…Σαν σκηνή από δική του ταινία ο ίδιος ο θάνατός του. Μια βροχερή νύχτα σε μια πόλη, μια χώρα που αργοπεθαίνει.
Ο σκηνοθέτης γυρίζει κάποιο πλάνο της Άλλης θάλασσας. Διασχίζει το οδόστρωμα. Ένα μηχανάκι… Που συμβολικά θα έλεγες το οδηγεί ένας «ειδικός φρουρός»… Η ταινία για την κρίση δεν θα γυριστεί ποτέ. Ο σκηνοθέτης της δεν είναι πια εδώ…
Βλέπω κι εγώ ξανά και ξανά μια άλλη σκηνή, βγαλμένη λες από ταινία. Την πρώτη και τελευταία φορά που τον είδα για λίγο από κοντά. Έγραφα στις Ηλεκτρικές Αναγνώσεις σχεδόν ένα μήνα πριν, στις 19 Δεκεμβρίου:
«…Οι Ηλεκτρικές Αναγνώσεις γίνονται κινηματογραφικές… Διαβάζω τα Καλοκαιρινά ψέματα του Bernhard Schlink (Κριτική). Από την εποχή του Διαβάζοντας στη Χάνα δεν έχω χάσει κανένα του βιβλίο, όμως η καινούργια αυτή συλλογή διηγημάτων φέρνει κάτι διαφορετικό. Μια μοναδική ατμόσφαιρα, λεπτές ψυχολογικές παρατηρήσεις, ανελέητη ματιά σε κάθε είδος σχέσεων. Ο άντρας και η γυναίκα. Η μητέρα και η οικογένεια. Ο γιος κι ο πατέρας. Σκηνές από παράξενα καλοκαίρια. Μερικές από τις ιστορίες αγγίζουν τα όρια του θρίλερ. Πολλές φορές κινδύνεψα να κατέβω σε λάθος σταθμό του Μετρό… Κι ενώ, λοιπόν, μετεπιβιβάζομαι στονΣύνταγμα κρατώντας το βιβλίο στο χέρι με το δάχτυλο να σημαδεύει τη σελίδα, βλέπω μπροστά μου τον Θόδωρο Αγγελόπουλο. Δεν τον γνωρίζω και δεν τον έχω συναντήσει ποτέ μου, ωστόσο του μιλάω. Κάτι αμήχανο για το πόσο μου αρέσει η δουλειά του. Εκείνη τη στιγμή σκέφτομαι ότι αν κάποιος θα μπορούσε να μεταφέρει στον κινηματογράφο τα Καλοκαιρινά ψέματα αυτός δεν θα ήταν άλλος από τον σκηνοθέτη του Θίασου. Του προτείνω το βιβλίο. Νομίζω θα σας αρέσει. Του θυμίζω πως πρόκειται για το συγγραφέα της Χάνα που μεταφέρθηκε πετυχημένα και στον κινηματογράφο. Με ρωτά για τον εκδοτικό οίκο. Πριν αλλάξουμε τρένα τον ρωτώ για την καινούργια του ταινία. «Αρχίζουμε γυρίσματα τον Φεβρουάριο. Θα αφορά την κρίση…».
…Ο σκηνοθέτης χάνεται στον κόσμο σαν ήρωας μιας από τις ταινίες του. Πηγαίνω στον Ηλεκτρικό, συνεχίζοντας τον Schlink και νιώθω σαν να έκανα μόλις ένα πέρασμα από κάποιο φιλμ…».
Κι ύστερα η μνήμη παίζει κι άλλα παιχνίδια. Γιατί μαζί με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο φεύγει κι ένα κομμάτι δικό μας. Τίποτε δεν θα ήταν ίδιο χωρίς τις ταινίες του. Δεν θα σας παραθέσω εδώ το βιογραφικό του σημείωμα. Άλλωστε, θα σπεύσουν φίλοι και εχθροί να πλέξουν το εγκώμιό του. Κι όλοι αυτοί που χλεύαζαν και ποτέ δεν κατάλαβαν το είδος του κινηματογράφου που έκανε.
Ένας καλλιτέχνης αταλάντευτα αριστερός, με μια δική του ματιά που αφύπνιζε συνειδήσεις. Πολύ μικρός είδα τις μέρες του ’36. Τη μισή ταινία δεν την «καταλάβαινα». Όμως, ήταν σαν μια πράξη αντίστασης και κυρίως ξυπνήματος. Ένας άλλος κόσμος. Λίγο αργότερα είδα την πρώτη του ταινία, την Αναπαράσταση. Στα δεκαπέντε μου συγκλονίστηκα μια για πάντα από τον Θίασο. Έχουν περάσει 36 χρόνια από τότε και οι εικόνες ακόμη μένουν χαραγμένες μέσα μου. Όλη η τραγωδία της Ελλάδας συμπυκνωμένη σε μια ταινία. Για μένα ήταν και παραμένει η κορυφαία στιγμή του ελληνικού κινηματογράφου!
