600 εκατ. ευρώ «δωράκι» στους κερδοσκόπους από την κυβέρνηση
του Παύλου Δερμενάκη
Στην αρχή της τρέχουσας εβδομάδας δόθηκε η κακοστημένη επικοινωνιακή παράσταση «βγαίνουμε στις αγορές». Πρωταγωνιστές, η κυβέρνηση, το κουαρτέτο των θεσμών-δανειστών και οι αγορές. Σκοπός τους, να ρίξουν στάχτη στα μάτια του ελληνικού λαού αλλά και να πετύχουν τους δικούς του ιδιαίτερους στόχους ο καθένας. Η πολυδιαφημισμένη έξοδος πραγματοποιήθηκε στο διήμερο 24-25/7/2017 και αντλήθηκαν τυπικά 3 δισ ευρώ για ένα ομόλογο 5ετούς διάρκειας.
Στόχοι και αποτελέσματα της κυβέρνησης: Πυροβολούμε τα πόδια μας
Η κυβέρνηση εμφανίστηκε να πανηγυρίζει για την έξοδο στις αγορές θέλοντας να στείλει μήνυμα πως οι όροι της έκδοσης ήταν καλοί και τα μνημόνια τελειώνουν. Όμως δυστυχώς η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική ακόμα και στα τεχνικά θέματα.
Σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό, ο στόχος του ελληνικού δημοσίου ήταν να πετύχει απόδοση (επιτόκιο + έξοδα έκδοσης) της τάξης του 4,30% έναντι 4,95% που ήταν η έκδοση Σαμαρά το 2014 για την 5ετία. Ο σύμβουλος έκδοσης (Rothschild) έκανε πιο συντηρητικές εκτιμήσεις, για 4,50%. Τελικά το κόστος είναι 4,625%, σημαντικά ψηλότερο από τους στόχους και 0,3250% χαμηλότερο από το αντίστοιχο του Σαμαρά. Δηλαδή, σε πρώτη ανάγνωση, άνθρακες ο κυβερνητικός θησαυρός.
Όμως το πραγματικό κόστος είναι μεγαλύτερο και ξεπερνά ακόμα και το 4,95% του Σαμαρά. Ειδικότερα, η κυβέρνηση πρότεινε δυνατότητα ανταλλαγής σε κατόχους του ομολόγου «Σαμαρά» που λήγει στις 17/4/2019, προσφέροντάς τους ως δέλεαρ μια υψηλότερη απόδοση που σε όρους επιτοκίου είναι 0,36% και σε απόλυτα μεγέθη 174 εκ ευρώ. Συνεπώς το τελικό πραγματικό κόστος για την ελληνική οικονομία μεσοσταθμικά είναι πολύ κοντά στο 5%.
Εκτός όμως από το επιτόκιο έχει σημασία και η συμμετοχή των υποψήφιων αγοραστών στην έκδοση αλλά και η τελική σύνθεση τους. Εδώ σημειώνουμε τρία θέματα α) Το 2014 για έκδοση επίσης 3 δισ ευρώ υποβλήθηκαν περίπου 600 προτάσεις συμμετοχής αξίας 20 δισ. ευρώ, έναντι 200 προτάσεων και 6,5 δισ ευρώ τώρα. β) Οι ανάδοχοι, στην παρούσα έκδοση, ήταν οι ισχυρότεροι παγκόσμια τραπεζικοί όμιλοι και δεν θα την άφηναν στην τύχη της. Είναι γνωστό ότι σε τέτοιες περιπτώσεις «στήνουν» αγοραστές για να είναι εξασφαλισμένη η διάθεση του ομολόγου. Σε αυτό βοήθαγε και το «ζουμερό» κουπόνι, όταν γενικά οι αποδόσεις των ομολόγων είναι χαμηλά λόγω υψηλής ρευστότητας στις αγορές. γ) Οι τελικοί αγοραστές είναι οι γνωστοί… Οι τέσσερις συστημικές ελληνικές τράπεζες αγόρασαν 890 εκ ευρώ ή το 30% της έκδοσης. Η Τράπεζα της Ελλάδος, για λογαριασμό των φορέων κοινωνικής ασφάλισης, αγόρασε 500 εκ. ευρώ ή 17% της έκδοσης. Δηλαδή από εγχώρια χρηματοδότηση, όταν υπάρχει τεράστιο πρόβλημα ρευστότητας στην αγορά που κρατά καθηλωμένη την οικονομία, διατέθηκαν 1,4 δισ ευρώ. Τα υπόλοιπα 1,6 δισ ήταν από διεθνείς επενδυτές.
Όσον αφορά στη ισχυριζόμενη από την κυβέρνηση χρηματοδότηση της οικονομίας, αν και είναι γνωστό ότι τίποτε από αυτά τα χρήματα (όπως και το 2014) δεν κατευθύνεται στην πραγματική ελληνική οικονομία, τυπικά το 2014 εισπράχθηκαν από το ελληνικό δημόσιο μέσω της τότε έκδοσης 3 δισ ευρώ, ενώ στην παρούσα έκδοση εισπράχθηκαν τα μισά, καθώς τα υπόλοιπα κεφάλαια ήταν αντικατάσταση του ομολόγου που λήγει στις 18/4/2019.
