Οι χειρισμοί Παπανδρέου, η τακτική της Τουρκίας και τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Του Κώστα Ανδριανόπουλου.
Ο Γιώργος Παπανδρέου με το ταξίδι του στις ΗΠΑ αλλά και την πρόσφατη επιστολή του στον Ερντογάν, έφερε στην επικαιρότητα το θέμα του Αιγαίου. Μέσα σε συνθήκες μειωμένης εθνικής κυριαρχίας -όπως ο ίδιος επισήμανε- εξαιτίας των δυσμενών οικονομικών της χώρας, επέλεξε να δεσμευτεί για αποκλιμάκωση της έντασης στο Αιγαίο και επίσπευση στο δικαστήριο της Χάγης για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Από πρώτη ματιά, είναι ίσως δύσκολο να αντιληφθεί κανείς και να αξιολογήσει. Το πρόβλημα στο Αιγαίο φαντάζει σαν μια ατέλειωτη διελκυστίνδα από νομικοπολιτικούς όρους, διπλωματικούς ελιγμούς, γεωπολιτικές επιδιώξεις. Παραβάσεις, παραβιάσεις, εμπλοκές, υπερπτήσεις, FIR, AOΖ, Frontex, όλα ένα κουβάρι που δυσκολεύει την κατανόηση και συντείνει στη μεθοδευόμενη απάθεια. Ωστόσο, εύκολα γίνεται αντιληπτό πως οι προδιαγραφόμενες εξελίξεις δεν συνιστούν αλλαγή πορείας, ξεβάλτωμα ίσως, αλλά επιβεβαιώνουν την τροχιά που έχει πάρει τα τελευταία χρόνια η τριγωνική διένεξη ανάμεσα σε Ελλάδα, Τουρκία και ΗΠΑ. Μια διένεξη όπου:
• Η Τουρκία στοχεύει στην αλλαγή του χάρτη στο Αιγαίο, συνεπικουρούμενη από τις ΗΠΑ. Ο επεκτατισμός, θεμελιακό συστατικό του σύγχρονου τουρκικού κράτους, έχει αυτοδύναμα χαρακτηριστικά και δεν είναι απλό εργαλείο των αμερικανικών σχεδίων. Συνυπάρχει με όλες τις καθεστωτικές φάσεις της Τουρκίας, (π.χ. περίοδος Ερντογάν) και δεν αφορά στην ιδιοσυστασία μόνον των στρατοκρατών ή του βαθέος κράτους. Άλλωστε, ο Α.Νταβούτογλου, σημερινός υπουργός Εξωτερικών, είναι ο μεγάλος οραματιστής της τουρκικής μετεξέλιξης σε περιφερειακή δύναμη πλανητικής κλίμακας και μέσα από αλλαγές στο καθεστώς του Αιγαίου.
• Για τις ΗΠΑ το Αιγαίο παρουσιάζει σταθερά οικονομικό και γεωστρατηγικό ενδιαφέρον, υπαγορεύοντας την αντίστοιχη πολιτική. Ήτοι, οικονομική συνεκμετάλλευση και επιδιαιτησία.
• Όσο για την Ελλάδα, η οικοδόμηση μετά το 1974 και η διατήρηση του σύγχρονου συστήματος ταξικής, πολιτικο-οικονομικής κυριαρχίας, συνδέθηκε με διαρκείς παραχωρήσεις στο Αιγαίο.
Οι εξελίξεις σήμερα επικεντρώνονται κυρίως στον εναέριο χώρο, τις γκρίζες ζώνες και την υφαλοκρηπίδα.
• Σε ό,τι αφορά τον εθνικό εναέριο χώρο, η Ελλάδα έχει ουσιαστικά απολέσει την κυριαρχία μεταξύ 6 και 10 μιλίων, με υπαιτιότητα Τουρκίας, ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και των λοιπών δυτικών χωρών. Η αμφισβήτηση δε, κλιμακώνεται μέσα από αερομαχίες, υπερπτήσεις και την καθημερινή ένταση. Από το 2007 η Τουρκία αναχαιτίζει όλα τα ελληνικά πολεμικά αεροσκάφη που πετούν ανατολικά του 25ου Μεσημβρινού. Ο 25ος Μεσημβρινός έχει μεγάλη σημασία, όχι μόνο γιατί βρίσκεται δυτικά των νησιών του ανατολικού Αιγαίου, αλλά γιατί συνοδεύει τις απαιτήσεις για αποστρατιωτικοποίηση των νησιών. Έγινε, δε, πάλι επίκαιρος, καθώς πληροφορίες αναφέρουν ότι ο Παπανδρέου στην Αμερική τον δέχτηκε σαν όριο πέραν του οποίου τα ελληνικά μαχητικά θα αποφεύγουν τις αναχαιτίσεις. Η πληροφορία διαψεύστηκε από την κυβέρνηση, πλην όμως οι μειωμένοι αριθμοί αναχαιτίσεων μέσα στο 2010 μιλούν από μόνοι τους.
