Περίπου είκοσι μέρες μετά την ορκωμοσία του νέου προέδρου των ΗΠΑ, βρισκόμαστε ήδη μπροστά στην ανοδική φάση ενός σαρωτικού κύματος εξαγγελιών Τραμπ. Επιθετικών κινήσεων ή εκδήλωσης προθέσεων αλλά και αναδιπλώσεων και συμβιβασμών που ασφαλώς καταγράφονται από όλους τους άλλους και δεν περνάνε απαρατήρητες. Το σύστημα εξουσίας που πάει να αρθρωθεί γύρω από τον Τραμπ είναι γέννημα της τεράστιας κρίσης ηγεμονίας των ΗΠΑ και έχει από τα πράγματα να αναμετρηθεί με τη ρητή του διακήρυξη για αποκατάσταση μιας θέσης τους.
Δύο προκαταρκτικές παρατηρήσεις που πρέπει να τις δούμε στον συνδυασμό τους. Ο ακραία μέχρι γραφικότητας κομπαστικός / νταηλίδικος τόνος των εξαγγελιών Τραμπ, η ωμή εκβιαστική επιβολή και οι αξιώσεις για προσάρτηση άλλων κρατών και περιοχών (!) ακυρώνουν κάθε ίχνος νομιμοποίησης με όρους ηγεμονικότητας. Τα πάντα προωθούνται με τον εκβιασμό και την επιβολή της ισχύος. Οι τέτοιοι δρόμοι δεν πήγαν ποτέ πολύ μακρυά στην ανθρώπινη ιστορία. Επιπλέον, μάλλον «τον έχουν πάρει πολύ ψηλά τον αμανέ» σε σύγκριση με τον συσχετισμό δυνάμεων που έχει διαμορφωθεί σήμερα. Ακόμη και σε σχέση με το 2016 –πρώτη προεδρία Τραμπ– η κατάσταση έχει αλλάξει ριζικά. Οι BRICS σαν εμπροσθοφυλακή της παγκόσμιας περιφέρειας διαθέτουν δυναμικό που αναμετριέται στα ίσα με τις ΗΠΑ.
Δασμοί: Το φάρμακο «δια πάσαν νόσον»;
Η επαναλαμβανόμενη απειλή επιβολής δασμών προς όλες τις κατευθύνσεις. Σ’ ένα πρώτο επίπεδο η επιδίωξη είναι η ληστρική εκμετάλλευση των άλλων μέσω του ανισότιμου εμπορίου. Όμως οι κρίσιμοι άλλοι σήμερα πια δεν είναι στην πλειοψηφία τους ευάλωτες δυνάμεις της περιφέρειας όπου πιάνουν σχετικά απρόσκοπτα τέτοιες μεθοδεύσεις. Επιπλέον, η επικέντρωση στους δασμούς, δηλαδή στην εμπορευματική σφαίρα, δείχνει να μην παίρνει υπ’ όψη ότι η θέση των ΗΠΑ επικαθορίζεται από τις εισροές κεφαλαίων από κρίσιμους παίκτες ‒ η Κίνα είναι σε πρώτο πλάνο. Και εδώ τέτοια «θεραπευτικά σχήματα» φαίνονται πολύ χοντροκομμένα. Κατ’ αρχάς πυροδοτούν ανταγωνισμούς των οποίων η έκβαση θα κριθεί από το ποιά πλευρά θα αποδειχθεί ότι έχει τα «πιο γερά πνευμόνια». Κι’ αυτό κάθε άλλο παρά δεδομένο είναι, ιδιαίτερα όταν οι ΗΠΑ βαρύνονται με ένα δυσθεώρητο χρέος και με τεράστια ελλείμματα. Το όλο στοίχημα Τραμπ εξαρτάται καθοριστικά από τη σαρωτική επικράτηση έναντι όλων (αναλώμασι και των «συμμάχων»). Μόνο μια τέτοια επικράτηση θα μπορούσε να εξασφαλίσει τις απαραίτητες κεφαλαιακές εισροές για έναν ορμητικό κύκλο συσσώρευσης εντός ΗΠΑ και τη βάση για τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου. Η συνθήκη δείχνει άκρως επισφαλής, ακόμη περισσότερο που οι ίδιες οι ομάδες των κεφαλαίων που υποστηρίζουν για την ώρα τον Τραμπ, έχουν συνδέσει την ισχύ τους με την αντίθετη πορεία κεφαλαιακής κίνησης απ’ αυτήν που επιδιώκει το τραμπικό σχέδιο «Make America Great Again». Έτσι καθόλου τυχαία, έχουν αρχίσει «με το καλημέρα σας» οι πρώτες παλινωδίες σε σχέση με την επιβολή δασμών προς Καναδά και Μεξικό καθώς και τα πρώτα στρατηγικά αντίποινα από πλευράς Κίνας που αξιοποιεί μεταξύ άλλων το υπερόπλο των αποθεμάτων «σπάνιων γαιών» που διαθέτει.
