Συναντώντας έναν από τους σημαντικότερους σύγχρονους συγγραφείς της Ρουμανίας, τον Γιον Τοπολόγκ στο βιβλιοπωλείο των εκδόσεων Βακχικόν, δυο πράγματα τριγυρνούσαν στο μυαλό μου: Από τη μια το πόσα λίγα γνωρίζουμε για την ιστορία των γειτονικών μας λαών και το δεύτερο πόσο προσιτός, ευγενής και γεμάτος χιούμορ είναι αυτός ο άνθρωπος που είχα μπροστά μου.
Συνέντευξη στον Κώστα Στοφόρο
Αφορμή για την συζήτηση με τον Γιον Ποπέσκου Τοπολόγκ στάθηκε ένα πολύ ενδιαφέρον μυθιστόρημά του που κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά με τον τίτλο Το χρυσό δαχτυλίδι και αφορά την ιστορία αγάπης ανάμεσα στον Τζόρτζε Ενέσκου και την Πριγκίπισσα Μαρία (Μαρούκα) Καντακουζηνού.
Ο Ενέσκου (1881-1955) υπήρξε συνθέτης, βιολονίστας, πιανίστας και μαέστρος. Θεωρείται ως ο κορυφαίος Ρουμάνος μουσικός όλων των εποχών. Η Μαρία (Μαρούκα) Ροσέτι (1878-1969) υπήρξε σύζυγος του ελληνικής καταγωγής πρίγκιπα Μιχαήλ Καντακουζηνού.
Πρόκειται για μια ιστορία αληθινή, που διατρέχει την ιστορία της Ρουμανίας από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι τα μέσα του 20ού. Μια απολύτως αντισυμβατική σχέση, που αψήφησε τις συμβάσεις της εποχής. Ένας έρωτας που δεν είχε δραματικό τέλος, αφού οι δυο εραστές κατάφερναν μέσα από δυσκολίες, παλινωδίες και χωρισμούς να μείνουν μαζί μέχρι το τέλος της ζωής του Ενέσκου.
Η Μαρούκα δεν ήταν μια απλή «μούσα» όπως συχνά την χαρακτηρίζουν, αλλά μια πολύ δυναμική γυναίκα, με μεγάλα πνευματικά ενδιαφέροντα και γνώσεις, που έχει γράψει τα απομνημονεύματά της με τον τίτλο «Σκιές και φώτα – Οι αναμνήσεις μιας Μολδαβής πριγκίπισσας» – που απ’ όσο γνωρίζω δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά… Δυναμική και στη ζωή της, απομακρύνει τον σύζυγό της και επιλέγει να ακολουθήσει τον δρόμο της καρδιάς. Καθόλου αυτονόητο για τις συμβάσεις της εποχής. «Οι αναμνήσεις μια Μολδαβής Πριγκίπισσας δείχνουν ότι είχε εξαιρετικό ταλέντο στο γράψιμο. Έγραφε όμως στα Γαλλικά, όπως όλος ο κόσμος των ευγενών. Περιγράφει με μοναδικό τρόπο την καθημερινότητά της», λέει ο Γιον Τοπολόγκ.
Αναζητώντας τη Μαρούκα
«Είχα ξεκινήσει έρευνα με τον σκοπό να γράψω για την Βασίλισσα Μαρία της Ρουμανίας, μια εξαιρετικά δυναμική γυναίκα, σε μια εποχή που δεν ευνοούσε καθόλου τη γυναικεία ανεξαρτησία. Μελετώντας τις πηγές έπεσα πάνω στην στενή της φίλη την πριγκίπισσα Μαρία Καντακουζηνού, γνωστότερη στη Ρουμανία ως Μαρούκα. Διάβασα τις αναμνήσεις της και συνεχίζοντας να ψάχνω έπεσα σε ένα περιστατικό που τελικά με οδήγησε στο να γράψω αυτό, το 27ο μου βιβλίο:
Ο σημαντικότερος Ρουμάνος μουσικός, ο Τζόρτζε Ενέσκου, αθετεί τον λόγο του σε μια Γαλλίδα πριγκίπισσα, την Κορίν ντε Σεντ Αντουάν. Πολύ όμορφη, 19 χρονών και με κυριολεκτικά αμύθητη περιουσία. Η οικογένειά της είχε απέραντες ιδιοκτησίες στις Ολλανδικές Ινδίες. Κι όμως. Όταν μια καλοκαιρινή μέρα του 1907 θα δώσει συναυλία, καλεσμένος της Βασίλισσας Ελισάβετ, διασταυρώνεται με τη Μαρούκα.
Ο ένας σε μια άμαξα, εκείνη σε μια άλλη. Κι όμως αρκεί αυτό το βλέμμα για να ερωτευθούν κεραυνοβόλα. Να αγνοήσουν το γεγονός πως εκείνη ήταν παντρεμένη και εκείνος λογοδοσμένος… Τη στιγμή που βρέθηκαν ο ένας μπροστά στον άλλο, αμέσως ερωτεύθηκαν. Χωρίς δισταγμό. Και για τους δυο μια ήταν η σκέψη: Με αυτό το πρόσωπο θέλω να είμαι σε όλη μου τη ζωή!»
