Γιατί ξέσπασε τώρα η «ρήξη» ανάμεσα σε Μέρκελ και Τραμπ
Του Πιερτζόρτζιο Γκαβρόνσκι
Η «ρήξη» ανάμεσα στη Μέρκελ και τον Τραμπ, κατά τη διάρκεια της συνάντησης του G-7 στην Ταορμίνα, συζητιέται τούτες τις μέρες παντού. Δεν είναι η πρώτη φορά που η Γερμανία και οι ΗΠΑ έχουν αντιτιθέμενα συμφέροντα. Είναι όμως η πρώτη φορά από το 1945 που οι ηγέτες των δύο χωρών διαπληκτίζονται δημοσίως. Είναι το τέρμα μιας μεγάλης διαδρομής.
Η πραγματική ρήξη έγινε στο θέμα του διεθνούς εμπορίου, σχετικά με αυτό που είπε ο Τραμπ, ότι «οι Γερμανοί είναι κακοί, πολύ κακοί», θίγοντας ένα ευαίσθητο ζήτημα. Το στερεότυπο του «κακού Γερμανού» εμφανίστηκε το 1945, και ειπώθηκε σε σχέση με τους επιθετικούς πολέμους και τις γενοκτονίες που συνέβησαν τότε. Όμως οι Γερμανοί έχουν ασχοληθεί περισσότερο από όλους με πολλά «σφάλματα» του παρελθόντος. Και θεωρούν πως πλέον ανήκουν σε ένα έθνος βαθιά δημοκρατικό, χωρίς στρατιωτικές φιλοδοξίες και με μια φιλοπεριβαλλοντική άποψη πολύ πιο φωτισμένη από την άποψη των Αμερικάνων.
Με αυτά τα δεδομένα, οι εμπορικές πολιτικές –με την ευρεία έννοια- της Γερμανίας και τα άνευ προηγουμένου πλεονάσματα, η συσσώρευση αποθεμάτων, πιστώσεων, και ξένων τίτλων, ο μέσος πληθωρισμός του 1,35% για την περίοδο 2000-2016 (πολύ χαμηλότερος από τη συμφωνία για 2%), ο ξέφρενος μερκαντιλισμός, κάνουν κουρέλια-ακυρώνουν τους κανόνες ειρηνικής (οικονομικής) συνύπαρξης που τέθηκαν σε ισχύ γύρω στο 1945, τους οποίους σέβονται ακόμη και οι Κινέζοι.
Αρκεί να θυμηθούμε το βασικό άρθρο 1 του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου υπέρ του balanced international trade (σ.μ. διεθνούς εμπορικού ισοζυγίου) και το άρθρο IV (1-iii) που απαγορεύει τον αθέμιτο ανταγωνισμό. Η Γερμανία για πρώτη φορά εξεγείρεται ενάντια στην παγκόσμια τάξη τής μετά το 1945 περιόδου.
Κρύβεται πίσω από την Ευρώπη
Η Μέρκελ συγκαλύπτει τη διεθνή της απομόνωση με το να κρύβεται πίσω από την «Ευρώπη», που υποφέρει κι αυτή μαζί με τους άλλους, από τη γερμανική πολιτική. Ή πίσω από τα φεντεραλιστικά όνειρα των Ευρωπαίων, που έχουν μια εξήγηση. Πολιτεύεται ασκώντας κριτική στη φορκλορική πλευρά του Τραμπ, στους πρωταγωνιστές του Brexit, στους Ευρωπαίους λαϊκιστές, στην έλλειψη αξιοπιστίας των Ελλήνων… Και στέλνει ένα μήνυμα: «ο υπόλοιπος κόσμος… είναι απομονωμένος!».
Η Ευρώπη όμως χάνει την υποστήριξη των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου: ποιος είναι ο πραγματικός εξτρεμιστής και ποιος ο μετριοπαθής σε αυτό το παιχνίδι; Η διαμαρτυρία των Γερμανών δεν βασίζεται σε καμία ηθική αρχή, παρά μόνο στο «κάνω ό,τι μου αρέσει», που απορρέει από την αυξανόμενη ισχύ στην Ευρωζώνη, από θεσμούς και κανόνες που σερβίρονται σαν ουδέτεροι , ενώ στην πραγματικότητα είναι βαθειά ασύμμετροι και άδικοι. Οι Γερμανοί έχουν αναλύσει πολύ το παρελθόν: ίσως όμως όχι σε όλα τα θέματα.
Και ενώ ατονούν οι μνήμες του 1945, προβάλλει μια δυσανεξία για τους κανόνες, την ηγεμονική τάση που στην Ευρώπη συντέλεσε να κερδηθούν πολλές μάχες και να χαθούν πολλοί πόλεμοι.
Αμφισβήτηση της γερμανικής ιδεολογίας
Όμως η Μέρκελ είναι μια συγκροτημένη πολιτικός: πάντα μελετά προσεκτικά τις κινήσεις και τις δηλώσεις της. Αν σήμερα «αντιδρά υπερβολικά» στον Τραμπ, δεν είναι τόσο για λόγους που έχουν να κάνουν με τη σχέση της μαζί του, αλλά επειδή οι ΗΠΑ (και όλος ο υπόλοιπος κόσμος) αμφισβητούν την ιδεολογία στη βάση της οποίας η Γερμανία κυριαρχεί στη ζώνη του ευρώ.
