Αποκαλυπτικά παραδείγματα «πολιτικών σοκ» στον τομέα της ενέργειας. Του Αλέξη Χαρίτση
Η κυβέρνηση ανακοίνωσε προχθές ένα ολοκληρωμένο σχέδιο «αναδιάρθρωσης και αποκρατικοποίησης της ΔΕΗ». Το πακέτο μέτρων περιλαμβάνει τον πλήρη ιδιοκτησιακό διαχωρισμό του διαχειριστή του συστήματος μεταφοράς (ΑΔΜΗΕ) από τη μητρική ΔΕΗ και την πώληση σε ιδιώτη επενδυτή του πλειοψηφικού πακέτου των μετοχών του, τη δημιουργία νέας, πλήρως καθετοποιημένης, επιχείρησης ηλεκτρισμού η οποία θα λάβει το 30% του παραγωγικού δυναμικού (τις μονάδες-φιλέτα δηλαδή) της ΔΕΗ και το αντίστοιχο πελατολόγιο και την ιδιωτικοποίηση της εναπομείνασας δημόσιας επιχείρησης με την πώληση του 17% που κατέχει σήμερα το Ελληνικό Δημόσιο και το οποίο έχει ήδη περιέλθει στο ΤΑΙΠΕΔ.
Για μία ακόμη φορά η τρικομματική κυβέρνηση διαψεύδει τον ίδιο της τον εαυτό, καθώς προχωράει στην πώληση του δικτύου μεταφοράς, τη στιγμή που τόσο στις προγραμματικές δηλώσεις Σαμαρά όσο και με μεταγενέστερες δηλώσεις του κυβερνητικού εκπροσώπου, διαβεβαίωναν ότι «τα δίκτυα θα παραμείνουν υπό δημόσιο έλεγχο»1. Η χρονική συγκυρία που επέλεξε η κυβέρνηση για να ανοίξει το μέτωπο ΔΕΗ δεν είναι, βεβαίως, τυχαία. Σχετίζεται αφενός με το ταξίδι Σαμαρά στην Κίνα (οι Κινέζοι έχουν εδώ και καιρό εκδηλώσει ζωηρό ενδιαφέρον για τα δίκτυα μεταφοράς), αλλά και με μια προσπάθεια «καθησυχασμού» όσων διεθνών και εγχώριων ενεργειακών παικτών μείνουν εκτός νυμφώνος στο άλλο -ήδη δρομολογημένο- μεγάλο σχέδιο ιδιωτικοποίησης ενεργειακών επιχειρήσεων που αφορά τη ΔΕΠΑ και τη ΔΕΣΦΑ. Ακόμα και αν εξεταστεί με στενά χρηματοοικονομικούς όρους, η πώληση του 17% της ΔΕΗ με αντίτιμο λιγότερο από 350 εκατ. ευρώ (με βάση την τρέχουσα χρηματιστηριακή αξία της εταιρίας), συνιστά ξεκάθαρο ξεπούλημα, αν αναλογιστεί κανείς ότι μόνο τα πάγια ενεργητικού της εταιρίας αποτιμώνται σε 14 δισ. ευρώ.
Η κοινωνική διάσταση
Οποιαδήποτε, όμως, συζήτηση για τη ΔΕΗ δεν μπορεί να περιορίζεται στα οικονομικά στοιχεία της εταιρίας. Η Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού αποτέλεσε τα τελευταία 60 χρόνια τον βασικό αναπτυξιακό πυλώνα της χώρας, παράγοντας φθηνή και προσιτή από όλους, νοικοκυριά και επιχειρήσεις, ηλεκτρική ενέργεια.
Η διαδικασία υποβάθμισης και απαξίωσης της επιχείρησης δεν είναι βεβαίως σημερινό φαινόμενο. Η μετοχοποίηση της επιχείρησης άρχισε το 2000 και συνδέθηκε ευθέως με την «απελευθέρωση» (ή μάλλον απορρύθμιση) της αγοράς ενέργειας που ξεκίνησε το 1999, μια διαδικασία που, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Eurostat, οδήγησε σε μεσοσταθμική αύξηση των τιμολογίων ηλεκτρικού ρεύματος κατά 80% μεταξύ 2001 και 20122. Την ίδια στιγμή, η κρατική επιδότηση της εισαγωγής ιδιωτών παραγωγών στην ηλεκτρική ενέργεια επιβάρυνε σημαντικά τα δημόσια ταμεία και τις τσέπες των καταναλωτών, με μια σειρά σχεδιασμένων ρυθμίσεων (μηχανισμός ανάκτησης μεταβλητού κόστους για τους ιδιώτες ηλεκτροπαραγωγούς από φυσικό αέριο, υψηλές εγγυημένες τιμές πώλησης για τις ΑΠΕ) αλλά και συστημικών «αστοχιών» (χρέος εταιριών λιανικής Energa και Hellas Power).
