Το 1948, ο Ζακ Ελλύλ έγραψε το βιβλίο «Παρουσία στον Σύγχρονο Κόσμο. Προβλήματα του μεταχριστιανικού πολιτισμού». Αναδημοσιεύουμε σήμερα ορισμένα αποσπάσματα που διαβάσαμε στο dangerfew.blogspot.com, το οποίο έκανε και τη μετάφραση.
Στο πεδίο της πνευματικής ζωής, το κεφαλαιώδες γεγονός του καιρού μας είναι ένα είδος άρνησης, ασυνείδητης αλλά γενικευμένης, να συνειδητοποιήσουμε τι συμβαίνει. Αρνούμαστε να δούμε τον εαυτό μας μέσα στην πραγματική κατάσταση, στην οποία τον θέτει ο κόσμος. Αρνούμαστε να δούμε τι είναι αυτό που συγκροτεί πραγματικά τον κόσμο μας. Αυτό ισχύει κατά κύριο λόγο για τους διανοούμενους, όμως ισχύει επίσης για όλους τους σημερινούς ανθρώπους και για τον ίδιο τον πολιτισμό μας. Έχει κανείς την εντύπωση ότι έχει τεθεί σε λειτουργία μια τεράστια μηχανή, για να παρεμποδίζει τον σημερινό άνθρωπο να αποκτήσει συνείδηση και για να τον ωθεί σε μια ασυνείδητη άρνηση, ή σε μια φυγή προς το εξωπραγματικό. Το δραματικό χαρακτηριστικό της εποχής μας σε αυτό τον τομέα είναι ότι ο άνθρωπος δεν συλλαμβάνει τίποτε άλλο παρά φαινομενικότητες (apparences), πιστεύει στις φαινομενικότητες, ζει μέσα στη φαινομενικότητα και πεθαίνει για φαινομενικότητες. Η πραγματικότητα εξαφανίζεται – τόσο η πραγματικότητα του ίδιου του ανθρώπου, όσο και η πραγματικότητα των γεγονότων που τον περιβάλλουν. (Εδώ δεν ασχολούμαστε βέβαια με το φιλοσοφικό πρόβλημα της φαινομενικότητας και της πραγματικότητας, δεν μας ενδιαφέρει να μάθουμε αν π.χ. η ύλη είναι πραγματική, αν όλα είναι μια ψευδαίσθηση, αν ο άνθρωπος μπορεί να συλλάβει την πραγματικότητα, κ.λπ.)
Ο άνθρωπος του 20ού αιώνα αμφιταλαντεύεται ασταμάτητα ανάμεσα στο φαινόμενο και στον εξηγητικό μύθο, δηλαδή ανάμεσα σε δυο ακραίες και αντιτιθέμενες φαινομενικότητες — και μπορούμε να πούμε, πως είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο σε όλη του την ιστορία. Κινείται αέναα μέσα στο φαινομενικό, δηλαδή στην εξωτερική παρουσίαση του γεγονότος.
Οι σύγχρονοί μας δεν βλέπουν πλέον παρά τις αναπαραστάσεις, τις οποίες τους παρέχουν ο Τύπος, το ραδιόφωνο, η δημοσιότητα, η προπαγάνδα. Έχει πάψει να πιστεύει στις εμπειρίες και τα βιώματά του, στη δική του κρίση, στη σκέψη του, και αναφέρεται αποκλειστικά και μόνο στο τυπωμένο χαρτί και στα ηχητικά κύματα. Θεωρεί ότι ένα γεγονός αληθεύει μόνον όταν το αναφέρουν στις εφημερίδες και το αξιολογεί με βάση το πόσο μεγάλα κι έντονα είναι τα γράμματα στον τίτλο. Αυτό που είδε ο ίδιος, δεν μετράει. Μετράει μόνον εφόσον παρουσιαστεί μια επίσημη εξήγησή του και δει να το πιστεύει ένα πλήθος ανθρώπων.
Αυτή η διαπίστωση μοιάζει απλουστευτική, όμως στην πραγματικότητα βρίσκεται στη βάση ολόκληρης της προπαγάνδας. Μπορεί κάτι να μην ισχύει, αν όμως το παρουσιάσουν στον Τύπο σε εκατομμύρια αντίτυπα, τότε, ακόμη κι αν 1.000 άνθρωποι ξέρουν πως δεν ισχύει, οι 999 θα πιστέψουν πως έκαναν λάθος και ότι ισχύει. Έτσι, το ψεύτικο γίνεται αληθινό. […]
Αυτό εννοώ όταν λέω για φαινομενικό και φαινομενικότητες, τις οποίες ο σύγχρονος άνθρωπος συλλαμβάνει και γνωρίζει αποκλειστικά. Γιατί αποκλειστικά; Διότι αποκτά καθημερινά ένα πάρα πολύ περιορισμένο αριθμό αληθινών εμπειριών και τις περισσότερες φορές εγκλωβίζεται στις συνήθειές του τόσο πολύ, ώστε δεν τις αντιλαμβάνεται καν. […]
Έτσι, οι φαινομενικότητες γίνονται η ζωή και η σκέψη του σύγχρονου ανθρώπου. Κι αυτό έχει μια πάρα πολύ σημαντική επίπτωση από πνευματικής και νοητικής άποψης. Είναι ότι, καθώς ο σημερινός άνθρωπος βουλιάζει μέσα σε αυτή την πλημμύρα εικόνων που δεν μπορεί να επαληθεύσει, δεν μπορεί ούτε και να τις κυριαρχήσει, να τις βάλει σε μια τάξη: μένουν διαρκώς ασυντόνιστες, διότι τη μια είδηση διαδέχονται άλλες δίχως σταματημό. Αποτέλεσμα; Ο άνθρωπος συνηθίζει να ζει πλέον χωρίς παρόν και δίχως παρελθόν, συνηθίζει να ζει μέσα στην πιο ακραία ασυναρτησία, εφόσον ολόκληρη η διανοητική δραστηριότητά του παρασύρεται από αυτές τις φευγαλέες εικόνες, που κι αυτές δεν έχουν παρελθόν, δεν έχουν μέλλον, κι όσο για το παρόν, είναι τελείως ασύνδετες και χωρίς ειρμό.
