Η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία. Καταστροφή. Ανυπολόγιστη. Ανθρώπινες απώλειες, προσφυγικά κύματα, διαλυμένες υποδομές. Κι όλα αυτά δίπλα μας, στη γειτονιά μας. Μέσα στην Ευρώπη. Δεν είναι μικρό πράγμα αυτό. Πιο πολύ από όλα, ο πόλεμος στην Ουκρανία διαλύει ψευδαισθήσεις με τις οποίες ζούμε για χρόνια στον δυτικό κόσμο.
Την ψευδαίσθηση ότι αυτά τα πράγματα γίνονται κάπου μακριά από εμάς. Σε μακρινές χώρες, κάπου ανατολικά ή νότια. Σε κάτι Αφγανιστάν, κάτι Συρίες, κάτι Αφρικές. Καλά, εκεί δεν ζουν σε καλύβες και χαμόσπιτα; Τι σχέση έχουμε εμείς με αυτούς; Αυτοί έχουν εμφυλίους και επιδρομές από πολέμαρχους κάθε τρεις και λίγο. Συνηθισμένοι είναι…
Ή την ψευδαίσθηση ότι οι σύγχρονοι πόλεμοι γίνονται πλέον αποκλειστικά με οικονομικά μέσα και διπλωματία. Ή κατασκόπους. Άντε και κανένα drone. Άρματα μάχης και βομβαρδισμοί σε κατοικημένες περιοχές; Στρατιώτες που κινούνται με βαρύ οπλισμό σε έρημες πόλεις; Αυτά είναι ιστορίες που αφηγούνται οι παππούδες μας από το 1940. Αμ δε…
Εμείς εδώ στον «πολιτισμένο» κόσμο. Εμείς εδώ στη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα
έχουμε άγχη διαφορετικά. Ανεργία, ακρίβεια, κυβερνητική διαφθορά. Και άλλα πολλά. Πάντως όχι και να τρέχουμε να γλιτώσουμε το κεφάλι μας από βόμβες που πέφτουν από τον ουρανό…
Ο πόλεμος, όμως, προκαλεί και χάος. Χάος, αποσταθεροποίηση, αβεβαιότητα. Και ανασφάλεια για το μέλλον. Δύο χρόνια πανδημίας, ποιος περίμενε ότι αυτό που ακολουθεί είναι ο κίνδυνος μίας γενικευμένης πολεμικής σύρραξης με χρήση ακόμα και πυρηνικών όπλων; Γέμισε το διαδίκτυο με σχετικά memes που διασκεδάζουν τη συλλογική μας αγωνία. Το 2023, λέει, τι θα έρθει; Εισβολή εξωγήινων;
Η εισβολή στην Ουκρανία «σκέπασε» ακόμα και την πανδημία και τη σχετική ειδησεογραφία. Δεν συζητάμε πλέον για τους νεκρούς, για το αποδεκατισμένο ΕΣΥ, για τα εμβόλια ή για τα περιοριστικά μέτρα και τους ελέγχους.
Η Facebook, η Google και η Amazon δεν ξεκίνησαν να κάνουν κουμάντο στις ζωές μας από τον Μάρτη του 2020. Ο Ψηφιακός Ολοκληρωτισμός προϋπήρχε. Απλώς, τώρα βρήκε κατάλληλο έδαφος για να επεκταθεί, να νομιμοποιηθεί και να βγάλει πιο βαθιές ρίζες σε κάθε πτυχή της κοινωνικής μας ζωή
ΑΚΟΜΑ πιο πολύ, δεν συζητάμε για το ότι πριν λίγο καιρό έκλεισαν δύο χρόνια από το πρώτο λοκντάουν. Δύο χρόνια από τότε που οι ζωές μας άλλαξαν για πάντα.
Αλήθεια, τι απολογισμό κάνουμε από όλη αυτήν την περίοδο;
Μοιάζει σαν να πέρασαν πολλά χρόνια. Σαν να ήταν ένα όνειρο συλλογικό και να μην συνέβησαν πραγματικά όλα αυτά.
