικός ιμπεριαλιστικός άξονας δεν είδε ποτέ με καλό μάτι τη σημαντική κοινωνικοοικονομική βελτίωση της Ρωσίας από το 2000 και μετά, πάντοτε σε καπιταλιστικά πλαίσια, καθώς η παράταση ενός καθεστώτος τύπου Γιέλτσιν, δηλαδή μιας χώρας υποτελούς και μισοαποικιακής προς τη Δύση, ήταν μια προτιμητέα επιλογή για τη Δύση και ιδίως τις ΗΠΑ.
Η γεωπολιτική στάση μιας παράταξης ή μιας χώρας προς την ουκρανική κρίση σχετίζεται άμεσα από το πώς βλέπει κανείς τον δυτικό ιμπεριαλιστικό άξονα και τη θέση του εντός αυτού. Υπάρχει η θέση να παλατζάρει κανείς, όπως η Τουρκία, για να πάρει ανταλλάγματα ως «επιτήδειος ουδέτερος». Χωρίς να δεχόμαστε την πλήρη καταστροφική υποτέλεια της κυβέρνησης Μητσοτάκη, που την καθιστά αφερέγγυα και στα εθνικά ζητήματα, αυτή η στάση είναι μια στάση χωρίς προοπτική. Η σωστή στάση είναι η έξοδος από τον δυτικό ιμπεριαλιστικό άξονα και η ουδετεροποίηση της Ελλάδας σε σχέση με τη σύγκρουση Δύσης-Ρωσίας ή Δύσης-Ρωσίας-Κίνας. Πρακτικά, η έξοδος της Ελλάδας από το ΝΑΤΟ όποτε συγκεντρωθούν δυνάμεις για κάτι τέτοιο. Ιδίως αν εκτιμά κανείς ότι αυτή η σύγκρουση θα επεκταθεί και θα κλιμακωθεί και μπορεί να φτάσει και σε παγκόσμιο πόλεμο. Αν λοιπόν κανείς εκτιμά την πολιτική του ΝΑΤΟ ως μείζονα κίνδυνο διεθνώς για την ειρήνη και τη δημοκρατία, θα πρέπει πιθανόν να επιζητεί την ήττα του ΝΑΤΟ και του καθεστώτος Ζελένσκι. Αυτό, δυστυχώς, δεν μπορεί να επιτευχθεί με ειρηνικά μέσα. Με την ειρήνη οφείλουμε να είμαστε ως βασική επιλογή αλλά, δυστυχώς, υπάρχουν και μορφές ειρήνης που είναι άδικες και συνιστούν κεκαλυμμένο πόλεμο.
Το ένα όριο είναι να μην παγιωθεί η επέκταση του ΝΑΤΟ και του δυτικού άξονα και να υπάρξει ένα δημοκρατικότερο και πιο ουδέτερο καθεστώς στο Κίεβο. Το όριο έναντι της Δύσης. Το άλλο όριο είναι το να μην διαλυθεί η Ουκρανία ως κυρίαρχο κράτος. Διότι και αυτή η εξέλιξη θα αποσταθεροποιήσει μόνιμα την Ανατολική Ευρώπη. Το όριο έναντι της Ανατολής και του Πούτιν
ΣΤΟ ΖΗΤΗΜΑ του «δίκαιου πολέμου» (justwar) και των ηθικοπολιτικών αρχών, οφείλει κανείς να είναι πιο κοντά πολιτικά στη Ρωσία, χωρίς να ταυτίζεται, όμως, μαζί της. Παρά το μεγάλο δράμα των αμάχων και της μεγάλης ανθρωπιστικής κρίσης. Τεχνικά μιλώντας, η Ρωσία ασκεί επιθετικό πόλεμο (aggression). Ουσιαστικά, δεν είναι καθόλου έτσι. Η μετασοβιετική Ρωσία έχει δικαίωμα στην ασφαλή ύπαρξη, που βλάπτεται και απειλείται σημαντικά όχι από την Ουκρανία καθ’ εαυτήν αλλά από το ΝΑΤΟ. Οι κινητοποιήσεις τύπου Μαϊντάν το 2014 δεν ήταν, κατά κύριο λόγο, κινητοποιήσεις αθώων ειρηνικών πολιτών αλλά κινητοποιήσεις για «αλλαγή καθεστώτος» υπέρ των ΗΠΑ-Ε.Ε.-ΝΑΤΟ, πράγμα που επετεύχθη. Πρωτοπορία του ρεύματος αυτού από ένα σημείο και μετά δεν ήταν οι φιλελεύθεροι δημοκράτες της «κοινωνίας των πολιτών», κατά του «αυταρχικού» Γιανουκόβιτς, όπως ισχυρίζεται η προπαγάνδα, αλλά ένα ακροδεξιό και φασίζον φιλοδυτικό ρεύμα που ανασκαλεύει όλα τα τραύματα του παρελθόντος από τη ρωσοουκρανική ιστορική διαμάχη. Αυτοί κυβερνούν στο Κίεβο και ο Πούτιν έχει δίκιο στο ότι πρέπει να ανατραπούν.
