Ο Μάσιμο Ντε Αντζέλις στο Θέατρο «Εμπρός». Της Ιωάννας Κλεφτογιάννη
Στις 21 Ιουνίου ο Μάσιμο Ντε Αντζέλις, συγγραφέας και πολιτικός ακτιβιστής που μιλά καθαρά για το θεωρητικό αδιέξοδο στις γραμμές των πολιτικών θεωριών, βρέθηκε στο υπό κατάληψη αυτοδιαχειριζόμενο «Εμπρός» και μίλησε σε ένα ζωντανό, ετερόκλητο κοινό (περιελάμβανε από βρέφη μέχρι αριστερούς Σύριους μαχητές!) για τα κοινά, τις περιφράξεις και τις κρίσεις. Από κατάληψη σε κατάληψη, ο καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Ανατολικού Λονδίνου και επιμελητής της διαδικτυακής επιθεώρησης Τhe commoner, στις 21 Οκτωβρίου του 2011 μιλούσε για τα ίδια ζητήματα στους καταληψίες του Χρηματιστηρίου του Λονδίνου. Στην Αθήνα η ομιλία είχε αφετηρία αλλά και απόληξη το γκράφιτι που κατακλύζει την πόλη, το περίφημο «Βασανίζομαι», το οποίο επέκτεινε αιτιοκρατικά στη φράση: «Βασανιζόμαστε, αγωνιζόμαστε, πράττουμε συλλογικά».
Για ακόμη μια φορά αρνήθηκε ότι μιλάει απευθείας για τον επαχθή καπιταλισμό: «Αυτό δεν σημαίνει ότι αρνούμαστε να μιλήσουμε για το κοινωνικό σύστημα. Ο καπιταλισμός είναι ένα κοινωνικό σύστημα που μετατρέπεται σε κοινωνική δύναμη, η οποία διαθέτει το εγγενές δομικό ένστικτο να εξαπλώνεται. «Η συσσώρευση μόνο για τη συσσώρευση», όπως έλεγε κι ο Μαρξ. Ο Ντε Αντζέλις με το έργο του επιχειρεί να αποφετιχοποιήσει τις εργαλειοποιημένες έννοιες του ορθόδοξου μαρξισμού, αναγνωρίζοντας τις «νέες περιφράξεις» ως βασικά στοιχεία της νεοφιλελεύθερης στρατηγικής που εμφανίστηκε μετά την κρίση του κεϊνσιανισμού. Το κεφάλαιο χρησιμοποιεί τις περιφράξεις «απαξιώνοντας τους εργάτες και τις ανθρώπινες ζωές και μέσω του χρέους ανατροφοδοτεί ένα κύκλο αρπαγών», υποστήριξε, φέρνοντας ως παράδειγμα όχι την ελληνική κατάσταση -που είχε την «τιμητική» της στο θέμα των μεταναστών-, αλλά τις «πρόσφατες αρπαγές γης στην Αφρική». Στο φρεσκοτυπωμένο βιβλίο του Κοινά-περιφράξεις και κρίσεις (Εκδόσεις των Ξένων) ο καθηγητής εξετάζει τη συγκρότηση των εναλλακτικών κοινωνικών συστημάτων που βασίζονται στα κοινά, σε περιβάλλον πολλαπλών κρίσεων. «Το να προκρίνουμε την κοινωνική (παρά την πολιτική) επανάσταση υποδηλώνει επίσης ότι για να πετύχουμε έναν ριζικό μετασχηματισμό δεν είναι ανάγκη να έχουμε ένα επεξεργασμένο σύστημα που θα αντικαταστήσει το παλιό πριν αρχίσουμε να ονειρευόμαστε ή να επιθυμούμε την κατάλυσή του», υπογράμμισε.
Άλλωστε, συνέχισε, έχει καταστεί σαφές στα διάφορα κινήματα τις τελευταίες δεκαετίες (από τους Ζαπατίστας στα μέσα της δεκαετίας του 1990 μέχρι και το κίνημα Occupy το 2011), ότι «όποιο κι αν είναι το εναλλακτικό εγχείρημα που ένα ιδιαίτερο τμήμα του κινήματος αναπτύσσει, όλα αυτά τα εγχειρήματα χρειάζονται κάποια μορφή κοινών, δηλαδή κοινωνικές δομές σε διάφορα επίπεδα δραστηριότητας όπου οι πόροι μοιράζονται, και όπου η κοινότητα καθορίζει τους όρους του μοιράσματος, συνήθως με μορφές οριζόντιων κοινωνικών σχέσεων που βασίζονται στη συμμετοχική δημοκρατία, σε μια δημοκρατία χωρίς αποκλεισμούς». Στο «Εμπρός» ο ευφραδής ομιλητής μάς προέτρεψε να κοιτάξουμε ιστορικά στις περιφράξεις από την Αγγλία του 16ου αιώνα, μέχρι τη σημερινή νεοφιλελεύθερη εκδοχή της επισφαλούς εργασίας και την Ελλάδα της κρίσης, για να διαπιστώσουμε τους μηχανισμούς με τους οποίους το κεφάλαιο διαρκώς ανασυνθέτει τις δυνάμεις του. Από την ίδια συνέχεια αλλά και συνέπεια διακρίνεται και τη δυναμική των περιφράξεων κατά των μεταναστών, από τους πρώτους νόμους που θέσπιζε εναντίον τους η Αγγλία μέχρι τα σημερινά «στρατόπεδα φιλοξενίας/συγκέντρωσης» και τη ρατσιστική δράση φασιστών στο δημόσιο χώρο. «Βρισκόμαστε στο μέσο μιας νέας κρίσης, όχι μιας οικονομικής ύφεσης αλλά μιας κοινωνικής κρίσης που χαρακτηρίζεται από την εκμετάλλευση, τη διάλυση του κοινωνικού ιστού», συνόψισε. Εντούτοις επιβιώνει ο πόλος της πάλης, η «προσπάθεια για αναπαραγωγή της ζωής, ένας αγώνας για να συνεχιστεί η ζωή. Η σύγκρουση θα είναι αναπόφευκτη», δήλωσε ο Ντε Αντζέλις. Από πού μπορεί να αντληθεί ελπίδα; Στο κεφάλαιο Η παραγωγή των κοινών και η «έκρηξη» της μεσαίας τάξης του βιβλίου του απαντά «η έκρηξη φαίνεται να είναι η μόνη αληθινή ελπίδα για να σωθούμε από την αποξένωση, τη φτώχεια και την οικολογική καταστροφή».
