Της Αντζελα Γκιζιτριάν
επιμέλεια-μετάφραση Κουήν Μινασιάν
Την 24η Απριλίου 2015, παγκοσμίως και επί δεκαετίες αναγνωρισμένη ως ημέρα μνήμης των 100 χρόνων από την γενοκτονία των Αρμενίων, ναι, αυτήν την ημέρα, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρ.Τ. Ερντογάν την ανακήρυξε επίσημα ημέρα αφιερωμένη στον εορτασμό των 100 χρόνων από την νικηφόρα για τους Τούρκους Μάχη της Καλλίπολης (μέχρι πρόσφατα εορταζόταν κάθε χρόνο στις 18 Μαρτίου). Η πράξη αυτή απέδειξε ακόμη μια φορά την κυνικότητα με την οποία αντιμετωπίζει το σύγχρονο τουρκικό κράτος την γενοκτονία των Αρμενίων και γενικότερα την ιστορία της.
Τι ήταν όμως η περίφημη Μάχη της Καλλίπολης; ποίοι αποτελούσαν τις αντιμαχόμενες πλευρές; Γιατί έγινε; Ποια η σημασία της;
Η Μάχη της Καλλίπολης ή Η Μάχη του Τσανάκκαλε ήταν επιχείρηση των δυνάμεων της Ανταντ, στην προσπάθειά τους να καταλάβουν τα στενά των Δαρδανελίων με επόμενο στόχο τον Βόσπορο και την Κωνσταντινούπολη, ώστε να εξουδετερώσουν την αντίπαλη Τουρκία. Την επιχείρηση οργάνωσε ο ίδιος ο Ουίστον Τσόρτσιλ, υπουργός τότε Ναυτικής Αμύνης της Μ. Βρετανίας. Επικεφαλής της τουρκικής πλευράς ήταν ο Μουσταφά Κεμάλ (Ατατούρκ αργότερα). Οι σκληρές μάχες υποχρέωσαν τις συμμαχικές δυνάμεις σε υποχώρηση. Η νίκη αυτή ενθάρρυνε την Γερμανία και την σύμμαχο της Τουρκία, ενώ προκάλεσε μεγάλες απώλειες στους Δυτικούς. Έμεινε στην ιστορία ως μια από τις πιο αιματηρές μάχες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, αφού χιλιάδες ήταν οι ξένοι στρατιώτες που άφησαν εκεί την τελευταία τους πνοή.
Κάθε χρόνο Αυστραλοί, Άγγλοι και Νεοζηλανδοί τιμούσαν εκεί στις 25 Απρίλη την μνήμη των θυμάτων τους. Οι Τουρκική πλευρά τιμούσε την Μάχη στις 18 Μαρτίου, ως: “Μια από τις λαμπρότερες νίκες του τουρκικού έθνους και του εθνάρχη μας Ατατούρκ!”.
Η ανακοίνωση του Ερντογάν φέτος ειδικά να τιμηθεί η Μάχη συγκεκριμένα στις 24 Απρίλη, στέλνοντας από εκεί μηνύματα φιλίας και ειρήνης, προκάλεσε διφορούμενες αντιδράσεις εντός και εκτός Τουρκίας. Ξένοι ανταποκριτές αποκαλούσαν το όλο θέμα “ντροπιαστικό σε σχέση με την γενοκτονία” ή πως: “Η πράξη αυτή ντροπιάζει όλη την τουρκική κοινωνία”. Μεγάλο μέρος του εσωτερικού τουρκικού τύπου κριτικάρει την επιλογή ως: “…μια ντροπή, που για ακόμη μια φορά χτυπά και πονά τον αρμενικό λαό”. Είναι πολλοί οι οργισμένοι που αναρωτιούνται: “Πώς είναι δυνατόν να χτυπάς την πόρτα ενός σπιτιού που πενθεί και να τους καλείς σε γλέντι; Πώς είναι δυνατόν κύριε πρόεδρε της Τουρκίας να στέλνεις πρόσκληση για τις 24 Απρίλη στον Αρμένιο πρόεδρο, που να γράφει: Ελάτε να γιορτάσουμε μαζί το Τσανάκκλαλε;”.
Ιδιαίτερα οι αριστεροί αρθρογράφοι καλούν τον Ερντογάν: “Έσκυψες ποτέ σου στο πένθος τους; Άφησες ποτέ σου λουλούδια στο Τζιτζερνακαπέρτ, το μνημείο γενοκτονίας του Γιερεβάν; Στις 24 Απρίλη να είσαι εκεί και να αφήσεις τις φανφάρες και τις παρελάσεις της Καλλίπολης…”. Οι περισσότεροι διανοούμενοι και προοδευτικοί Τούρκοι τελικά προτίμησαν να συμμετέχουν στις εκδηλώσεις της πλατείας Ταξίμ για την γενοκτονία, απορρίπτοντας την πρόσκληση του Ερντογάν στην Καλλίπολη.
Η ακόμη μεγαλύτερη ειρωνεία είναι, ότι το 10% των Οθωμανών μαχητών εκείνης της μάχης αποτελούταν από τους “ μειονοτικούς” (Έλληνες, Αρμένιους) άντρες της ετοιμόρροπης οθωμανικής αυτοκρατορίας, οι οποίοι πολέμησαν και μάλιστα αρκετοί τιμήθηκαν και ως ήρωες από τον ίδιο τον Κεμάλ και την τριανδρία των Νεοτούρκων. Στον τουρκικό τύπο, αλλά και σε πολλές εκδόσεις πρόσφατα ήρθαν ξανά στο φως της δημοσιότητας περιπτώσεις σαν του Σαρκίς Τοροσιάν: “του Αρμένιου αξιωματικού του τουρκικού στρατού, τον οποίο η Τουρκία προτιμά να ξεχνά”, όπως είπαν. Ενώ πρόσφατα η Ανώτατη Στρατιωτική Αρχή της Τουρκίας αμφισβητούσε αν στην Μάχη της Καλλίπολης υπήρχε Τούρκος αξιωματικός με το όνομα Σαρκίς Τοροσιάν, στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, στις Η.Π.Α. ο Τούρκος διανοούμενος κι ερευνητής Τανέρ Ακτσάμ συναντούσε την εγγονή του Τοροσιάν, η οποία του παρέδωσε τα δυο μετάλλια του παππού της. Στο ένα μετάλλιο μάλιστα υπάρχει ιδιόχειρη υπογραφή του πανίσχυρου τότε Εμβέρ πασά. Το τραγικό είναι ότι ο ίδιος ο Ενβέρ είχε υπογράψει τότε και την διαταγή εξολόθρευσης όλου του αρμενικού πληθυσμού της οθωμανικής επικράτειας.
Όταν ο Τοροσιάν μετά την Μάχη της Καλλίπολης και μετά τις παρασημοφορήσεις επιστρέφει σπίτι, θα βρίσκει όλη του την οικογένεια σφαγμένη από τον ίδιο τον τουρκικό στρατό που ο ίδιος υπηρετούσε…