Μετά ήρθαν πολλές ακόμη μοναδικές στιγμές. Ξεχωρίζω Το Ταξίδι στα Κύθηρα. Συγκλονιστικές εικόνες, ερμηνείες, μουσική… Η μορφή του Μάνου Κατράκη κι αυτή πάντα χαραγμένη στο μυαλό. Ένας αγώνας που ποτέ δεν δικαιώθηκε.
Οι κόκκινες σημαίες των Kυνηγών… Ο γάμος στον Μελισσοκόμο… Το καράβι στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης από Το Βλέμμα του Οδυσσέα…
Εικόνες μιας Ελλάδας υγρής, χιονισμένης και ομιχλώδους. Ίσως η ουσία. Το κουκούτσι. Το βάθος κάτω από την ηλιόλουστη επιφάνεια. Χρειάστηκε ένας καλλιτέχνης σαν το Θόδωρο Αγγελόπουλο για να το βγάλει στο φως, ακολουθώντας με συνέπεια το δρόμο που χάραξε ο ίδιος…
«…Είμαι σχεδόν καταδικασμένος να λυτρώνομαι μέσα από τις ιστορίες που διηγούμαι…», είχε πει σε συζήτηση που έγινε λίγο μετά τα γεγονότα του Δεκέμβρη, δηλώνοντας με τον δικό του τρόπο πως βρισκόταν στο πλάι της νεολαίας:
«…Ο κόσμος στον οποίο ζούμε δεν τους αρέσει… Νομίζω πως δεν θα μπορούσε ποτέ να γίνει μια έξοδος στους δρόμους τόσων χιλιάδων παιδιών χωρίς να υπάρχει λόγος…».
Ελπίζω οι νέες γενιές να βρουν τη δική τους ποίηση. Τους δικούς τους Αγγελόπουλους… Περιμένοντας αυτή τη φορά να μη μιλάμε πια για αδικαίωτους αγώνες, αλλά για δικαιωμένους…
…Και να μη θαφτεί το πτώμα του αντάρτη κάτω από το χιόνι, όπως συνέβη στους Κυνηγούς…
Βλέπω κι εγώ ξανά και ξανά μια άλλη σκηνή, βγαλμένη λες από ταινία. Την πρώτη και τελευταία φορά που τον είδα για λίγο από κοντά. Έγραφα στις Ηλεκτρικές Αναγνώσεις σχεδόν ένα μήνα πριν, στις 19 Δεκεμβρίου:
«…Οι Ηλεκτρικές Αναγνώσεις γίνονται κινηματογραφικές… Διαβάζω τα Καλοκαιρινά ψέματα του Bernhard Schlink (Κριτική). Από την εποχή του Διαβάζοντας στη Χάνα δεν έχω χάσει κανένα του βιβλίο, όμως η καινούργια αυτή συλλογή διηγημάτων φέρνει κάτι διαφορετικό. Μια μοναδική ατμόσφαιρα, λεπτές ψυχολογικές παρατηρήσεις, ανελέητη ματιά σε κάθε είδος σχέσεων. Ο άντρας και η γυναίκα. Η μητέρα και η οικογένεια. Ο γιος κι ο πατέρας. Σκηνές από παράξενα καλοκαίρια. Μερικές από τις ιστορίες αγγίζουν τα όρια του θρίλερ. Πολλές φορές κινδύνεψα να κατέβω σε λάθος σταθμό του Μετρό… Κι ενώ, λοιπόν, μετεπιβιβάζομαι στονΣύνταγμα κρατώντας το βιβλίο στο χέρι με το δάχτυλο να σημαδεύει τη σελίδα, βλέπω μπροστά μου τον Θόδωρο Αγγελόπουλο. Δεν τον γνωρίζω και δεν τον έχω συναντήσει ποτέ μου, ωστόσο του μιλάω. Κάτι αμήχανο για το πόσο μου αρέσει η δουλειά του. Εκείνη τη στιγμή σκέφτομαι ότι αν κάποιος θα μπορούσε να μεταφέρει στον κινηματογράφο τα Καλοκαιρινά ψέματα αυτός δεν θα ήταν άλλος από τον σκηνοθέτη του Θίασου. Του προτείνω το βιβλίο. Νομίζω θα σας αρέσει. Του θυμίζω πως πρόκειται για το συγγραφέα της Χάνα που μεταφέρθηκε πετυχημένα και στον κινηματογράφο. Με ρωτά για τον εκδοτικό οίκο. Πριν αλλάξουμε τρένα τον ρωτώ για την καινούργια του ταινία. «Αρχίζουμε γυρίσματα τον Φεβρουάριο. Θα αφορά την κρίση…».