Επίσης, δεν είναι τυχαίο που σε μια σειρά ζητήματα ελευθεριών και δημιουργίας εσωτερικών απαρτχάιντ, όπως συνέβη με τη διαχείριση του κόβιντ 19, τα δυτικά κράτη υιοθέτησαν πολύ πιο αυταρχικά μέτρα από τη Ρωσία. Για να μην πάμε στο απολύτως νεομακαρθικό και ελευθεροκτόνο καθεστώς στη Δύση μετά τη ρωσική στρατιωτική επέμβαση (μονοφωνία, κλείσιμο ρωσικών ΜΜΕ, αντιρωσικός ρατσισμός κ.λπ.).
Πέραν της ασφάλειας της Ρωσίας και της αποτροπής της μη τραγικής της υποβάθμισης ως κράτους, τίθεται σοβαρό ζήτημα και για τη δημοκρατία στην Ουκρανία αλλά και για την απειλή κατά των ρωσόφωνων πληθυσμών. Μεταξύ 2014-2022, η Ουκρανία των Ποροσένκο και Ζελένσκι υπήρξε συγκριτικά πολύ πιο αυταρχικό καθεστώς από τη Ρωσία του Πούτιν. Οι κομμουνιστές και οι δημοκράτες διώκονταν, ενώ οι νεοναζί είχαν σαφή πρόσβαση στην εξουσία και τους μηχανισμούς της. Είναι επίσης σαφές, ιδίως μετά την επικράτηση το 2014 ακραίων εθνικιστικών δυνάμεων στην Ουκρανία, ότι αποτελεί δικαίωμα των ρωσόφωνων πληθυσμών στο Ντόνμπας και στην Κριμαία να αυτοδιατεθούν, συμμαχώντας ή και ενοποιούμενοι με τη ρωσική επικράτεια. Η αντίθετη εκδοχή θα οδηγούσε στην καλύτερη περίπτωση στην εθνοκάθαρσή τους και στη χειρότερη στη γενοκτονία τους. Η επέμβαση της Ρωσίας, η οποία είναι σε κάποιον βαθμό πολιτικά σωστή, λαμβάνει σοβαρά υπόψιν και αυτήν τη παράμετρο. Η κυβέρνηση Πούτιν σαφώς θα είχε αποσταθεροποιηθεί αν δεν απαντούσε σε αυτό το καθήκον.
ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ, η στάση της Ρωσίας στην Ουκρανία όχι μόνο δεν είναι «επιθετικός πόλεμος» αλλά συνιστά νόμιμη άμυνα έναντι της επιθετικότητας του ΝΑΤΟ, ενός συνασπισμού που πλέον χωρίς ιδεολογικά προσχήματα αποσκοπεί στην παγκόσμια κυριαρχία και μόνο. Ο Καταστατικός Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών επιτρέπει τη νόμιμη άμυνα ενός κράτους στο άρθρο 51 αυτού.