Τέλος, λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση και τα επιτόκια στις διεθνείς αγορές δανειζόμαστε με επιτόκια Αργεντινής.
Αφήνοντας κατά μέρος τα ειδικότερα στοιχεία της έκδοσης που προαναφέραμε, μένοντας μόνο στην τελική απόδοση του 4,625% βλέπουμε ότι με τέτοιο επιτόκιο, που θεωρητικά αντικατοπτρίζει τον κίνδυνο χώρας, δανείζονται χώρες όπως η Αργεντινή. Όπως παρουσιάζει το site bankingnews.gr, το αντίστοιχο επιτόκιο έκδοσης 5ετούς ομολόγου για την Αργεντινή τιμάται 4,70%, για το Βιετνάμ 4,54% ενώ για την Πορτογαλία και την Ιρλανδία που έχουν βγει από μνημόνια είναι 1,18% και 0,04% αντίστοιχα.
Τελικά, μετά από όλα αυτά κάποιος πρέπει να είναι μεγάλος υποκριτής και πολιτικά απατεώνας για να βγαίνει να πανηγυρίζει θεωρώντας επιτυχία την συγκεκριμένη έξοδο στις αγορές. Πολύ δε περισσότερο όταν για να φτάσει σε αυτό το επίπεδο «επιτυχίας» έχει ψηφίσει, σε βάρος του λαού, νέα μέτρα 16,5 δισ ευρώ σε διάστημα διετίας.
Εξυπηρετήθηκαν οι στόχοι όλων των άλλων συμμετεχόντων
Οι θεσμοί, με επικεφαλής την Κομμισιόν, στήριξαν με κάθε τρόπο την έξοδο της κυβέρνησης στις αγορές. Κορυφαία στιγμή η «τυχαία» παρουσία του κ. Μοσκοβισί στην Αθήνα την ημέρα του εγχειρήματος και τα συνήθη «καλά λόγια» για τις προσπάθειες της κυβέρνησης με στόχο την επιστροφή στην «κανονικότητα».
Τα τραγικά οικονομικά αποτελέσματα από τα μνημόνια αποδεικνύουν επί 7 χρόνια το αδιέξοδο στο οποίο έχουν οδηγήσει την Ελλάδα και το λαό της οι πολιτικές που επιβλήθηκαν από τους θεσμούς. Αδιάψευστος μάρτυρας αυτής της αποτυχίας, πέρα από την τραγική κατάσταση που βιώνουμε ως λαός, είναι η νέα εκτίμηση του ΔΝΤ ότι το χρέος της Ελλάδας είναι «εξαιρετικά μη βιώσιμο». Συνεπώς οι θεσμοί, και κυρίως η γραφειοκρατία των Βρυξελλών, έχουν ανάγκη από κάποια καλή «είδηση» για την πολιτική τους στη Ελλάδα. Την είδηση αυτή αναζήτησαν στην «επιτυχία» της εξόδου στις αγορές.
Παράλληλα όμως, μέσω της εξόδου, επιτυγχάνουν και κάποιους πρόσθετους μη ομολογούμενους δημοσίως στόχους.
α) Την απομάκρυνση για την Ελλάδα της δυνατότητας ελάφρυνσης του χρέους. Κάτι που ταιριάζει «γάντι» στους στόχους της Γερμανίας και όχι μόνο. Ιδιαίτερα για τη Γερμανία, που είναι σε προεκλογική περίοδο, η παρούσα έξοδος αποτελεί βούτυρο στο ψωμί του κ. Σόϊμπλε. Μπορεί να επιδεικνύει στους ψηφοφόρους του την εμπιστοσύνη των αγορών προς την Ελλάδα, και συνεπώς να ισχυρίζεται ότι το ελληνικό πρόγραμμα πέτυχε και δεν χρειάζονται πρόσθετα μέτρα ελάφρυνσης τους χρέους, όπως γενικά προτείνει παραπέμποντας το θέμα προς εξέταση μετά το τέλος του παρόντος μνημονίου (Αύγουστος 2018). Φυσικά, μετά την έξοδο αυτή, η Ελλάδα ξεχνά ακόμα και τη θεωρητική δυνατότητα να προβάλλει αίτημα διαγραφής μέρους του χρέους.
β) Την αξιοποίηση ενός ακόμα «όπλου», για πειθαναγκασμό της χώρας στις νέες απαιτήσεις τους, στο πλαίσιο της τρίτης αξιολόγησης με τα 113 προαπαιτούμενα και όσα θα ακολουθήσουν. Με δεδομένη την «ευαισθησία» των αγορών σε αρνητικά νέα π.χ. καθυστέρηση κλεισίματος αξιολόγησης, η κυβέρνηση θα «πιέζεται» από την πορεία των spread ικανοποιώντας κάθε απαίτηση των δανειστών.