Ένας αυταρχικός ηγέτης δεν μπορεί να ανεχτεί να γελοιοποιείται, και μάλιστα στην πεμπτουσία της ισχύος του: «Δεν αποτελεί πρόβλημα το πλεόνασμα μου! Είναι αποτέλεσμα της δουλειάς μου. Το δικαιούμαι!». Με παρόμοιο τρόπο η Μέρκελ τον Αύγουστο του 2014 μπλοκάρισε άμεσα τον Ντράγκι – ο οποίος στο Τζάκσον Χόλ, μπροστά στους αμερικανούς καθηγητές του, είχε ξεκινήσει να αποκαλύπτει την αλήθεια για την ευρωπαϊκή κρίση: ότι δηλαδή αυτή δεν οφειλόταν στα υπερβολικά δημόσια χρέη ή στην στασιμότητα της παραγωγικότητας ορισμένων χωρών, αλλά στα σφάλματα της οικονομικής πολιτικής που επέβαλλαν οι Συμφωνίες για το ευρώ. «Σιώπησε ή κατέβα από το όχημα» ήταν το μήνυμα.
Η ιδεολογία είναι το πρώτο ενοποιητικό χαρακτηριστικό της ηγεμονίας: συνενώνει τους «χρήσιμους ηλιθίους» που πιστεύουν σε αυτήν, και προσφέρει άλλοθι σε όποιον –από συμφέρον ή από ανάγκη- προσποιείται μια τέτοια πίστη. Για να διασώσει την ιδεολογία της η Μέρκελ πρέπει να «πάρει διαζύγιο» από την Αμερική, πρέπει να καταπνίξει τις διαφωνίες και να σφίξει τους δεσμούς της Ευρωζώνης. Διαφορετικά θα πρέπει να εγκαταλείψει την ιδέα της ηγεμονίας.
Κυριαρχία και υποταγή
Όμως η Γερμανία δεν είναι σε θέση να το κάνει: να προτείνει εκ νέου ένα αξιόπιστο ευρώ, ή μια αξιόπιστη Ευρώπη, έξω από το Μάαστριχτ. Οι δυσειδαιμονίες του Μάαστριχτ, αν και πολύ συχνά έχουν αμφισβητηθεί από τις δραμματικές εξελίξεις των τελευταίων ετών, είναι ένας αυτο-λυτρωτικός μηχανισμός για τους Γερμανούς. Για τον λόγο αυτό χρησιμοποιήθηκαν από τους Γερμανούς εκλογείς με την ηθική και την ομοψυχία που τους χαρακτηρίζει. Σήμερα αποτελούν συστατικό της εθνικής τους ταυτότητας. Για τούτο δεν υπάρχει περίπτωση να επιδιορθωθούν (όσο κι αν έχουν αυτή την ψευδαίσθηση πολλοί φίλοι) χωρίς τη χρήση βίας (ας ελπίσουμε μη στρατιωτικής τούτη τη φορά).
Σ’ εμάς εδώ (σ.μ. εννοεί στην Ιταλία) αυτή η ιδεολογία κυριαρχίας μετατρέπεται σε ιδεολογία υποταγής. «Με τους διεφθαρμένους και ανεύθυνους πολιτικούς μας, με έναν αδαή λαό που δεν υπερψηφίζει τις καλές και δίκαιες μεταρρυθμίσεις του Ρέντσι, με ένα τεράστιο δημόσιο χρέος, με τη Δημόσια Διοίκηση γεμάτη τεμπέληδες, δεν θα καταφέρουμε ποτέ να κυβερνηθούμε σωστά»… Ούτε και να είμαστε ελεύθεροι (αν και αυτό υπονοείται).
Όσο για την ομοσπονδιακή Ευρώπη που μας ετοιμάζουν η Μέρκελ και οι φίλοι της – χωρίς ένα πραγματικό ευρωπαϊκό Σύνταγμα ή μια ευρωπαϊκή Συμφωνία (τους αντίστοιχους ελέγχους και ισολογισμούς, ειδικά στην ΕΚΤ), που να κατοχυρώνουν τα αδιαπραγμάτευτα δικαιώματα των ευρωπαϊκών λαών/εθνών που τυχαίνει να είναι μειοψηφία – θα προκύψει ένα υπερκράτος λεβιάθαν όπου η φιλογερμανική πλειοψηφία (οι ισχυρές χώρες με πλεονάσματα σαν τη Γερμανία έχουν μεγαλύτερη δυνατότητα για συμμαχίες) θα γίνει κομμάτια όποιος τολμήσει να την αμφισβητήσει και να στριμώξει τους υπόλοιπους. Ουαί τοις ηττημένοις θα λένε για μας. Ας με μισούν, αρκεί να με φοβούνται…
(το παραπάνω άρθρο δημοσιεύτηκε στο www.ilfattoquotidiano.it)