Κι όμως ήταν πριν λίγο καιρό όταν καθόμασταν κάθε απόγευμα στην τηλεόραση για να ενημερωθούμε από τον Σωτήρη και τον Νίκο.
Ήταν πριν λίγο καιρό που ο Σπύρος Παπαδόπουλος μας καλούσε να «μείνουμε σπίτι». Και εμείς μείναμε σπίτι.
Ή ο πρωθυπουργός μας καλούσε να κάνουμε cocooning. Και εμείς κάναμε cocooning.
Και άλλα πολλά κάναμε και γενικώς ό,τι χρειάστηκε για να σταματήσουμε τον ιό και να επιπεδώσουμε την καμπύλη (που δεν επιπεδωνόταν η άτιμη με τίποτα).
Και τηλε-εργασία κάναμε.
Και τηλε-εκπαίδευση.
Και skype κάναμε με τους γονείς μας και τους φίλους μας.
Και συναυλίες είδαμε στο διαδίκτυο.
Και θέατρο.
Και σειρές είδαμε την μια πάνω στην άλλη.
Και παραγγείλαμε βιβλία και ρούχα από το διαδίκτυο.
Και βιβλία τελειώσαμε που τα είχαμε αφήσει.
Και τσατάραμε πολύ. Πολύ όμως.
Και νέους φίλους στο facebook κάναμε.
Kαι κόσμο μέσω tinder γνωρίσαμε.
Και πιο μετά όταν μας ζήτησαν να βγάλουμε πιστοποιητικά, οι πιο πολλοί τα βγάλαμε.
Και όταν μας ζήτησαν να δείξουμε το QR code στο σινεμά ή στο μπαρ, εμείς το δείχναμε. Ενίοτε το δείχναμε και από κεκτημένη ταχύτητα, χωρίς να το ζητάνε.
Την Μηχανή την συνηθίσαμε.
ΓΕΝΙΚΩΣ, πολλές αντιρρήσεις δεν φέραμε. Σαν έτοιμοι από καιρό υποδεχτήκαμε την πανδημία, τον ψηφιακό μετασχηματισμό των ζωών μας και την Απόσταση. Αλήθεια, έχουμε σκεφτεί πόσο θα αντέχαμε κλεισμένοι χωρίς Νέτφλιξ; Ή χωρίς smartphones. Ή ακόμα χειρότερα χωρίς wi-fi; Τέσσερις μέρες; Πέντε; Μια εβδομάδα οι πιο αποφασισμένοι;
Ή αν ο κορωνοϊός είχε εμφανιστεί την δεκαετία του ‘90, πόσες μέρες θα την πάλευε ο κόσμος μέσα στο σπίτι του;
Η Απόσταση δεν ήρθε με το κορωνοϊό.
Είχαμε «διαπαιδαγωγηθεί» στο σχολείο της Απόστασης χρόνια τώρα.
Η πανδημία «ήρθε και έδεσε» με τον δυτικό ανθρωπότυπο που είχε διαμορφωθεί εδώ και δεκαετίες. Τον μοναχικό άνθρωπο της μεγαλούπολης που συσχετίζεται ελάχιστα, επικοινωνεί κυρίως μέσα από το άβατάρ του και έχει μάθει να ζει χωρίς «δημόσιο» χώρο.
Να λέμε την αλήθεια.
Πολλοί από εμάς –οι λιγότερο κοινωνικοί– κάπως βολεύτηκαν με τα αλλεπάλληλα λοκντάουν και τις καραντίνες. Τώρα πια δεν είσαι ο αντικοινωνικός ή ο ξενέρωτος που κάθεται σπίτι. Προσέχεις την υγεία σου και επιπεδώνεις την καμπύλη. Άλλωστε όλοι το ίδιο δεν κάνουν;
Δεν μας έφερε η πανδημία το μοντέλο ζωής του «Ανθρώπου-Άβαταρ».