Και οι μεγάλοι κερδισμένοι της υπόθεσης είναι οι τράπεζες. Ανέλαβαν ελάχιστο κίνδυνο, τον τιμολόγησαν με όρους Αργεντινής και εξασφαλίζουν τοκογλυφικά κέρδη εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ.
Η παρούσα έκδοση 5ετίας λήγει την 1/8/2022. Δηλαδή μέσα στην περίοδο που είναι δεσμευμένη ποικιλοτρόπως η χώρα να έχει πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα. Για να εξυπηρετηθεί ο συγκεκριμένος στόχος έχουν αποφασιστεί, κατ΄ εντολή των δανειστών – θεσμών, ασφαλιστικές δικλείδες, όπως ο αυτόματος κόφτης δημοσίων δαπανών και η προληπτική νομοθέτηση εισπρακτικών μέτρων για να διασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρξει απόκλιση από τους στόχους.
Συνεπώς, τουλάχιστον για την συγκεκριμένη περίοδο, οι δανειστές κάθε άλλο παρά ανέλαβαν σημαντικό κίνδυνο. Όμως η τιμολόγηση απόδοσης με 4,625% είναι από τις υψηλότερες παγκόσμια, όπως προαναφέραμε. Άρα εξασφαλίζουν τοκογλυφικά υπερ-κέρδη της τάξης των 600 εκ ευρώ στην πενταετία. 174 εκ ευρώ μπόνους για την ανταλλαγή του ομολόγου «Σαμαρά» συν 425 εκ από το καπέλο στο επιτόκιο, συγκριτικά με τις τρέχουσες συνθήκες της αγοράς και τον μειωμένο στο ελάχιστο κίνδυνο που αναλαμβάνουν.
Το αδιέξοδο είναι μπροστά μας
Παράλληλα με την έξοδο στις αγορές ακούστηκαν και κάποιες φωνές από παράγοντες των αγορών, όχι από κάποιους αριστερούς, που κινούνταν προς διαφορετική κατεύθυνση.
Εκτός από την εκτίμηση του ΔΝΤ για το εξαιρετικά μη βιώσιμο του ελληνικού χρέους, η Ελβετική τράπεζα UBS στην ανάλυσή της συστήνει «πώληση» των ελληνικών ομολόγων. Ο επενδυτικός οίκος SAXO Bank εκτιμά ότι χρειάζεται κούρεμα στο 88% του ελληνικού χρέους που κατέχουν οι θεσμοί-δανειστές.
Εκδόθηκε 5ετές ομόλογο με εξασφαλισμένη την αποπληρωμή του. Αν γινόταν προσπάθεια για 10ετές, με όσα προαναφέραμε που θα ήταν η τιμολόγηση; Τα νούμερα αποδεικνύουν ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να βγει στις αγορές για δανεισμό σε μεγάλη κλίμακα ώστε να υποκαθιστά σταδιακά, όπως επιθυμούν οι μνημονιακοί, τον χαμηλού κόστους δανεισμό από τους θεσμούς (μεσοσταθμικά γύρω στο 1% και κάτι) με δανεισμό από τις αγορές. Παράλληλα, εντός της επόμενης διετίας, το αργότερο, εκτιμάται ότι θα μπει και η ΕΕ σε διαδικασία ανόδου των επιτοκίων. Έτσι τα επιτόκια θα είναι απαγορευτικά για την Ελλάδα, όπως δείχνουν και οι αναλύσεις του ΔΝΤ. Συνεπώς το σχέδιο αυτό είναι μη βιώσιμο.
Υπό αυτές τις συνθήκες οι τεχνικές λύσεις που έχουν η κυβέρνηση και οι δανειστές-θεσμοί είναι:
α) ολοκληρωμένο σχέδιο δραστικής μείωσης του χρέους ώστε να είναι σε επίπεδα που θα είναι εφικτή η συνολική αποπληρωμή του, και
β) διαμόρφωση, λόγω της μείωσης του χρέους συνθηκών για δανεισμό με βιώσιμο, λογικό, σε σχέση με τις δυνατότητες της χώρας, επιτόκιο
ή διαφορετικά ένα τέταρτο πρόγραμμα άμεσης ή έμμεσης χρηματοδότησης.
Με δεδομένη τη στάση των ευρωπαίων δανειστών – θεσμών α) για το αδύνατο της διαγραφής χρέους και β) για την όσο το δυνατόν πιο περιορισμένη παρέμβαση στην ελάφρυνση του, η συνέχιση της χρηματοδότησης με ένα τέταρτο πρόγραμμα ή η έξοδος από το ευρώ μοιάζουν με μονόδρομο.
Σε κάθε περίπτωση τα πολύ δύσκολα είναι μπροστά μας και η παρούσα άθλια κυβέρνηση συνεχίζει, με επικοινωνιακά παιγνίδια και ακριβά δώρα στους δανειστές-θεσμούς και τις αγορές, να ικανοποιεί τα γούστα τους και να κερδίζει πολιτικό χρόνο σε βάρος της χώρας και του λαού.