Η χρησιμοποίηση της κρίσης ως ευκαιρία για τη βίαιη εκποίηση των δημόσιων επιχειρήσεων ενέργειας και την πλήρη απορρύθμιση του κλάδου βρίσκει στη μνημονιακή Ελλάδα την ιδανικότερη εφαρμογή της. Η εφαρμογή όμως νεοφιλελεύθερων «πολιτικών σοκ» στον τομέα της ενέργειας δεν αποτελεί ελληνική ιδιαιτερότητα. Αντίστοιχες πολιτικές εφαρμόσθηκαν τις τελευταίες δύο δεκαετίες σε όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρώπης, με τα αποτελέσματα να είναι πανομοιότυπα. Τη δεκαετία 2001-2011, η μέση τιμή των τιμολογίων ηλεκτρικού ρεύματος στις χώρες της Ευρωζώνης αυξήθηκε κατά 45%3. Την ίδια περίοδο, τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν πρόβλημα ενεργειακής φτώχειας αυξάνονται. Για παράδειγμα, ο αριθμός των νοικοκυριών στη Μ. Βρετανία που βρίσκονται κάτω από το όριο της ενεργειακής φτώχειας διπλασιάστηκε μεταξύ 2003 και 20084.
Ακόμα πιο άγριες ήταν οι επιπτώσεις των προγραμμάτων ιδιωτικοποίησης της ενέργειας στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Πολύ πρόσφατη άλλωστε είναι η περίπτωση της Βουλγαρίας, όπου η αποικιοκρατικού τύπου ιδιωτικοποίηση του 2004 οδήγησε στην ενεργειακή κατάτμηση της χώρας σε τρεις γεωγραφικές ζώνες, κάθε μία από τις οποίες δόθηκε σε διαφορετική ιδιωτική εταιρία. Οι ραγδαίες αυξήσεις των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος το τελευταίο διάστημα αποτέλεσαν τη θρυαλλίδα πρωτοφανών για τα δεδομένα της Βουλγαρίας κινητοποιήσεων που οδήγησαν τελικά στην πτώση της κυβέρνησης Μπορίσοφ.
Εντελώς διαφορετικό μοντέλο
Για τη Ριζοσπαστική Αριστερά, η υπεράσπιση του δημόσιου χαρακτήρα της ΔΕΗ δεν συνδέεται ασφαλώς με την αναπαραγωγή του σημερινού μοντέλου διοίκησης και λειτουργίας της επιχείρησης που συντηρεί και ενισχύει χρόνιες διοικητικές, επιχειρησιακές και συνδικαλιστικές παθογένειες, με αποκορύφωμα βεβαίως τη σημερινή τραγική εξέλιξη της μετατροπής της ΔΕΗ σε φοροεισπρακτικό μηχανισμό και όχημα εξυπηρέτησης εργολαβικών και συντεχνιακών συμφερόντων.
Ο ΣΥΡΙΖΑ προτείνει και αγωνίζεται για ένα εντελώς διαφορετικό μοντέλο λειτουργίας μιας ενιαίας, πλήρως καθετοποιημένης, δημόσιας επιχείρησης ηλεκτρισμού που, με όρους κοινωνικού και εργατικού ελέγχου, θα παίξει κεντρικό ρόλο στην εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου προγράμματος ενεργειακού σχεδιασμού και στην υλοποίηση του στρατηγικού στόχου μας για κοινωνικο-οικολογικό μετασχηματισμό του ενεργειακού μοντέλου.
(1) Δηλώσεις κυβερνητικού εκπροσώπου Σ. Κεδίκογλου, 18/10/2012 https://www.energypress.gr/news/admie/Hrthe-h-wra-gia-ton-idiokthsiako-diahwrismo-toy-ADMHE
(2) Eurostat,https://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&plugin=1&language=en&pcode=ten00115
(3) Eurostat,https://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&plugin=1&language=en&pcode=ten00115
(4) Scorer A, (2008) ‘Can the UK bring an end to the fuel poverty? Presentation to the NRFC fuel poverty summit – Ending Fuel Poverty: A Reality Check, energywatch, 25 June 2008
* Ο Αλέξης Χαρίτσης είναι συντονιστής του Τμήματος Ενέργειας του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ
