Συσσωρεύονται και οξύνονται οι αντιθέσεις ανάμεσα στις παγκόσμιες, περιφερειακές και τοπικές δυνάμεις. Του Γιώργου Τσίπρα
Η Ανατολική Μεσόγειος έχει εδώ και λίγα χρόνια ξαναγίνει η περιοχή του πλανήτη με τη μεγαλύτερη συσσώρευση και όξυνση αντιθέσεων ανάμεσα σε παγκόσμιες, περιφερειακές και τοπικές δυνάμεις, αλλά και περιοχή έκρηξης λαϊκών κινημάτων. Η επικείμενη στρατιωτική επέμβαση της Δύσης στη Συρία δεν έχει στην παρούσα φάση σκοπό να επιτύχει όσα επεδίωκε π.χ. στη Λιβύη, δηλαδή την ανατροπή του καθεστώτος, αν και θα αποτελέσει προηγούμενο για νέες αεροπορικές επιδρομές κατά βούληση στο μέλλον «χωρίς πολλά-πολλά»…
Η υποτιθέμενη επίθεση του συριακού στρατού με χημικά αέρια έρχεται σε μια στιγμή που ο Άσαντ είχε ξανα-αποκτήσει πλεονέκτημα και την πρωτοβουλία των κινήσεων στο πεδίο των μαχών και οι ΗΠΑ-Ρωσία συζητούσαν για την προετοιμασία της Γενεύης ΙΙ, μια διάσκεψης για τη Συρία στην οποία η Ρωσία προσερχόταν με πλεονέκτημα. Ερχεται σε μια στιγμή που η ανατροπή Μόρσι στην Αίγυπτο και η ευρύτερη αποκαθήλωση των Αδελφών Μουσουλμάνων σηματοδοτεί την εμπλοκή στην επαναπροσέγγιση της Δύσης και κυρίως των ΗΠΑ στη μετά-την-Αραβική-Άνοιξη Μέση Ανατολή, καθώς και τον κίνδυνο άλλες δυνάμεις να εκμεταλλευτούν το κενό που δημουργείται.
Στην κυλιόμενη εκρηκτική ισορροπία που χαρακτηρίζει την περιοχή, οι συμμαχίες συνεχώς αναδιατάσσονται, εχθρότητες δεκαετιών αντικαθίστανται με συνεργασίες, τα αντιμαχόμενα δίπολα δεν είναι καλά ή κακά σε όλα τα πεδία ούτε προσφέρονται για οπαδικές απλουστεύσεις, οι σταθερότητες είναι προσωρινές και μόνιμη είναι η συσσώρευση εκρηκτικών υλών. Όσο φιλο-λαϊκές κυβερνήσεις δεν έρχονται στο προσκήνιο, οι γεωπολιτικές περιπλοκές θα εξελίσσονται με τίμημα το αίμα και τη δυστυχία του απλού κόσμου, την καταστροφή, τη διάλυση ολόκληρων χωρών.
ΑΙΓΥΠΤΟΣ: Οι ακροβασίες των αδύναμων ΗΠΑ δεν είναι πάντα επιτυχείς
Η αμερικανική Δεξιά που ασκεί κριτική στον Ομπάμα για το ότι καθυστέρησε να επιδείξει στρατιωτική πυγμή στη Συρία, υπονομεύοντας το κύρος της υπερδύναμης, είναι περισσότερο επιθετική για το ότι ο Aμερικανός πρόεδρος δεν αναστέλλει τη βοήθεια προς την Αίγυπτο των στρατηγών και δεν απαιτεί την αποκατάσταση της δημοκρατικής τάξης. Πιο «κάθετες» υπέρ του Μόρσι είναι και οι ευρωπαϊκές δυνάμεις.
