Το νέο μυθιστόρημα του Γιάννη Παπαγιάννη, Ο άνδρας που γεννήθηκε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο (εκδόσεις Διάπλαση) είναι πραγματικά ανατρεπτικό, από κάθε πλευρά. Ο ίδιος το χαρακτηρίζει ως «ιστορική κωμωδία» και δεν έχει άδικο.
Προϊόν πολύχρονης ιστορικής έρευνας, το βιβλίο αυτό τα βάζει με πολλούς από τους διαδεδομένους μύθους, που έχουμε μάθει να θεωρούμε ως πραγματικότητα.
Αιχμηρότατη σάτιρα, μαύρο χιούμορ, «βλάσφημη» αποκαθήλωση προσώπων όπως ο Τρικούπης, ο Καζαντζάκης, ο Παύλος Μελάς και φυσικά ο Βενιζέλος, αλλά και πολλοί ακόμη. Ο συγγραφέας τους κατεβάζει από το βάθρο τους και ανατρέχει κριτικά κρίσιμες ιστορικές περιόδους.
Βεβαίως δεν πρόκειται για ιστορικό δοκίμιο, αλλά για μια ευρηματικότατη μυθοπλασία. Κεντρικό πρόσωπο ο Ιάκωβος Αθανασίου, ένας ήρωας που θυμίζει Καραγκιόζη της σύγχρονης εποχής, αφού σε κάθε ευκαιρία φιλοδωρείται με άφθονο ξυλοκόπημα. Μέγας τεμπέλης και βίαιος ο ίδιος απέναντι στην αδερφή και στη γυναίκα του, ονειρεύεται από μικρός να γίνει μηχανοδηγός στα τρένα.
Παρά τις υποσχέσεις, πάντα κάτι κάνει την υπόθεση να στραβώσει στο τέλος.
Ωστόσο η παράξενη αυτή ιστορία –που περιλαμβάνει και τον αμοιβαίο έρωτα με την Αλεξάνδρα Μπενάκη (αδερφή της Πηνελόπης Δέλτα)– αποτελεί πηγή έμπνευσης για μια απόγονό του ήρωα που θέλει να δημιουργήσει μια πρωτότυπη κινηματογραφική/διαδραστική παραγωγή.
Μεγάλο τμήμα του βιβλίο αναφέρεται στον έρωτα του Ίωνα Δραγούμη και της Πηνελόπης Δέλτα, στους οποίους είναι αφιερωμένο το δεύτερο μέρος του. Πολλά και ενδιαφέροντα τα όσα καταγράφονται για τα παρασκήνια της συγγραφής των βιβλίων της και κυρίως των Μυστικών του Βάλτου.
Το βιβλίο είναι αληθινά διασκεδαστικό και η ανάγνωσή του απολαυστική. Πραγματικά διασκεδάζεις μαθαίνοντας και υπάρχουν στιγμές που μπορεί τα βάλεις και με τον εαυτό σου που δέχτηκες κι εσύ «αμάσητα» διάφορες δήθεν αλήθειες.
Συνέντευξη στον Κώστα Στοφόρο
Τι ήταν αυτό που σε έκανε να ασχοληθείς με τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο;
Η συγκεκριμένη ιστορική περίοδος, με τις δύο χρεοκοπίες, του Τρικούπη και του Βενιζέλου, έχει τόσα κοινά σημεία με την δική μας σύγχρονη ιστορική περίοδο που νομίζω ενδιαφέρει τον κάθε έναν. Οι παρεμβάσεις των ξένων, τα μέτρα που επέβαλαν τότε για το ξεπέρασμα της κρίσης και είναι συχνά ίδια με τα μέτρα που προτείνονται σήμερα, οι ασφυκτικές πιέσεις προς την Ελλάδα, ήταν στοιχεία που με έκαναν να θελήσω να γράψω ένα μυθιστόρημα για εκείνη την περίοδο σε αντιπαραβολή με τη σημερινή.
Πόσο καιρό δούλευες το μυθιστόρημα; Είναι εμφανές ότι χρειάστηκε μεγάλη ιστορική έρευνα.
Ως ιδέα το βιβλίο ξεκίνησε στις αρχές της τελευταίας οικονομικής κρίσης. Γύρω στο 2010. Δηλαδή πριν 7 χρόνια. Αλλά πέρασαν τουλάχιστον τρία χρόνια πριν γράψω την πρώτη γραμμή. Μελετούσα και σχεδίαζα. Περισσότερο ξεκίνησα τη μελέτη για να μάθω και να κατανοήσω τους λόγους που μας οδήγησαν στην κρίση, παρά για να γράψω ένα μυθιστόρημα. Το ένα κείμενο έφερνε το άλλο. Κάτι που παρουσιαζόταν με τον έναν τρόπο σε μια πηγή, γινόταν τελείως διαφορετικό όταν συνδύαζα πολλαπλές πηγές. Διάβασα βιβλία, άρθρα, παλιές εφημερίδες. Πέρασα πολλές μέρες στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Έφτιαξα ένα βασικό πίνακα με τα γεγονότα της εποχής τον οποίο συνεχώς συμπλήρωνα. Και πάνω σε αυτόν τον πίνακα σχεδίασα τα επεισόδια του ήρωά μου. Το βιβλίο ξεκίνησε από ένα βιβλίο με τίτλο «Οι ελληνικοί σιδηρόδρομοι». Καθώς το διάβαζα έβλεπα την ελληνική ιστορία να ξετυλίγεται μέσα από την ιστορία των σιδηροδρόμων και σκέφτηκα την ιδέα: να δημιουργήσω έναν σύγχρονο Δον Κιχώτη ο οποίος έχει ως ύψιστη φιλοδοξία να γίνει οδηγός στα τρένα. Κι ακριβώς επειδή αυτή είναι η ύψιστη φιλοδοξία, το όνειρο, δεν μπορεί να το πετύχει ποτέ. Κι όλες του οι προσπάθειες καταλήγουν στο… να φάει ξύλο. Ακριβώς όπως ο Δον Κιχώτης.
Το βιβλίο αποτελεί μια πολιτική κωμωδία με πολλαπλές στοχεύσεις, οι οποίες συμπυκνώνονται σε μία: να επανεξετάσει ο αναγνώστης τους μύθους και τους αγίους του Έθνους, να επαναδιαπραγματευθεί την ιστορική εικόνα του και να αλλάξει τη στάση και την οπτική του απέναντι στην παλαιά αλλά και την τωρινή πραγματικότητα
Το εύρημα με τον άντρα που γεννήθηκε την ίδια μέρα με τον Βενιζέλο, πώς προέκυψε;
Ένα από τα χαρακτηριστικά του κεντρικού ήρωα, είναι ότι έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του και τις ικανότητές του, που όμως δεν στηρίζεται πουθενά. Φοβάμαι πως αυτό συμβαίνει με πολλούς συμπολίτες μας, παλαιά και τώρα. Ιδιαίτερα με αυτούς που έχουν για διάφορους λόγους γίνει κάπως γνωστοί. Ο λόγος λοιπόν που ο ήρωας πιστεύει ότι είναι φτιαγμένος για μεγάλα πράγματα, είναι ότι γεννήθηκε την ίδια μέρα με τον Βενιζέλο. Από την άλλη, το «εύρημα» αυτό μου δίνει τη δυνατότητα παράλληλου σχολιασμού μιας διπλής κοινωνικής πραγματικότητας. Δυο μωρά που γεννιούνται την ίδια μέρα δεν είναι καθόλου ίσα μεταξύ τους.