…Ο σκηνοθέτης χάνεται στον κόσμο σαν ήρωας μιας από τις ταινίες του. Πηγαίνω στον Ηλεκτρικό, συνεχίζοντας τον Schlink και νιώθω σαν να έκανα μόλις ένα πέρασμα από κάποιο φιλμ…».
Κι ύστερα η μνήμη παίζει κι άλλα παιχνίδια. Γιατί μαζί με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο φεύγει κι ένα κομμάτι δικό μας. Τίποτε δεν θα ήταν ίδιο χωρίς τις ταινίες του. Δεν θα σας παραθέσω εδώ το βιογραφικό του σημείωμα. Άλλωστε, θα σπεύσουν φίλοι και εχθροί να πλέξουν το εγκώμιό του. Κι όλοι αυτοί που χλεύαζαν και ποτέ δεν κατάλαβαν το είδος του κινηματογράφου που έκανε.
Ένας καλλιτέχνης αταλάντευτα αριστερός, με μια δική του ματιά που αφύπνιζε συνειδήσεις. Πολύ μικρός είδα τις μέρες του ’36. Τη μισή ταινία δεν την «καταλάβαινα». Όμως, ήταν σαν μια πράξη αντίστασης και κυρίως ξυπνήματος. Ένας άλλος κόσμος. Λίγο αργότερα είδα την πρώτη του ταινία, την Αναπαράσταση. Στα δεκαπέντε μου συγκλονίστηκα μια για πάντα από τον Θίασο. Έχουν περάσει 36 χρόνια από τότε και οι εικόνες ακόμη μένουν χαραγμένες μέσα μου. Όλη η τραγωδία της Ελλάδας συμπυκνωμένη σε μια ταινία. Για μένα ήταν και παραμένει η κορυφαία στιγμή του ελληνικού κινηματογράφου!
Μετά ήρθαν πολλές ακόμη μοναδικές στιγμές. Ξεχωρίζω Το Ταξίδι στα Κύθηρα. Συγκλονιστικές εικόνες, ερμηνείες, μουσική… Η μορφή του Μάνου Κατράκη κι αυτή πάντα χαραγμένη στο μυαλό. Ένας αγώνας που ποτέ δεν δικαιώθηκε.
Οι κόκκινες σημαίες των Kυνηγών… Ο γάμος στον Μελισσοκόμο… Το καράβι στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης από Το Βλέμμα του Οδυσσέα…
Εικόνες μιας Ελλάδας υγρής, χιονισμένης και ομιχλώδους. Ίσως η ουσία. Το κουκούτσι. Το βάθος κάτω από την ηλιόλουστη επιφάνεια. Χρειάστηκε ένας καλλιτέχνης σαν το Θόδωρο Αγγελόπουλο για να το βγάλει στο φως, ακολουθώντας με συνέπεια το δρόμο που χάραξε ο ίδιος…
«…Είμαι σχεδόν καταδικασμένος να λυτρώνομαι μέσα από τις ιστορίες που διηγούμαι…», είχε πει σε συζήτηση που έγινε λίγο μετά τα γεγονότα του Δεκέμβρη, δηλώνοντας με τον δικό του τρόπο πως βρισκόταν στο πλάι της νεολαίας:
«…Ο κόσμος στον οποίο ζούμε δεν τους αρέσει… Νομίζω πως δεν θα μπορούσε ποτέ να γίνει μια έξοδος στους δρόμους τόσων χιλιάδων παιδιών χωρίς να υπάρχει λόγος…».
Ελπίζω οι νέες γενιές να βρουν τη δική τους ποίηση. Τους δικούς τους Αγγελόπουλους… Περιμένοντας αυτή τη φορά να μη μιλάμε πια για αδικαίωτους αγώνες, αλλά για δικαιωμένους…
…Και να μη θαφτεί το πτώμα του αντάρτη κάτω από το χιόνι, όπως συνέβη στους Κυνηγούς…
Κώστας Στοφόρος
Σχόλια