Λίγο πριν από τη σφαγή της 14ης Αυγούστου το Κάιρο είχε επισκεφθεί «μεσολαβητική» αντιπροσωπεία Αμερικανών γερουσιαστών με επικεφαλής τον ρεμπουπλικανό Μακ Κέιν και με διακηρυγμένη θέση ότι «ο Μόρσι είναι ο νόμιμα εκλεγμένος πρόεδρος και ο στρατός δεν θα έπρεπε να επεμβαίνει στην πολιτική», για να εισπράξει την απάντηση εκπροσώπου του Αιγύπτιου προέδρου ότι «οι αποφάσεις για το μέλλον της Αιγύπτου θα παρθούν στην Αίγυπτο και όχι στο Λευκό Οίκο». Πιο σκληρή ήταν η στάση της ίδιας της Σαουδικής Αραβίας με το βασιλιά Αμπντουλά να δηλώνει πως «το Βασίλειο στέκεται ενάντια σε όλους όσους επιδιώκουν να παρέμβουν στα εσωτερικά πράγματα της Αιγύπτου».
Εκπρόσωπος της ρωσικής Άνω Δούμας κατηγόρησε ΗΠΑ και Ευρωπαϊκή Ένωση για υποστήριξη των Αδερφών Μουσουλμάνων. Κρεμλίνο και Πεκίνο σιώπισαν από τις 3 Ιουλίου μέχρι τα μέσα Αυγούστου όταν το πρώτο τοποθετήθηκε ενάντια στην ξένη ανάμειξη και το δεύτερο υπέρ της σταθερότητας και της τάξης. Η Κίνα έχει αυξήσει σημαντικά την επιρροή της στη Μέση Ανατολή, το Πεκίνο ήταν η πρώτη μεγάλη πρωτεύουσα που επισκέφθηκε ο Μόρσι μετά την εκλογή του, και ίσως αυτό το άνοιγμα δεν ανακοπεί με το νέο καθεστώς. Αντίθετα για τη Μόσχα που δεν τα πάει καθόλου καλά με τους Αδερφούς Μουσουλμάνους διεθνώς, δεν ήταν έκπληξη η δήλωση του Αιγύπτιου πρεσβευτή στη Μόσχα ότι το Κάιρο υπολογίζει στη συνδρομή της Ρωσίας «σε αυτή τη δύσκολη ώρα όπως συνέβαινε και στο παρελθόν» (εννοείται του… Νάσερ), ούτε η δήλωση του υπουργού Εξωτερικών Φάχμι την περασμένη εβδομάδα στο ρωσικό RT πως έχει τακτική επαφή με τον ομόλογό του Λαβρόφ και ότι οι διμερείς επισκέψεις «είναι ζήτημα χρόνου». Φημολογείται και επικείμενο ταξίδι του Πούτιν στο Κάιρο.
Υπέρ του πραξικοπήματος τάχθηκε φυσικά ο «δράστης» Σαουδική Αραβία και οι συν αυτώ (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Κουβέιτ) και η Ιορδανία όπου ο βασιλιάς απειλείται επίσης από τους Αδερφούς Μουσουλμάνους (Μέτωπο Ισλαμικής Δράσης).
Η Τουρκία ήταν η μόνη χώρα που επιθετικά υποστήριξε τον ανατραπέντα Μόρσι. Το Ισραήλ προσφέρεται εκ νέου για συνωμοσιολογικές υποθέσεις αφού είναι η μόνη χώρα που ωφελείται από τις εξελίξεις και στην Αίγυπτο και στη Συρία. Για το Ιράν οι θετικές συνέπειες της ανατροπής Μόρσι στο συριακό πρόβλημα είναι μηδαμινές μπροστά στα οφέλη των βασικών ανταγωνιστών του, Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας, και μπροστά στον κίνδυνο να εξατμιστεί η για πρώτη φορά επαναπροσέγγιση Τεχεράνης-Καΐρου μετά το 1979, έτσι ώστε το Ιράν όχι απρόσμενα βρέθηκε στο ζήτημα αυτό πιο κοντά στους επίσης ανταγωνιστές του Κατάρ και Τουρκία.
Τόσο δυνάμεις του παλιού καθεστώτος Μουμπάρακ που επανήλθαν στην εξουσία όσο και ισχυροί ξένοι παράγοντες, ωφελούνται από το παροξυσμό της σύγκρουσης στρατού και Αδελφών Μουσουλμάνων: οι πρώτοι γιατί έτσι περιθωριοποιείται ο τρίτος πόλος του λαού και της Αριστεράς που σήκωσε την επανάσταση της 25 Γενάρη, και οι δεύτεροι γιατί η σύγκρουση αυτή τους δίνει μεγαλύτερη δυνατότητα ανάμειξης. H απρόσμενα σθεναρή, ένοπλη και άγρια άμυνα που επέλεξαν απέναντι στο στρατό είναι ακατανόητη, αν δεν υπήρξε το ενθαρρυντικό χτύπημα στην πλάτη κάποιου ξένου παράγοντα πολύ ισχυρότερου από την Τουρκία, το Κατάρ ή τη Χαμάς…
Οι ΗΠΑ κρατούν μέχρι τώρα διπλή στάση, παίζοντας και με τους δύο και δεν έχουν σε καμιά περίπτωση εγκαταλείψει το όχημα του «ήπιου ισλαμισμού» στη Μέση Ανατολή, όπως ίσως θα επιθυμούσε το Ισραήλ. Η διατήρηση της στρατιωτικής βοήθειας προς το Κάιρο είναι περισσότερο διατήρηση των συμφωνιών του Καμπ Ντέιβιντ και της διπλής επαφής, όχι επικρότηση του πραξικοπήματος. Μέχρι σήμερα έχουν αποφύγει να μιλήσουν για πραξικόπημα αλλά καταδίκασαν την καταστολή των Αδερφών Μουσουλμάνων και την κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης, ματαίωσαν κοινή στρατιωτική άσκηση και καθυστερούν την παράδοση 4 μαχητικών. Ο Ομπάμα δήλωσε σχετικά με τη στάση της Ουάσιγκτον σε συνέντευξη στο CNN ότι «μετά από όσα έγιναν δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως δεν μπορούμε να επιστρέψουμε στο business as usual». «Μετά την απομάκρυνση Μόρσι εργαστήκαμε σκληρά με σκοπό να ενθαρρύνουμε το στρατό να προχωρήσει στο δρόμο της συμφιλίωσης, αλλά ο στρατός δεν αξιοποίησε αυτή τη δυνατότητα», συμπλήρωσε.
Κομβικό στοιχείο της πολιτικής Μόρσι που –ανάμεσα σε άλλα– εξώθησε το στρατό στην ανατροπή του, στοιχείο που υποτιμάται, ήταν η ενεργητική συνέργεια Μόρσι στη διάλυση της Συρίας, ιστορικού γεωπολιτικού συμμάχου της Αιγύπτου και του παναραβισμού, αλλά όχι του ισλαμισμού. Το νέο καθεστώς στο Κάιρο ήταν ένθερμος υποστηρικτής της διεξαγωγής της Γενεύης ΙΙ για τη Συρία, που τελικά ματαιώθηκε, όπως και η Ρωσία με το Ιράν, σε αντίθεση με το Ριάντ. Η δήλωση του νέου υπουργού Εξωτερικών Φάχμι πως η Αίγυπτος σέβεται τη συνθήκη ειρήνης με το Ισραήλ και πως η Συνθήκη του 1979 «αποτελεί σημείο αναφοράς για μια ειρήνη ανάμεσα στις αραβικές χώρες και το Ισραήλ», δεν αποτελεί μεγάλη ανατροπή εν σχέσει με την πολιτική Μόρσι, ο οποίος παρά τη διαφορετική ρητορική σεβόταν πρακτικά εξίσου τη συνθήκη όπως και τις επιθυμίες του ΔΝΤ…
Για το Ριάντ όσο και για το Κάιρο, οι ΗΠΑ παραμένουν βέβαια ο αδιαμφισβήτητος στρατηγικός εταίρος, όπως ήταν και για την Άγκυρα μια προηγούμενη περίοδο, ακόμη κι όταν ο νεο-οθωμανισμός Νταβούτογλου δεν συμβάδιζε με τις επιθυμίες της Ουάσιγκτον. Αυτό με τη σειρά του δεν αναιρεί την ενίσχυση της επιρροής και παρεμβολής δυνάμεων όπως η Ρωσία.