Το μυθιστόρημά σου είναι άκρως ανατρεπτικό. Αποκαθηλώνεις ένα πλήθος πρωταγωνιστών της ελληνικής ιστορίας – πολλοί από τους οποίους έχουν σχεδόν «αγιοποιηθεί». Πιστεύεις πως θα υπάρξουν αντιδράσεις;
Έχουν περάσει σχεδόν διακόσια χρόνια από τότε που ένας άνθρωπος με ιδιαίτερη ευφυία και ασυνήθιστες δυνατότητες κρίσης κι αποστασιοποίησης, ο Διονύσιος Σολωμός, είχε πει ότι πρέπει να μάθουμε να θεωρούμε εθνικό ό,τι είναι αληθινό. Ωστόσο ένα μεγάλο μέρος της ιστορικής μνήμης μας στηρίζεται ακόμα σε ψεύδη και παραποιήσεις. Δεν ξέρω αν θα υπάρξουν αντιδράσεις, θετικές ή αρνητικές. Πιθανολογώ πως ναι. Το σίγουρο είναι ότι ο Ελληνικός λαός πρέπει να γνωρίζει την αλήθεια και με βάση αυτή να κρίνει. Πολλά πράγματα δεν τα ήξερα. Τα αποκρυστάλλωσα μελετώντας. Ας κάνει κι ο αναγνώστης τη δική του μικρή έρευνα. Ας φτιάξει την δική του εικόνα του παρελθόντος μας. Ας απαντήσει μόνος του στα ερωτήματα: τι ήταν ο Ανδρέας Συγγρός; Εθνικός ευεργέτης ή επιχειρηματίας που πλούτιζε με χρηματιστηριακές απάτες, χατιρικές κρατικές συμβάσεις κι επενδύσεις που πόνταραν στην χρεοκοπία της Ελλάδας; Τι ήταν ο Βενιζέλος; Εθνάρχης ή δικτάτορας; Δημοκράτης ή θαυμαστής του Μουσολίνι; Για ποιο λόγο απέτυχε η πρώτη προσπάθεια Ευρωπαϊκής Ενοποίησης, η Λατινική Νομισματική Ένωση; Ο Εμμανουήλ Μπενάκης έδωσε ή όχι εντολή για την εκτέλεση του Ίωνα Δραγούμη; Ιστορικές αλήθειες και γεγονότα παραμένουν άγνωστα στο ευρύ κοινό, που ίσως αντιμετωπίσει με έκπληξη το μυθιστόρημα. Εγώ δεν ζητάω από τον αναγνώστη να ασπαστεί την προσωπική μου άποψη, η οποία άλλωστε δεν φαίνεται στο μυθιστόρημα ή προσπάθησα να μην φαίνεται. Εγώ θα ήθελα να φτιάξει εκείνος τη δική του αλήθεια με αφορμή το κείμενό μου.
Θα έλεγες πως έχει πολιτική στόχευση το βιβλίο σου; Κι αν ναι ποια είναι αυτή;
Πιστεύω πως το βιβλίο αποτελεί μια πολιτική κωμωδία με πολλαπλές στοχεύσεις, οι οποίες συμπυκνώνονται σε μία: να επανεξετάσει ο αναγνώστης τους μύθους και τους αγίους του Έθνους, να επαναδιαπραγματευθεί την ιστορική εικόνα του και να αλλάξει τη στάση και την οπτική του απέναντι στην παλαιά αλλά και την τωρινή πραγματικότητα.
Γενικότερα, πιστεύεις ότι αντέχουμε την ιστορική αλήθεια; Τι είναι αυτό που μας τυφλώνει;
Πιστεύω ότι κάθε έθνος ώριμο, κάθε έθνος ενήλικο και ικανό να αποφασίζει για τη μοίρα του, πρέπει να γνωρίζει και να αντέχει την ιστορική αλήθεια. Από εκεί και πέρα, οι λόγοι που παραποιήθηκε και παραμένει μεταλλαγμένη, είναι πολλοί. Πρώτα απ’ όλα, είναι γνωστό ότι η ιστορία γράφεται από τους νικητές κι άνθρωποι με τεράστια πολιτική επιρροή, όπως ο Μπενάκης, ο Βενιζέλος ή ο Συγγρός, ο οποίος θεωρούνταν ο δεύτερος ισχυρότερος άνδρας μετά τον βασιλιά, είχαν κάθε συμφέρον να παρουσιάσουν μια αγιοποιημένη εικόνα για τους εαυτούς τους. Έπειτα, στις αρχικές προσπάθειες των Ελλήνων να συγκροτηθούν ως κράτος, κρίθηκε αναγκαία μια ιστορική παραχάραξη που θα δημιουργούσε μια εικόνα εθνικής ενότητας κι ομοψυχίας. Αυτή τη στιγμή πιστεύω ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος παραποίησης της ιστορίας. Αντιθέτως, η διατήρηση των μύθων και των ψεύτικων αγίων οδηγεί σε συχνά επικίνδυνες εθνικιστικές εξάρσεις. Θεωρώ ότι μια ψύχραιμη αποτίμηση της ιστορίας θα βοηθήσει τον ελληνικό λαό να επεξεργαστεί με μεγαλύτερη ωριμότητα τα δεδομένα και να οδηγηθεί στις ορθότερες αποφάσεις. Κι ευτυχώς, αν και η επίσημη ιστορία γράφτηκε από τους νικητές, υπάρχουν πολλαπλές πηγές που επιτρέπουν την τεκμηριωμένη αναθεώρηση.