Ένα ξεχωριστό κεφάλαιο σ’ αυτό το έργο είναι η Ευρώπη / Ε.Ε. Είναι η περιοχή όπου ο σχετικός εκβιασμός –δασμοί, αύξηση των πολεμικών δαπανών, αγορά όπλων και LNG από τις ΗΠΑ‒ δείχνει ότι πιάνει. Ως βασική συνιστώσα της Δύσης, η Ευρώπη, πάει να γίνει ο τόπος πολύ βίαιων υποβιβασμών / εξαγορών, στο πλαίσιο των ανακατατάξεων που φέρνει η μεγάλη δομική κρίση. Οι καπιταλισμοί-ιμπεριαλισμοί Γερμανίας και Γαλλίας φαίνεται ότι θα κοντύνουν αποφασιστικά όπως πάνε να συνθλιβούν ανάμεσα σε ΗΠΑ και Κίνα. Αυτή η κατάσταση εγκυμονεί πολύ μεγάλες πολιτικοκοινωνικές εντάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ικανές να επιφέρουν μεγάλους κλονισμούς σε όλο το δυτικό οικοδόμημα. Οι «σχεδιασμοί» των αμερικανικών ελίτ, τόσο της περιόδου Μπάιντεν, όσο και οι τωρινοί του Τραμπ δεν φαίνεται να απασχολούνται με τόσο μακροπρόθεσμες (!) παρενέργειες. Για τις ίδιες τις ευρωπαϊκές ηγεσίες, ας μην κάνουμε λόγο καλύτερα. Συνοπτικά, παραμένουν οργανικά και μέχρι «τελικής πτώσεως» ταυτισμένες με τις ΗΠΑ.
Προσαρτήσεις γιατί «έτσι συμφέρει την Αμερική»
Σε πρώτο πλάνο η πιο πρόσφατη, ανήκουστη ύβρις. Το «σχέδιο» Τραμπ να προσαρτήσουν οι ΗΠΑ (δηλαδή το αμερικανικοσιωνιστικό σύμπλεγμα) τη Γάζα, να την αδειάσουν από τους Παλαιστίνιους και να την κάνουν «Ριβιέρα» (!). Η όλη υπόθεση, η αρχική αξίωση, οι άμεσες αντιδράσεις πανταχόθεν (από τις αραβικές χώρες, την Κίνα, τη Ρωσία, τους Ευρωπαίους, μέχρι άλλους σημαντικούς παίκτες, την Τουρκία κ.λπ.), οι αμήχανες παλινωδίες του αμερικανού καουμπόη, όλα δείχνουν ότι ζούμε σε μια εποχή ορίων. Οι μόνοι που δείχνουν να μην το καταλαβαίνουν είναι οι Αμερικανοί ιθύνοντες. Αυτά τα όρια περιλαμβάνουν (και μάλλον γι’ αυτό προκύπτουν τέτοιοι «σχεδιασμοί») και την ανήκεστη βλάβη που έχουν υποστεί οι προοπτικές του Ισραήλ.