Απλώς το γενίκευσε και το έκανε κανόνα.
Και η Facebook, η Google και η Amazon δεν ξεκίνησαν να κάνουν κουμάντο στις ζωές μας από τον Μάρτη του 2020. Ο Ψηφιακός Ολοκληρωτισμός προϋπήρχε. Απλώς, τώρα βρήκε κατάλληλο έδαφος για να επεκταθεί, να νομιμοποιηθεί και να βγάλει πιο βαθιές ρίζες σε κάθε πτυχή της κοινωνικής μας ζωής.
Γιατί έτσι «προστατευόμαστε». Και ποιός δεν θέλει να προστατευτεί;
ΔΥΟ ΧΡΟΝΙΑ μετά, τα απογεύματα μας δεν περνάνε με την ενημέρωση του Σωτήρη.
Τώρα, παρακολουθούμε τα ρεπορτάζ των πολεμικών ανταποκριτών από το Χάρκοβο και το Κίεβο.
Ωστόσο, η αγωνία του σύγχρονου ανθρώπου παραμένει κατά βάθος Υπαρξιακή. Πώς θα καθορίσουμε τις ζωές μας σε έναν κόσμο που διαρκώς βυθίζεται στο χάος και την αστάθεια; Πώς θα ελέγξουμε το πεπρωμένο μας πέρα και έξω από τη Μηχανή;
Ίσως, η μεγάλη τραγωδία της εποχής να είναι αυτή:
Όλο και πιο πολύ βλέπουμε τη «μοίρα» μας να καθορίζεται από παράγοντες πέρα και έξω από εμάς.
Βλέπουμε τις ζωές μας να γλιστράνε μέσα από τα χέρια μας.
Κι εμείς.
Να «μικραίνουμε»
Όλο και πιο πολύ…
ΓΡΑΦΕΙ ο Αμερικανός ιστορικός Χάουαρντ Ζιν κάνοντας έναν πολύ σύντομο απολογισμό για τους αγώνες του 20ού αιώνα – και είναι μία από τις πιο όμορφες σκέψεις που έχουν γραφτεί για το ζήτημα:
«Υπάρχει μια τάση να θεωρούμε πως αυτό που βλέπουμε στην παρούσα στιγμή είναι κι αυτό που θα συνεχίσουμε να βλέπουμε. Ξεχνάμε πόσο συχνά σ’ αυτόν τον αιώνα αιφνιδιαστήκαμε από τις αναπάντεχες καταρρεύσεις θεσμών, από εκπληκτικές αλλαγές στην σκέψη των ανθρώπων, από απρόσμενες εξεγέρσεις ενάντια σε τυραννίες, από την ταχεία καθίζηση συστημάτων εξουσίας που έμοιαζαν ανίκητα. Αν δούμε μόνο το χειρότερο, θα καταστρέψει την ικανότητα μας να κάνουμε οτιδήποτε. Αν θυμηθούμε τους τόπους και τους χρόνους –κι είναι τόσοι πολλοί– που οι άνθρωποι φερθήκαν εκπληκτικά, αυτό θα μας δώσει την ενέργεια για να δράσουμε και την δυνατότητα να στείλουμε τη σβούρα –τον κόσμο μας– σε μια διαφορετική κατεύθυνση.»
Τώρα είναι αναγκαία περισσότερο από ποτέ μία Νέα Πεποίθηση.
Ό,τι μπορούμε να διαμορφώσουμε το μέλλον μας εμείς οι ίδιοι. Κι όχι οι προγραμματιστές της Silicon Valley ή οι Ισχυροί του Πολέμου.
Ό,τι οι απλοί άνθρωποι μπορούν να αλλάξουν την Ζωή.
ΔΥΟ χρόνια μετά.
Πιο πολύ από ποτέ.
Χρειαζόμαστε μία Ανθρώπινη Εξύψωση.
Χρειαζόμαστε την Μεγάλη Επανεκκίνηση του Ανθρώπου…