ΣΥΡΙΑ – ΛΙΒΑΝΟΣ: «Τιμωρία» με σκοπό τη… διαιώνιση της αιματοχυσίας
Σύμφωνα με διαρροές στον Τύπο, σε συνάντηση του Πούτιν με τον επικεφαλής των σαουδαραβικών υπηρεσιών πληροφοριών πρίγκιπα Μπαντάρ Μπιν Σουλτάν στις αρχές Αυγούστου, οι δύο άντρες διαπίστωσαν προσέγγιση σχετικά με την Αίγυπτο και ίσως για τα γεωενεργειακά της περιοχής, αλλά δεν υπήρξε σημείο επαφής για το Ιράν και τη Συρία. Έτσι ο Σαουδάραβας αξιωματούχος προειδοποίησε πως ειδικά στη Συρία τα πράγματα το επόμενο διάστημα θα ενταθούν και πως η Γενεύη ΙΙ ήταν καταδικασμένη σε αποτυχία.
Την ίδια γνώμη φαίνεται πως μοιράζονταν και οι ΗΠΑ, ή τουλάχιστον τη γνώμη πως μετά από ένα στρατιωτικό πλήγμα στη Συρία θα προσέρχονταν με καλύτερους όρους σε μια τέτοια διάσκεψη κι έτσι διέκοψαν τις σχετικές συνομιλίες προετοιμασίας της με τη ρωσική πλευρά μετά τη χημική επίθεση στη Δαμασκό. Οι πιο φανατικοί πολέμιοι μιας τέτοιας διάσκεψης όπου ο Άσαντ, η Ρωσία και το Ιράν (αν του επέτρεπαν τη συμμετοχή) θα προσέρχονταν με καλύτερους όρους από ό,τι στη Γενεύη Ι, ήταν φυσικά οι ίδιοι οι αντάρτες και οι συμμορίες ισλαμιστών που πολεμούν το καθεστώς στη Συρία.
Σε κάθε περίπτωση οι εξελίξεις στην Αίγυπτο βάρυναν με τον ένα ή άλλο τρόπο στην απόφαση για ένταση και επέμβαση στη Συρία, και ένας από αυτούς είναι η επιδίωξη περιορισμού μιας Ρωσίας που φαίνεται να «έχει πάρει φόρα». Αυτό δεν θα αλλάξει τη μέχρι τώρα προσέγγιση Ομπάμα στο συριακό πρόβλημα, όπου σε αντίθεση με την περίπτωση της Λιβύης δεν επιθυμεί προς το παρόν την πλήρη καθεστωτική ανατροπή και επικράτηση των «άλλων», δηλαδή πρακτικά των τζιχαντιστών. Συνεπώς δεν ψεύδονται όταν υποστηρίζουν πως δεν σκοπεύουν σε μια μεγάλης κλίμακας επέμβαση.
