Της Βασιλικής Λάζου. Στις 28 Οκτωβρίου 1940 η Ελλάδα μπήκε σε έναν πόλεμο που επρόκειτο να εξελιχθεί στη μεγαλύτερη έως τότε πολεμική σύγκρουση που είχε γνωρίσει η ανθρωπότητα.
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η κορύφωση της αυξανόμενης επιθετικότητας της Γερμανίας, μετέβαλε ριζικά τις πολιτικές και κοινωνικές ισορροπίες και ανέδειξε νέα οράματα για το μεταπολεμικό κόσμο.
Στην καταστροφική λαίλαπα της φασιστικής κατοχής που απειλούσε άμεσα όχι μόνο το ελληνικό κράτος και τους θεσμούς αλλά και την ίδια την ύπαρξη των πολιτών του, η ελληνική κοινωνία απάντησε με την Αντίσταση. Με έναν πολύμορφο αγώνα που ξεκινούσε από εκδηλώσεις ατομικών πρωτοβουλιών και έφτανε έως τις μαζικές λαϊκές κινητοποιήσεις και την ένοπλη δράση. Έναν αντιστασιακό αγώνα που προσέδωσε πρωταγωνιστικό ρόλο στις μάζες οι οποίες εμφανίστηκαν δυναμικά στο προσκήνιο της ιστορίας.
Μέσα στο οργανωτικό χάος και την παράλυση του κρατικού μηχανισμού άρχισαν να αναφύονται αυθόρμητες αντιστασιακές πρωτοβουλίες και να δημιουργούνται οι πρώτοι πυρήνες αντίστασης. Στο κενό εξουσίας και στην κρίση πολιτικής εκπροσώπησης ήρθε να παρεμβληθεί το ΚΚΕ. Παρά τις αντιφάσεις και τις αδυναμίες του, η επιλογή για αντίσταση ήταν σαφής και δηλωμένη (βλέπε γράμμα Ζαχαριάδη και μάλιστα πριν από τη χιτλερική επίθεση στη Σοβιετική Ένωση). Κατά την προέκταση της εφαρμογής των αποφάσεων της Γ’ Διεθνούς ο φασισμός χαρακτηρίζονταν ως μία ολοκληρωτική ταξική δικτατορία των πιο ακραίων μορφών του κεφαλαίου και ο πόλεμος εναντίον του αναδεικνύονταν ως μοναδική πολιτική προτεραιότητα στη βάση ευρύτερων πολιτικών συνθέσεων.
Το κομμουνιστικό κόμμα ήταν αυτό που έβαλε τις οργανωτικές βάσεις του αντιστασιακού εγχειρήματος, αναδεικνυόμενο από ένα προπολεμικό κομπάρσο σε έναν απόλυτο πρωταγωνιστή. Η στρατηγική την οποία υιοθέτησε προσέβλεπε στη συνεργασία υπό τη σκέπη μιας ενιαίας οργάνωσης, του ΕΑΜ, ενός όσο το δυνατόν ευρύτερου φάσματος του δημοκρατικού πολιτικού κόσμου. Μοναδική προϋπόθεση ήταν η αποδοχή των αρχών του αντιστασιακού αγώνα: το διώξιμο του κατακτητή και η δυνατότητα του λαού να αποφασίσει για το μεταπολεμικό καθεστώς.
Το ΕΑΜ, με ευέλικτο πολιτικό πρόγραμμα, ανοιχτό πολιτικό ορίζοντα και χαλαρές οργανωτικές δομές εξασφάλισε ευρύτητα κοινωνικών δυνάμεων και ελαχιστοποίησε τις ασυμβατότητες από τις διαφορετικές επιδιώξεις όσων είχαν ενταχθεί σε αυτό. Αναδεικνύοντας ως κύρια την αντίθεση ανάμεσα στο έθνος και τον κατακτητή ως μία άμεση και πιεστική ανάγκη έθεσε, και αυτό αφορά πρωτίστως τον κύριο εταίρο του το ΚΚΕ, τον προγραμματικό του στόχο για μία σοσιαλιστική κοινωνία ως επακόλουθο της αντιφασιστικής νίκης.
Ο αντάρτικος στρατός, ο ΕΛΑΣ, ανέπτυξε ισχυρούς δεσμούς με τους πληθυσμούς της υπαίθρου από τους οποίους αντλούσε τα απαραίτητα για την επιβίωσή του αλλά και τους μαχητές που στελέχωναν τις τάξεις του. Παράλληλα, στις πόλεις το ΕΑΜ συνιστούσε ένα πλαίσιο πολιτικής εκπροσώπησης για τις άμεσες συλλογικές ανάγκες. Το εμπνευσμένο κείμενο του Δ. Γληνού «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ» εκτός από το θέμα της επιβίωσης και της απελευθέρωσης της χώρας έθεσε ως πρόταγμα και τη διάσωση της υπερηφάνειας και της ζωής του λαού πριν εμφανιστούν αποσυνθετικά φαινόμενα.