Η γενικότερη βουλιμικότητα του ιμπεριαλισμού των ΗΠΑ που πλέον θέλει να φάει φίλους (Γροιλανδία / Δανία, Καναδάς), εχθρούς και γενικώς όποιον βρεθεί στο διάβα του, βοά για την αγωνία της υπαρξιακής του κρίσης. Αναπότρεπτα (έτσι γίνεται από αρχαιοτάτων χρόνων) θα επιταχύνει τις αντισυσπειρώσεις. Το στοίχημα –να εκβιαστούν οι χώρες της περιοχής σε μια pax americanoisrealiana (με νέες «συμφωνίες του Αβραάμ»)– γίνεται όλο και πιο επισφαλές και πάει να ανατινάξει όλη την περιοχή. Η «ειρηνόφιλη» κλίση του Τραμπ είναι εκτεθειμένη στο να γίνει η μεγαλύτερη φάρσα. Ακόμη και οι όποιες πραγματιστικές διακηρύξεις της απεμπλοκής από τα πολλαπλά πολεμικά μέτωπα που δεν μπορούν να διαχειριστούν οι ΗΠΑ δείχνουν όλο και πιο έωλες. Και οπωσδήποτε βρίσκονται σε ανειρήνευτη αντίφαση με την επιδίωξη ολικής επαναφοράς των ΗΠΑ που εν τέλει οδηγεί σε σύγκρουση με όλους. Το αμέσως επόμενο ανέκδοτο είναι ότι η αμερικανική επιθετικότητα τάχα άρχισε τώρα με «την εξαίρεση Τραμπ». Αυτό που βιώνει η ανθρωπότητα σήμερα μπορεί να γίνει κατανοητό μόνο μέσα στη συνέχεια των διαδοχικών μεταλλάξεων της πολιτικής των ΗΠΑ από τη δεκαετία του ‘70 μέχρι τους επιθετικούς, πολεμικούς όρους και τα αδιέξοδα που σώρευσε η προεδρία Μπάιντεν.
***
Αυτό που αλλάζει τώρα είναι ότι ο παλιός πολιτικός μανδύας «των λύσεων» – ήδη βαρύς και ακατάλληλος‒ πετιέται στα άχρηστα και επιχειρείται το ξεπέρασμα της κρίσης με μια «απελευθέρωση» των «κορυφών του κεφαλαίου», από προηγούμενες ρυθμίσεις, πολιτικούς περιορισμούς και κοινωνικά συμβόλαια. Τα πολλά «τρελά άλογα» που εξαπολύονται ελεύθερα (ο Μασκ που βάζει υπό τον έλεγχό του το σύστημα κρατικών πληρωμών των ΗΠΑ! ‒ μια άλλη πρωτοφανής εξέλιξη που λέει πολλά για το τι γίνεται στο πιλοτήριο του καπιταλισμού της «συλλογικής Δύσης»), οι πόλεμοι με τους άλλους μεγιστάνες των ψηφιακών αναδιαρθρώσεων, οι πετρελαιάδες και οι «πράσινοι», οι Big Pharma που μάλλον έχουν ήδη υποχρεώσει τη διοίκηση Τραμπ σε συμβιβασμούς, δεν είναι απίθανο σύντομα να αποδείξουν ότι ο Τραμπ υπήρξε ο «χρήσιμος τυφλοπόντικας» για το άνοιγμα δρόμων προς άλλες αχαρτογράφητες καταστάσεις. Στα θέματα αυτά θα πρέπει να επανερχόμαστε.
Το σίγουρο πάντως είναι ότι τέτοιες «απελευθερώσεις» τεχνοδεσποτικών εξελίξεων δεν πρέπει να αφήνουμε να συγχέονται με τα δικά μας κοινωνικά αιτήματα ελευθερίας. Το επίσης σίγουρο είναι ότι και στις δύο εκδοχές του (και στη συλλειτουργία τους), ο σημερινός αμερικανικός / δυτικός ιμπεριαλισμός «εν κρίσει» δεν τα πάει καθόλου καλά με τη δημοκρατία. Κινείται να την πνίξει από χίλιους δρόμους: πολεμικούς, «φυσικών αναγκαιοτήτων», μεγάλων τεχνολογικών αναδιαρθρώσεων, παραμορφωτικών δικαιωματισμών και των τραμπικών κατοπτρικών τους καταστάσεων.
Αυτά τα νέα φαινόμενα πρέπει να μας απασχολήσουν όχι για να υποκλιθούμε μπροστά σ’ έναν «ρεαλισμό της ισχύος» που επανεμφανίζεται σαν νέα μόδα (μάλιστα μιας ισχύος όλο και πιο αμφισβητήσιμης – μιας υποψήφιας «χάρτινης τίγρης» για να θυμηθούμε μια παλιότερη αγαπημένη έκφραση ικανή να πάρει πολύ επίκαιρες υποστάσεις) αλλά για την αναζήτηση θέσεων αντίστασης και αντίθεσης απέναντι στα όσα προωθούνται.