Με δεδομένο ότι ο συριακός στρατός ενισχυμένος από τη Χεσμπολά και αυξημένη βοήθεια από Ρωσία και Ιράν βρισκόταν σε ανοδική πορεία ανάκτησης περιοχών, ότι έχουν οξυνθεί οι διχόνοιες στο στρατόπεδο της αντιπολίτευσης, ότι έχει επισημανθεί ακόμη και από δυτικές πηγές μια αφύπνιση και μεταστροφή του συριακού πληθυσμού όχι υπέρ του Άσαντ μα πάντως εναντίον των ισλαμιστών και, τέλος, με δεδομένο ότι ο ΟΗΕ βρισκόταν ήδη στη Συρία επιτηρώντας για πιθανή χρήση χημικών, πόσο πιθανό είναι να διέταξε το καθεστώς χημική επίθεση;
Η ένταση για την οποία έκανε λόγο ο Σαουδάραβας αξιωματούχος στη συνάντηση με τον Πούτιν, είχε ξεκινήσει βδομάδες πριν με τις δολοφονικές επιθέσεις της αλ-Νούσρα σε χωριά Κούρδων της Συρίας (που προκάλεσαν τις απειλές για εμπλοκή των Ιρακινών Κούρδων) καθώς και με τις φιλότιμες προσπάθειες ανάφλεξης του Λιβάνου όπου η Σαουδική Αραβία ασκεί καταλυτική και τη μεγαλύτερη μετά τη Συρία επιρροή. Η τελευταία διπλή βομβιστική επίθεση στην Τρίπολη με 42 νεκρούς ήταν η πιο πολύνεκρη από τον καιρό του εμφυλίου στο Λίβανο. Είχαν προηγηθεί οι επίσης πολύνεκρες βομβιστικές επιθέσεις της 9 Ιουλίου και 15 Αυγούστου στη Βηρυτό που στόχευαν στη Χεσμπολά, ενώ η επίθεση στην Τρίπολη στόχευε ορκισμένους εχθρούς της Χεσμπολά και της Συρίας.
Σε αντίθεση με την αντιτρομοκρατική υστερία για το θάνατο 2 ανθρώπων στη Βοστώνη, οι βομβιστικές επιθέσεις στη Βηρυτό αντιμετωπίστηκαν σε πολλές περιπτώσεις από τα διεθνή ΜΜΕ χωρίς καν αναφορά στον όρο «τρομοκρατία», αντίθετα ήταν χαρακτηριστική η επισήμανση για «περιοχές της Χεσμπολά που επλήγησαν», σαν να πρόκειται για κάτι περίπου αναμενόμενο ή και θεμιτό μετά την ενεργό εμπλοκή της τελευταίας στον εμφύλιο της Συρίας. Απέναντι στο προφανές σχέδιο να αναφλεγεί ο Λίβανος με στόχο –το λιγότερο– να απασχοληθεί εκεί η Χεσμπολά και να αποτραβηχτεί από τη Συρία, η τελευταία ήδη από την πρώτη επίθεση αρνήθηκε την αφήγηση που ήθελε τις επιθέσεις να οργανώνουν «σουνίτες ενάντια στους σιίτες» της Χεσμπολά και κατήγγειλε το σχέδιο ανάφλεξης στο οποίο δεν «τσίμπησε». Έτσι όταν έγινε η επίθεση στην Τρίπολη ούτε οι πιο φανατικοί Σουνίτες δεν τόλμησαν να την αποδώσουν στη Χεσμπολά ως αντίποινα των επιθέσεων στη Βηρυτό. Στο μεταξύ μια νέα αεροπορική επιδρομή του Ισραήλ στο Λίβανο στις 23 Αυγούστου, περνούσε στα ψιλά.
Σύμφωνα με τον Aaron Zelin, ειδικό του Ινστιτούτου της Ουάσιγκτον για τη Μεσανατολική Πολιτική (φιλοϊσραηλινό θινκ-τανκ), η αλ-Νούσρα και η Ίσις (Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και του Λεβάντε), οι δύο κύριες ισλαμιστικές μαχόμενες οργανώσεις στη Συρία, «είναι πολύ σημαντικές στη μάχη ενάντια στο καθεστώς και στη Χεσμπολά». Δηλαδή το στήσιμο εξαρχής των ισλαμιστικών ομάδων στη Συρία είχε στόχο και τη σιιτική Χεσμπολά στο συγκοινωνούντα Λίβανο.