Προφανώς, το κράτος του Πούτιν δεν είναι ο «κόκκινος ιππότης με το άσπρο άλογο», ούτε (συναισθηματικά μιλώντας) η συνέχεια του αντιναζιστικού Κόκκινου Στρατού, ούτε η συνέχεια της ΕΣΣΔ, όποιαν γνώμη και αν έχει κανένας για τον κομμουνισμό σταλινικού ή μπρεζνιεφικού τύπου. Δεν συνιστά διακριτό κοινωνικοοικονομικό αντιπαράδειγμα προς τον δυτικό καπιταλισμό, είναι μια καπιταλιστική μεσαία δύναμη. Ενδεχομένως, στο ζήτημα της ιδεολογίας και των πολιτικών αξιών διαφέρει σημαντικά από τον καπιταλισμό δυτικού τύπου – πράγμα που θέλει μια έρευνα. Η στάση της ενέχει σε σημαντικό βαθμό την άμυνα μιας μεγάλης επικράτειας εκτός Δύσης για να μην απορροφηθεί από τη Δύση γεωπολιτικά και να μην αποικιοποιηθεί. Το αν αυτή η τάση, εφόσον νικήσει, θα μετατραπεί ή θα μετασχηματιστεί σε μια αναβίωση ενός μεγαλορωσικού εθνικισμού και στην τάση απορρόφησης των παλιών δημοκρατιών της ΕΣΣΔ δεν μπορεί να αποκλειστεί ως πιθανότητα αλλά ούτε και αποτελεί το βασικό διακύβευμα της παρούσας συγκυρίας. Δεν είναι η Ρωσία που έχει εντάξει πλήθος κρατών στα δυτικά της σε έναν αντιδυτικό στρατιωτικό συνασπισμό, αλλά το ακριβώς αντίθετο είναι αυτό που συμβαίνει.
Η θέση ορισμένων κομμάτων της Αριστεράς ότι εδώ έχουμε δύο αντιπαρατιθέμενους ιμπεριαλιστικούς συνασπισμούς, που και οι δύο είναι εξίσου αρπακτικοί, είναι απλώς ένα σοβαρό λάθος. Πρώτον, διότι στο γεωπολιτικό επίπεδο, αρπακτική είναι βασικά η δυτική συμμαχία , η οποία θέλει να επεκταθεί ως το σημείο να καταστρέψει τη ρωσική ισχύ ή να μετατρέψει τη Ρωσία σε δορυφόρο και βάσαλό της. Δεύτερον, η Ρωσία, χωρίς να αποτελέσει ένα ενιαίο πολιτικοοικονομικό μπλοκ με την Κίνα, δεν μπορεί μόνη της να αποτελέσει ιμπεριαλιστικό σχηματισμό γιατί δεν έχει την απαιτούμενη ισχύ για κάτι τέτοιο. Στο επίπεδο του ΑΕΠ και της οικονομικής κατάστασης είναι απείρως πιο αδύναμη από τις ΗΠΑ και τις βασικές χώρες της Δύσης. Έχει το όπλο που λέγεται «φυσικό αέριο» αλλά και αυτό έχει ορισμένα όρια. Δεν ασκεί οικονομικό συστηματικό επεκτατισμό ή εξαγωγή κεφαλαίου σε άλλες χώρες, όπως, αντίστροφα, κάνει η Κίνα στην Αφρική. Δεν συνιστά ιμπεριαλιστική δύναμη με τα κριτήρια είτε του Τζον Χόμπσον είτε των Λένιν-Χίλφερντινγκ. Το δε μεγάλο κεφάλαιό της έχει και αναπτυξιακές εν μέρει αλλά και παρασιτικές σε μεγάλο βαθμό διαστάσεις. Ούτε στα πιο τρελά όνειρά του το ρωσικό μετασοβιετικό κράτος δεν διεκδικεί (σήμερα) τη διεθνή κυριαρχία. Ούτε καν η συμμαχία με την Κίνα ή το Ιράν δεν είναι σταθεροποιημένη, όπως βλέπουμε και από τις τελευταίες εξελίξεις, ιδίως τη στάση του Ιράν…
ΜΕ ΒΑΣΗ αυτά τα κριτήρια, δεν μπορεί κανείς να είναι με την ειρήνη άνευ όρων και αφηρημένα. Το ένα όριο είναι να μην παγιωθεί η επέκταση του ΝΑΤΟ και του δυτικού άξονα και να υπάρξει ένα δημοκρατικότερο και πιο ουδέτερο καθεστώς στο Κίεβο. Το όριο έναντι της Δύσης. Το άλλο όριο είναι το να μην διαλυθεί η Ουκρανία ως κυρίαρχο κράτος. Διότι και αυτή η εξέλιξη θα αποσταθεροποιήσει μόνιμα την Ανατολική Ευρώπη. Το όριο έναντι της Ανατολής και του Πούτιν. Άρα, μια λελογισμένη νίκη της Ρωσίας στη σύγκρουση και η μη πολύχρονη παράταση της σύγκρουσης φαίνεται αυτήν τη στιγμή να είναι η καλύτερη δυνατή εξέλιξη.
