Γιατί διαπράχθηκαν στη Θεσσαλονίκη οι περισσότερες μεγάλες ενέργειες τέτοιου είδους
του Σπύρου Κουζινόπουλου
Η βορειοελλαδική πρωτεύουσα έμεινε στην ιστορία για μία δυσάρεστη πτυχή της, ως η πόλη των πολιτικών δολοφονιών. Δεδομένου ότι στη Θεσσαλονίκη, στη διάρκεια του 20ού αιώνα, σε σκοτεινές περιόδους της νεότερης ιστορίας, οργανώθηκαν και εκτελέστηκαν μεγάλες πολιτικές δολοφονίες, οι περισσότερες των οποίων ελάχιστα εξιχνιάστηκαν και οι ηθικοί τους αυτουργοί δε βρέθηκαν ποτέ, παραμένοντας στο απυρόβλητο.
Ο βασιλιάς Γεώργιος o A΄, ο Αμερικανός δημοσιογράφος Τζορτζ Πολκ, το
ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ, πρώην υπουργός Γιάννης Ζεύγος, ο βουλευτής της ΕΔΑ, μαραθωνοδρόμος και αγωνιστής της Ειρήνης, Γρηγόρης Λαμπράκης, ο επίσης βουλευτής της αριστεράς Γιώργης Τσαρουχάς και ο νεαρός αγωνιστής του αντιδικτατορικού κινήματος Γιάννης Χαλκίδης, ήταν τα θύματα αυτών των εγκληματικών ενεργειών.
Ίσως να μην έχουν άδικο και όσοι συμπεριλαμβάνουν στον κατάλογο του
αίματος, θεωρώντας ως καθαρή πολιτική δολοφονία, τον τυφεκισμό στις 5
Μαρτίου 1951, από εκτελεστικό απόσπασμα στο Γεντί Κουλέ, του 23χρονου
αγωνιστή της ειρήνης, Νίκου Νικηφορίδη, με την κατηγορία ότι συγκέντρωνε υπογραφές υπέρ του αφοπλισμού και κατά των πυρηνικών εξοπλισμών από τις δύο τότε υπερδυνάμεις, ΗΠΑ και Σοβιετική Ένωση. Όπως επίσης και του νεολαίου αγωνιστή της αριστεράς, Στέφανου Βελδεμίρη, που βρήκε το θάνατο από καταιγισμό πυρών αστυνομικού στην Επτάλοφο Θεσσαλονίκης, την προπαραμονή των εκλογών βίας και νοθείας του 1961, ενώ διένειμε προεκλογικό υλικό της ΕΔΑ.
Κοινό στοιχείο που προκύπτει από τη διερεύνηση όλων αυτών των πολιτικών εγκλημάτων, ήταν οι συντονισμένες προσπάθειες που είχαν καταβληθεί για τη συγκάλυψη των δολοφόνων αλλά πρωτίστως των ηθικών αυτουργών εκείνων των αποτρόπαιων εγκλημάτων. Και τα σενάρια που είχαν εξυφανθεί για τον αποπροσανατολισμό των ανακρίσεων και την απόκρυψη των δραστών και των εμπνευστών, λες και είχαν αντιγραφεί με το ίδιο ξεθωριασμένο καρμπόν.