Επιστρέφοντας στην επικείμενη επίθεση στη Συρία, να επισημάνουμε πως ενώ η Γερμανία στο ζήτημα της Αιγύπτου στέκεται πίσω από τη συλλογική ταυτότητα της Ε.Ε., στο ζήτημα της Συρίας επανέρχεται στην ενδιάμεση ανάμεσα στην υπόλοιπη Δύση και τη Ρωσία στάση που είχε επιλέξει και στο ζήτημα της Λιβύης, απαιτώντας τώρα νομότυπα απόφαση του ΟΗΕ. Την ίδια στάση προκρίνει και η Ιταλία που διατηρεί σημαντικές οικονομικές σχέσεις με τη Ρωσία. Αντίθετα, Βρετανία και Γαλλία εμφανίστηκαν για μια ακόμη φορά βασιλικότερες των ΗΠΑ. Ωστόσο το όχι του βρετανικού Κοινοβουλίου περιπλέκει τώρα τα πράγματα για τον Ομπάμα και συνολικά για το στρατόπεδο των εμπρηστών του συριακού εμφυλίου που πίστεψαν πως τα είχαν όλα ταχτοποιημένα…
ΤΟΥΡΚΙΑ: Ο μεγάλος χαμένος στις αναδιατάξεις δυνάμεων
Όσα φέρνει η στιγμή δεν τα φέρνει ο χρόνος όλος. Με τη ρήξη της Σαουδικής Αραβίας με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα στην περιοχή εξατμίστηκε, ό,τι είχε απομείνει από την εξωτερική πολιτική που με κόπο οικοδομούσε η Τουρκία στη Μέση Ανατολή. Ο στρατηγικός σύμμαχος Μόρσι δεν κυβερνά πλέον στην Αίγυπτο, το Κατάρ συμμορφώθηκε στις πιέσεις της Σαουδικής Αραβίας και στο έδαφος της Συρίας η επιρροή της Τουρκίας είναι η μικρότερη από την αρχή του εμφυλίου. Το μέγεθος της οικονομικής επιρροής της Τουρκίας στην περιοχή δεν είναι τέτοιο που να μπορεί να σηκώσει την πολιτική επιρροή που σβήνει. Η λαϊκή εξέγερση στην ίδια τη χώρα ολοκλήρωσε το «κακό».
Η στροφή Ερντογάν μετά την Αραβική Άνοιξη προς μια εκ νέου ευθυγράμμιση με τις ΗΠΑ, με στόχο τη γρήγορη εξαργύρωση των οφελών από τη νεο-οθωμανική επέκταση, θυσιάζοντας βασικές πτυχές αυτής της πολιτικής όπως τα «μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες», η Τουρκία «ήπια δύναμη», «εχθρός του Ισραήλ» κ.λπ., δημιούργησε σε πρώτη φάση περιπλοκές που δεν είχε υπολογίσει το επιτελείο Νταβούτογλου, και τώρα απειλεί με ολική αποτυχία το όλο εγχείρημα, κι ενώ ταυτόχρονα οι σχέσεις με τις ΗΠΑ δεν είναι οι καλύτερες. Οι πολεμικές κραυγές του Ερντογάν για όπως-όπως στρατιωτική επέμβαση στη Συρία στην οποία η Τουρκία δηλώνει «παρών» μήπως και περισώσει κάτι, ήταν αναμενόμενες.
O Αιγύπτιος υπουργός Εξωτερικών Φάχμι «κάρφωσε» κανονικά την Άγκυρα πρόσφατα. «Ένα μη-αραβικό κράτος όπως η Τουρκία δεν μπορεί να κουμαντάρει τον αραβικό κόσμο» είπε, προσθέτοντας ότι η τουρκική εξωτερική πολιτική δέχεται τώρα ήττα. «Το ΑΚΡ φοβάται πως αν οι ιδέες του πολιτικού Ισλάμ αποτύχουν στην περιοχή, αυτό θα έχει αρνητικές επιπτώσεις για τη θέση του μέσα στην Τουρκία. Είναι καθαρό πως η Τουρκία έχει κακές σχέσεις με όλους τους γείτονές της. Συνεπώς δεν μπορεί να ηγηθεί του μουσουλμανικού κόσμου εξαιτίας της αποτυχημένης εξωτερικής της πολιτικής και της έλλειψης ικανότητας να έχει ηγετικό ρόλο στην περιοχή».