Το ΕΑΜ στις απελευθερωμένες από τον αντάρτικο στρατό περιοχές εγκατέστησε νέες δομές εξουσίας, οργανωμένες από το λαό, με τους θεσμούς της λαϊκής αυτοδιοίκησης και της λαϊκής δικαιοσύνης. Μία σειρά από διαδικασίες οι οποίες εκμηδένιζαν τις κοινωνικές αποστάσεις στις οποίες βασίζονταν το προπολεμικό αστικό σύστημα έγιναν όχι μόνο εφικτές αλλά και επείγουσες.
Σήμερα που ο λαός μας βιώνει ξανά μία δύσκολη οικονομική, κοινωνική και πολιτική συγκυρία, η εμπειρία της Αντίστασης μας κληροδοτεί τις πανανθρώπινες αξίες της ελευθερίας, της εθνικής ανεξαρτησίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Αναδεικνύει τη σημασία της λαϊκής αυτενέργειας και της κοινωνικής αλληλεγγύης.
Παράλληλα, αποτελεί έναν οδηγό πολιτικής δράσης και μάλιστα σε μία εποχή που για πρώτη φορά μετά τον πόλεμο η Αριστερά έρχεται σε επαφή με πολύ μεγάλα λαϊκά στρώματα, γεγονός που αποτυπώνεται στην ιστορικής σημασίας εκλογική επιρροή του ΣΥΡΙΖΑ με τις όποιες ανεπάρκειες και αδυναμίες του.
Απέναντι στην κυριαρχία μιας συντηρητικής πολιτικής, η Αριστερά όπως και τότε μπορεί και πρέπει να μπει στην πρωτοπορία του αγώνα και να δώσει ρεαλιστικές και άμεσες λύσεις στα πιεστικά προβλήματα, να ανακουφίσει το λαό και να αναστρέψει την πορεία της κοινωνικής καταστροφής.
Η Αριστερά όπως και τότε πρέπει να αναλάβει δυναμικά την πρωτοβουλία ώστε να μπει φραγμός στην άνοδο του φασισμού αλλά και στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που τον τροφοδοτούν.
Η Αριστερά όπως και τότε πρέπει να συγκροτήσει πλατιά λαϊκά μέτωπα, να συσπειρώσει και να οργανώσει το λαό προς μία κοινή κατεύθυνση ανατροπής των αντιλαϊκών πολιτικών και των μνημονίων.
Ο λαός όπως και τότε πρέπει να ξαναέρθει στο προσκήνιο ως παραγωγός της Ιστορίας.
Στην καταστροφική λαίλαπα της φασιστικής κατοχής που απειλούσε άμεσα όχι μόνο το ελληνικό κράτος και τους θεσμούς αλλά και την ίδια την ύπαρξη των πολιτών του, η ελληνική κοινωνία απάντησε με την Αντίσταση. Με έναν πολύμορφο αγώνα που ξεκινούσε από εκδηλώσεις ατομικών πρωτοβουλιών και έφτανε έως τις μαζικές λαϊκές κινητοποιήσεις και την ένοπλη δράση. Έναν αντιστασιακό αγώνα που προσέδωσε πρωταγωνιστικό ρόλο στις μάζες οι οποίες εμφανίστηκαν δυναμικά στο προσκήνιο της ιστορίας.
Μέσα στο οργανωτικό χάος και την παράλυση του κρατικού μηχανισμού άρχισαν να αναφύονται αυθόρμητες αντιστασιακές πρωτοβουλίες και να δημιουργούνται οι πρώτοι πυρήνες αντίστασης. Στο κενό εξουσίας και στην κρίση πολιτικής εκπροσώπησης ήρθε να παρεμβληθεί το ΚΚΕ. Παρά τις αντιφάσεις και τις αδυναμίες του, η επιλογή για αντίσταση ήταν σαφής και δηλωμένη (βλέπε γράμμα Ζαχαριάδη και μάλιστα πριν από τη χιτλερική επίθεση στη Σοβιετική Ένωση). Κατά την προέκταση της εφαρμογής των αποφάσεων της Γ’ Διεθνούς ο φασισμός χαρακτηρίζονταν ως μία ολοκληρωτική ταξική δικτατορία των πιο ακραίων μορφών του κεφαλαίου και ο πόλεμος εναντίον του αναδεικνύονταν ως μοναδική πολιτική προτεραιότητα στη βάση ευρύτερων πολιτικών συνθέσεων.