• Οι γκρίζες ζώνες υιοθετήθηκαν αποφασιστικά μετά τα γεγονότα των Ιμίων, ώστε να αμφισβητήσουν το καθεστώς 2.500 βραχονησίδων και νησιών. Μεταξύ αυτών το Φαρμακονήσι, το Αγαθονήσι, οι Λειψοί, η Γαύδος κ.λπ. Οι γκρίζες ζώνες είναι πλέον μια πραγματικότητα όπου εκείνο που διακυβεύεται είναι τα όριά της. Προς επιβεβαίωση έχουμε την ένοχη σιωπή των δυτικών μας συμμάχων την ώρα που οι διπλωμάτες τους σιγοντάρουν. Έχουμε την άρνηση του ΝΑΤΟ να ορίσει όρια επιχειρησιακής ευθύνης στο Αιγαίο. Έχουμε τη μη οριοθέτηση των ευρωπαϊκών συνόρων στο νοτιοανατολικό Αιγαίο, στις αποφάσεις για τη δημιουργία ευρωστρατού. Έχουμε, τέλος, την πολλαπλά επίκαιρη Frontex (επιχειρήσεις συνοριακού ελέγχου), η οποία με εν κρυπτώ μεθοδεύσεις επιδιώκει την κατοχύρωση της ρευστής έννοιας των συνοριακών περιοχών έναντι των καθορισμένων συνόρων κ.ο.κ.
• Η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μέσω Χάγης, αποτελεί, σήμερα, την εθνική γραμμή της Ελλάδας. Ως θέση παραμένει ασαφής και, κατ’ ουσίαν, προβληματική. Πρώτα απ’ όλα, λοιπόν, διότι προϋποθέτει να αναγνωριστούν μέσω συνυποσχετικού, ως διαφιλονικούμενες οι περιοχές της παραπομπής (δηλ. το μισό ακριβώς Αιγαίο που διεκδικεί η Τουρκία). Ο Παπανδρέου, ως υπουργός Εξωτερικών, ξεκίνησε συνομιλίες που άπτονταν του συνυποσχετικού μέσα από ερμητικά κλειστές διαδικασίες μυστικής διπλωματίας. Για να διαπιστωθεί, τελικά, πως η Τουρκία θα μπορούσε να επεκτείνει το περιεχόμενο της προσφυγής κατά τη διάρκεια της εκδίκασής της και σε άλλα παρεμπίπτοντα ζητήματα πέραν της υφαλοκρηπίδας. Από αυτό το σημείο προφανώς θα ξεκινήσουμε, όμως, υπάρχουν κι άλλες ενστάσεις, ακόμη και εμπειρογνωμόνων. Κυρίως για το κατά πόσον η Ελλάδα θα εξαναγκαστεί να τη δεχτεί ως μέθοδο επίλυσης και άλλων διαφορών. Υπάρχουν ακόμη ενστάσεις για την αμεροληψία των αποφάσεων οι οποίες είναι πολιτικές, άρα εμπεριέχουν σκοπιμότητα, εφόσον για διάφορους λόγους το δικαστήριο της Χάγης είναι ένας μηχανισμός επιδιαιτησίας και όχι δικαστικός θεσμός υψηλού νομικού κύρους. Έτσι, λοιπόν, με τους τελευταίους χειρισμούς Παπανδρέου η κατάσταση στο Αιγαίο χειροτερεύει. Μακριά από το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης κι ακόμη πιο μακριά από την παρουσία της Αριστεράς, η οποία παγιδευμένη στα δικά της στερεότυπα και στα απλουστευτικά της διλήμματα για το ζήτημα, αδυνατεί να συνδράμει στους απαιτούμενους επαναπροσδιορισμούς.
Για τις ΗΠΑ το Αιγαίο παρουσιάζει σταθερά οικονομικό και γεωστρατηγικό ενδιαφέρον, υπαγορεύοντας την αντίστοιχη πολιτική. Ήτοι, οικονομική συνεκμετάλλευση και επιδιαιτησία