Ο ίδιος ο Ερντογάν, την προπερασμένη Τρίτη, δεν κατηγόρησε μόνο το Ισραήλ και τους «συνεργούς» Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για το πραξικόπημα του Καΐρου αλλά –άθελά του ίσως– αναφέρθηκε σε «συνωμοσία ενάντια στο μουσουλμανικό κόσμο που στόχευε την Τουρκία»…
Οι λάθος υπολογισμοί και η αλαζονεία Ερντογάν που πληρώνονται τώρα, και δεν οφείλονται απλώς στον ανθρώπινο παράγοντα αλλά και σε εγγενείς στρατηγικές αδυναμίες, επιβεβαιώνουν πως το εκτόπισμα του γειτονικού μας «γίγαντα» δεν απαγορεύει πολιτικές ανάσχεσης του τουρκικού επεκτατισμού που θα εκμεταλλεύονταν αυτές ακριβώς τις αδυναμίες.
Τι απομένει από το προηγούμενο μεγαλεπήβολο νεο-οθωμανικό τόξο και τον άξονα Τουρκίας – Κατάρ – Αιγύπτου; Η μακρινή Τυνησία, το Κατάρ «μισό» (ή καθόλου) και η Χαμάς. Η στροφή της τελευταίας, μετά την άνοδο των Αδερφών Μουσουλμάνων στην Αίγυπτο, την απομάκρυνε από τον άξονα Ιράν-Συρία-Χεσμπολά. Σύμφωνα με ορισμένους, την ενέπλεξε και στο γεγονός ότι ένα τμήμα των Παλαιστινίων προσφύγων της Συρίας έχει ενεργητικά πάρει μέρος στην ένοπλη αντιπολίτευση, ενώ οι σχέσεις με τη Χεσμπολά βρίσκονται στο χειρότερο σημείο, αν και διατηρούνται «τυπικές»… Από αυτή την άποψη όσοι σπεύδουν με αυτοματισμούς να κρίνουν την ανατροπή στο Κάιρο από την ικανοποίηση του Τελ Αβίβ, θα έπρεπε να αντιληφθούν ότι τα πράγματα είναι πιο μπερδεμένα.
Αφού ενίσχυσε χωρίς φειδώ ένα τμήμα τζιχαντιστών στη Συρία (εκτός του Ελεύθερου Συριακού Στρατού) όλο το προηγούμενο διάστημα, και αφού μόλις τον περασμένο Δεκέμβριο -όταν ακόμη ο Ερντογάν πετούσε σε αιθέρες αλαζονείας- επέκρινε ως άστοχη την κήρυξη της αλ-Νούσρα σε τρομοκρατική οργάνωση από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, η ρήξη με τη Σαουδική Αραβία ανάγκασε τον Νταβούτογλου πρόσφατα να καταγγείλει ο ίδιος τις «οργανώσεις που συνδέονται με την αλ-Κάιντα» (και ελέγχονται περισσότερο από το Ριάντ).
Τώρα, η στροφή απέναντι στο Κουρδικό, που ξεκίνησε το 2007 με τους Κούρδους του Ιράκ και πέρασε σε νέα επίπεδα με την πρόσφατη συμφωνία με το ΡΚΚ, μοιάζει μονόδρομος.
Ωστόσο, αυτό που πριν ήταν μέρος ενός φιλόδοξου σχεδιασμού που περιλάμβανε ίσως και κάτι σαν «οθωμανική ομοσπονδία» με τους Κούρδους υπό τη σκέπη της Άγκυρας, είναι τώρα περισσότερο αμυντική κίνηση αποφυγής των χειρότερων, και χωρίς να είναι σίγουρο ότι οι Κούρδοι εκτός Ιράκ, τελικά θα ακολουθήσουν. Το πιθανότερο, οι δολοφονικές επιθέσεις της αλ-Νούσρα στους Κούρδους της Συρίας (με εκατοντάδες θύματα σε παιδιά, γυναίκες και ηλικιωμένους σύμφωνα με ορισμένες πηγές) αποτελούν ανάμεσα σε άλλα και μορφή τουρκικής πίεσης.