Η επιλογή της Θεσσαλονίκης
Γιατί όμως επιλέχθηκε η Θεσσαλονίκη για τη διάπραξη αυτών των στυγερών πολιτικών δολοφονιών που τις εξιστόρησα αναλυτικά στο βιβλίο μου «Οι μεγάλες πολιτικές δολοφονίες στη Θεσσαλονίκη του 20ου αιώνα» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΙΑΝΟΣ;
Σύμφωνα με τον διαπρεπή νομικό, πρώην υπουργό Στέλιο Παπαθεμελή, δεν είναι η πόλη που «προκάλεσε» τις δολοφονίες, αλλά η συγκυρία που επέλεξαν οι σχεδιαστές τους. Ενώ κοινός παρονομαστής όλων αυτών των πολιτικών εγκλημάτων, εντοπίζεται στη συγκεκριμένη ιστορική ταυτότητα της «διεκδικούμενης» και «απειλούμενης» πόλης. Καθώς είναι γεγονός ότι οι μεταμορφώσεις και οι παραμορφώσεις της πολυεθνικής Θεσσαλονίκης, η μετεξέλιξή της σε «πρωτεύουσα των προσφύγων» και ο περιβόητος «από βορρά κίνδυνος», υπερβολικά διογκωμένος από τη μετεμφυλιοπολεμική αντικομμουνιστική εθνικοφροσύνη, ήταν που σκέπασαν με φόβο, φανατισμό και μισαλλοδοξία μια τρομοκρατημένη πόλη, χρησιμοποιώντας την και ως προπύργιό τους για την κατατρομοκράτηση και καταστολή κάθε δημοκρατικής και προοδευτικής ιδέας.
Προσωπικά πιστεύω ότι ήταν πολύ συγκεκριμένοι οι λόγοι που μετατράπηκε η Θεσσαλονίκη σε θέατρο πολιτικών δολοφονιών, καθώς είχε να επιδείξει, τις πρώτες τουλάχιστον δεκαετίες μετά την απελευθέρωσή της από τον
οθωμανικό ζυγό, λαμπρές σελίδες αγωνιστικής ιστορίας.
Είναι γνωστό ότι σ’ αυτή την πόλη, ιδρύθηκε το 1909 ο Εργατικός Σύνδεσμος Θεσσαλονίκης, η γνωστή «Φεντερασιόν», που αποτέλεσε τη μήτρα για την ανάπτυξη του εργατικού κινήματος και την εξάπλωση των σοσιαλιστικών ιδεών σε όλη τη χώρα.
Σ’ αυτή την πόλη και στη Μακεδονία γενικότερα, αναπτύχθηκε το τεράστιο
καπνεργατικό κίνημα, που πρωτοστάτησε στους εργατικούς αγώνες καθ’
όλη την προπολεμική περίοδο, με αποκορύφωμα τα συνταρακτικά γεγονότα του Μάη του 1936 και την εξέγερση του λαού της πόλης.
Τέλος, στη Θεσσαλονίκη ρίχτηκε τις πρώτες κιόλας μέρες της υποδούλωσης της χώρας στους Ναζί, ο σπόρος της αντίστασης κατά των χιτλερικών επιδρομέων, με τη δημιουργία της εθνικοαπελευθερωτικής οργάνωσης «Ελευθερία» που ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ και στελεχώθηκε από πατριώτες όλου του πολιτικού φάσματος.
Για την ανάσχεση και κατάπνιξη αυτού του υπέροχου εργατικού, αριστερού, δημοκρατικού, αντιστασιακού και αντιδικτατορικού κινήματος, οι δυνάμεις της αντίδρασης και της οπισθοδρόμησης δημιούργησαν την περίοδο του μεσοπολέμου, την πρώτη σε όλη τη χώρα φασιστική οργάνωση, την ΕΕΕ. Ενώ επίσης, έστησαν, χρηματοδότησαν και εφοδίασαν με βαρύ οπλισμό τις περισσότερες ένοπλες τρομοκρατικές ομάδες δωσίλογων ταγματασφαλιτών (ΠΑΟ, Δάγκουλα, Πούλου, Βήχου, Κισά Μπατζάκ, Παπαναούμ κ.α.), Για να φτάσουν, στην περίοδο του Εμφυλίου και του ανώμαλου καθεστώτος της μετεμφυλιακής περιόδου στη διάπραξη μεγάλων πολιτικών δολοφονιών, οι οποίες σημάδεψαν βαθιά το σώμα αυτής της πόλης.