Το κομμουνιστικό κόμμα ήταν αυτό που έβαλε τις οργανωτικές βάσεις του αντιστασιακού εγχειρήματος, αναδεικνυόμενο από ένα προπολεμικό κομπάρσο σε έναν απόλυτο πρωταγωνιστή. Η στρατηγική την οποία υιοθέτησε προσέβλεπε στη συνεργασία υπό τη σκέπη μιας ενιαίας οργάνωσης, του ΕΑΜ, ενός όσο το δυνατόν ευρύτερου φάσματος του δημοκρατικού πολιτικού κόσμου. Μοναδική προϋπόθεση ήταν η αποδοχή των αρχών του αντιστασιακού αγώνα: το διώξιμο του κατακτητή και η δυνατότητα του λαού να αποφασίσει για το μεταπολεμικό καθεστώς.
Το ΕΑΜ, με ευέλικτο πολιτικό πρόγραμμα, ανοιχτό πολιτικό ορίζοντα και χαλαρές οργανωτικές δομές εξασφάλισε ευρύτητα κοινωνικών δυνάμεων και ελαχιστοποίησε τις ασυμβατότητες από τις διαφορετικές επιδιώξεις όσων είχαν ενταχθεί σε αυτό. Αναδεικνύοντας ως κύρια την αντίθεση ανάμεσα στο έθνος και τον κατακτητή ως μία άμεση και πιεστική ανάγκη έθεσε, και αυτό αφορά πρωτίστως τον κύριο εταίρο του το ΚΚΕ, τον προγραμματικό του στόχο για μία σοσιαλιστική κοινωνία ως επακόλουθο της αντιφασιστικής νίκης.
Ο αντάρτικος στρατός, ο ΕΛΑΣ, ανέπτυξε ισχυρούς δεσμούς με τους πληθυσμούς της υπαίθρου από τους οποίους αντλούσε τα απαραίτητα για την επιβίωσή του αλλά και τους μαχητές που στελέχωναν τις τάξεις του. Παράλληλα, στις πόλεις το ΕΑΜ συνιστούσε ένα πλαίσιο πολιτικής εκπροσώπησης για τις άμεσες συλλογικές ανάγκες. Το εμπνευσμένο κείμενο του Δ. Γληνού «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ» εκτός από το θέμα της επιβίωσης και της απελευθέρωσης της χώρας έθεσε ως πρόταγμα και τη διάσωση της υπερηφάνειας και της ζωής του λαού πριν εμφανιστούν αποσυνθετικά φαινόμενα.
Το ΕΑΜ στις απελευθερωμένες από τον αντάρτικο στρατό περιοχές εγκατέστησε νέες δομές εξουσίας, οργανωμένες από το λαό, με τους θεσμούς της λαϊκής αυτοδιοίκησης και της λαϊκής δικαιοσύνης. Μία σειρά από διαδικασίες οι οποίες εκμηδένιζαν τις κοινωνικές αποστάσεις στις οποίες βασίζονταν το προπολεμικό αστικό σύστημα έγιναν όχι μόνο εφικτές αλλά και επείγουσες.
Σήμερα που ο λαός μας βιώνει ξανά μία δύσκολη οικονομική, κοινωνική και πολιτική συγκυρία, η εμπειρία της Αντίστασης μας κληροδοτεί τις πανανθρώπινες αξίες της ελευθερίας, της εθνικής ανεξαρτησίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Αναδεικνύει τη σημασία της λαϊκής αυτενέργειας και της κοινωνικής αλληλεγγύης.
Παράλληλα, αποτελεί έναν οδηγό πολιτικής δράσης και μάλιστα σε μία εποχή που για πρώτη φορά μετά τον πόλεμο η Αριστερά έρχεται σε επαφή με πολύ μεγάλα λαϊκά στρώματα, γεγονός που αποτυπώνεται στην ιστορικής σημασίας εκλογική επιρροή του ΣΥΡΙΖΑ με τις όποιες ανεπάρκειες και αδυναμίες του.
Απέναντι στην κυριαρχία μιας συντηρητικής πολιτικής, η Αριστερά όπως και τότε μπορεί και πρέπει να μπει στην πρωτοπορία του αγώνα και να δώσει ρεαλιστικές και άμεσες λύσεις στα πιεστικά προβλήματα, να ανακουφίσει το λαό και να αναστρέψει την πορεία της κοινωνικής καταστροφής.
Η Αριστερά όπως και τότε πρέπει να αναλάβει δυναμικά την πρωτοβουλία ώστε να μπει φραγμός στην άνοδο του φασισμού αλλά και στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που τον τροφοδοτούν.
Η Αριστερά όπως και τότε πρέπει να συγκροτήσει πλατιά λαϊκά μέτωπα, να συσπειρώσει και να οργανώσει το λαό προς μία κοινή κατεύθυνση ανατροπής των αντιλαϊκών πολιτικών και των μνημονίων.
Ο λαός όπως και τότε πρέπει να ξαναέρθει στο προσκήνιο ως παραγωγός της Ιστορίας.
*Η Βασιλική Λάζου είναι ιστορικός
Σχόλια