Ο Γιον Τοπολόγκ, σταματά για μια στιγμή και με κοιτάζει χαμογελώντας. Μοιάζει κι ο ίδιος γοητευμένος από την ηρωίδα του όταν την περιγράφει. Σα να βλέπει με τα μάτια της φαντασίας του τη σκηνή όπου δυο άμαξες συναντιούνται και η ζωή των ηρώων αλλάζει από τη μια στιγμή στην άλλη. Κι ύστερα λένε πως η ζωή δεν είναι μυθιστόρημα…
«Θα την ερωτευόμουν τη Μαρούκα, αλλά δεν θα την ήθελα για γυναίκα μου! Ήταν πολύ ζηλιάρα -κι εκείνος το ίδιο»
Τον ρωτώ πόσα από αυτά που γράφει είναι επινοημένα και πόσα βασίζονται σε πραγματικά στοιχεία και μου απαντά δια της πλαγίας οδού.
«Ο Μάριο Βάργκας Λιόσα έχει γράψει για την «αλήθεια των ψεμάτων», όπου αναλύει διάσημα μυθιστορήματα αγάπης που αρέσουν τόσο πολύ ώστε να καταλήγουν να γίνονται αλήθειες. Είναι ο δρόμος από την πραγματικότητα της ζωής, μέσα από τη φαντασία και φθάνει στο μυαλό και στην ψυχή του αναγνώστη.»
Μια άγνωστη Ρουμανία
Θα περίμενε κανείς, μετά από τόσα χρόνια που οι Έλληνες συνδέθηκαν άρρηκτα με την ιστορία της Ρουμανίας, να μας είναι εξαιρετικά οικεία η γειτονική χώρα.
Κι όμως –τουλάχιστον προσωπικά– όσο διάβαζα, ανακάλυπτα την πλήρη άγνοιά μου τουλάχιστον σε ό,τι αφορά στον χώρο της λογοτεχνίας και της μουσικής.
Πόσοι από εμάς γνωρίζουν τον Μιχαήλ Εμινέσκου, τον εθνικό ποιητή της Ρουμανίας; Πόσοι έχουν ακούσει τη Ρουμανική ραψωδία του Ενέσκου; Με το μυθιστόρημα του Γιον Τοπολόγκ ανακαλύπτεις την τέχνη, τα παρασκήνια και την ιστορική εξέλιξη αυτής της χώρας.
«Πιστεύω πράγματι ότι το μυθιστόρημά μου θα βοηθήσει στην ανακάλυψη της ιστορίας της χώρας μου και από τους Έλληνες αναγνώστες. Προσωπικά έχω διαβάσει αρκετούς Έλληνες συγγραφείς και γνωρίζω αρκετά για τη χώρα σας , αλλά όχι Ελληνικά!» (γέλια)
Όσο για το μέλλον της γραφής στην εποχή του διαδικτύου εκφράζει την αισιοδοξία του: «Ο γραπτός λόγος θα μείνει. Είναι μέσα στην ύπαρξη των ανθρώπων. Οι λέξεις έχουν εμφυτευθεί στην ψυχή μας. Ο λόγος ο γραπτός δεν θα πεθάνει ποτέ!»
Λίγα λόγια για τον Γιον Ποπέσκου Τοπολόγκ
Ο Γιον Ποπέσκου Τοπολόγκ (Ion Popescu Topolog) γεννήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 1933, στο Μπερισλαβέστι της κομητείας Βάλτσεα. Άρχισε να δημοσιεύει λογοτεχνικά άρθρα από την περίοδο των φοιτητικών του χρόνων. Υπήρξε γραμματέας Μουσικών Σπουδών στο Μουσικό Θέατρο, καθηγητής και διευθυντής στο Εθνικό Κολέγιο του Μπρασόβ.
Το 1998, έγινε ιδρυτικό μέλος και διευθυντής των εκδόσεων και του περιοδικού «Dealul Melcilor». Υπήρξε δημοτικός σύμβουλος, πρόεδρος της Επιτροπής Πολιτισμού, Παιδείας, Θρησκευμάτων, Επιστημών και Αθλητισμού του Τοπικού Συμβουλίου του Δήμου Μπρασόβ και μέλος Συμβουλίου Κομητείας.
Πέρα από τα μυθιστορήματά του έχει μεταφράσει και επιμεληθεί δεκάδες τίτλους. Ανάμεσα τους ξεχωρίζει η επιμέλεια της μετάφρασης της «Οδύσσειας» στη ρουμανική γλώσσα.
* Ευχαριστώ την κυρία Άντζελα Μπράτσου που μετέφραζε με τόσο άψογο τρόπο. Η φωτογραφία είναι του Στράτου Προύσαλη.
