Επαναστάτης της αγάπης για τον άνθρωπο, για την πατρίδα, για την αλήθεια
του Βασίλη Κοντογουλίδη*
Ήταν Απρίλης του 2016. Το προσφυγικό σε έξαρση απασχολούσε την επικαιρότητα. Έκανα το σχεδιασμό της τηλεοπτικής εκπομπής μου στη Δημοτική Τηλεόραση Θεσσαλονίκης και σκεφτόμουν ποιος θα ήταν ο επόμενος καλεσμένος μου. Σερφάροντας στο διαδίκτυο έπεσα πάνω σε ένα άρθρο ενός ιεράρχη που τολμούσε για μια ακόμη φορά. Ήταν ο Μητροπολίτης Σισανίου και Σιατίστης Παύλος, ο ιεράρχης που δεν δίστασε να ορθώσει το ανάστημά του στη Χρυσή Αυγή και να την αποδομήσει πλήρως ξεκαθαρίζοντας ότι Χριστιανισμός και φασισμός είναι ασύμβατες καταστάσεις. Του τηλεφώνησα και του ζήτησα να έρθει στο στούντιο από τη Σιάτιστα στη Θεσσαλονίκη. Είχε ήδη χτιστεί η επικοινωνία μας από συνεντεύξεις που μου είχε παραχωρήσει στο ραδιόφωνο και δεν ήθελε να μου πει ένα δεύτερο όχι (κι αυτό διότι την πρώτη φορά αρνήθηκε λόγω πραγματικού φόρτου εργασίας). Ήταν πολύ ευγενικός άνθρωπος ο Παύλος, με αποθέματα αγάπης και κατανόησης. Όταν μπήκε στις εγκαταστάσεις της ΔΕΠΘΕ δεν πίστευα στα μάτια μου, Πρώτη φορά έβλεπα Μητροπολίτη αστόλιστο, χωρίς χρυσούς σταυρούς και παρατρεχάμενους υποτακτικούς. Είχε την εικόνα ενός απλοϊκού παπά με μαύρα ράσα. Ήρθε από τη Σιάτιστα μόνος χωρίς οδηγό. Αυτός ήταν ο Παύλος. Απλός, και ταπεινός. Το μεγάλο του χάρισμα δεν ήταν μόνο ο λόγος του. Ήταν πώς αυτό που έλεγε το έκανε πράξη ζωής, Κι όταν μιλούσε για τον ξένο, τον πρόσφυγα, θύμιζε τα λόγια του Χριστού για τον ξένο. Λόγια αγάπης και αλληλεγγύης.
Σε μια περίοδο που η εκκλησία για μια ακόμη φορά κόντευε να χάσει τη νοηματική της ύπαρξη στο προσφυγικό, ο Παύλος την έβγαλε ασπροπρόσωπη. Και δεν ήταν η πρώτη φορά. Ο Παύλος ήταν ο Ιεράρχης του λαού. Εξέπεμπε αγάπη ο λόγος του, ήταν φωτισμένος και είχε ένα γλυκύτατο βλέμμα αγιοσύνης, πραότητας και καρτερικότητας. Αυτό το βλέμμα του δεν θα το ξεχάσω ποτέ. Όπως και την αγωνία του για την Παιδεία που μου την ανέλυσε μετά την εκπομπή όταν του έκανα μια ξενάγηση στις εγκαταστάσεις του σταθμού. Ο Παύλος είχε το χάρισμα και του γραπτού και του προφορικού λόγου. Ήταν για μένα ένας επαναστάτης Ιεράρχης. Επαναστάτης της αγάπης για τον άνθρωπο, για την πατρίδα, για την αλήθεια. Μιλούσε με ένα βαθύτατα αυθεντικό πολιτικό λόγο χωρίς να κάνει ποτέ πολιτική ούτε φυσικά να εξυπηρετήσει κόμματα και πολιτικούς. Τελευταία ήταν πολύ αιχμηρός και ορθά έπραξε απέναντι στους κυβερνώντες και για τον τρόπο άσκησης της εξουσίας και για τους χειρισμούς τους στο Μακεδονικό .Ζήτησε ευθέως αυτό που ο κάθε δημοκράτης πολίτης θα έκανε .Τη διενέργεια δημοψηφίσματος. Ο Παύλος ήταν υπόδειγμα κορυφαίου στην ιστορία Ιεράρχη. Θα μας λείψει.
* Ο Βασίλης Κοντογουλίδης είναι δημοσιογράφος
Ένας αγωνιστής, πατριώτης, αντιρατσιστής, θαρραλέος Ιεράρχης
του Γιώργου Γκόντζου
«Ίσως τα πράγματα τώρα είναι πάρα πολύ καθαρά. Και πιστεύω ότι η Συμφωνία των Πρεσπών θα μείνει στην Ιστορία σαν μια κατάπτυστη συμφωνία με τον τρόπο που έγινε και από τις δύο πλευρές. Δεν υπάρχει καμία αντίρρηση ότι είναι πάρα πολύ καλό οι λαοί να λύνουν τις διαφορές τους. Να μπορούμε να συνεννοηθούμε, να ζούμε ειρηνικά. Αλλά δεν μπορεί να ζεις ειρηνικά χωρίς την αλήθεια και την δικαιοσύνη. Γιατί η απουσία και της αλήθειας και της δικαιοσύνης είναι εκείνα που πάντα δημιουργούν προβλήματα, έστω και αν τώρα κάποια προσπαθούμε να τα κουκουλώσουμε».
Η φωνή του ακουγόταν, σταθερή, αποφασιστική, ήρεμη, πειστική. Ακόμα και λέξεις, φορτισμένες, λόγω των εννοιών ή της χρησιμοποίησής τους σε έντονες δημόσιες αντιπαραθέσεις, αποτελούσαν τμήματα μιας συνολικής, νηφάλιας εκφοράς του λόγου. Στην άλλη άκρη της γραμμής η φωνή ήταν του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Σισανίου και Σιατίστης κυρού Παύλου σε συνέντευξή του, στο Δημοτικό Ραδιόφωνο Ιωαννίνων, τον Οκτώβριο του 2018. Ο Ιεράρχης με το σημαντικό συγγραφικό έργο, με άποψη για γενικότερα εθνικά θέματα, με ευρύτερη κοινωνική προσφορά, είχε μιλήσει για την Συμφωνία των Πρεσπών εκφράζοντας την αντίρρησή του στη συμφωνία, σημείωνε ταυτόχρονα την ανάγκη της ειρηνικής επίλυσης διαφορών, προτάσσοντας την καταλυτική, αφοπλιστική, άποψη: «Δεν μπορεί να ζεις ειρηνικά χωρίς την αλήθεια και την δικαιοσύνη».
Με την ιδιότητα του Ιεράρχη και του Έλληνα πολίτη, αναφέρθηκε στην
«μεγάλη η ευθύνη των ελληνικών κυβερνήσεων γιατί άφησαν αυτό το μικρό κράτος να περάσει στα λεξικά των διαφόρων λαών τη λέξη “Μακεδονία” ως δικό του κράτος», ενώ κατέθεσε την γνώμη του για κορυφαία και καθοριστικά σημεία της συμφωνίας: «Δικαιολογημένα ερωτούν οι ξένοι γιατί τότε δεν σας πείραζε και τώρα σας πειράζει. Έχουμε λοιπόν κι εμείς τις δικές μας ευθύνες. Όμως μέχρι τώρα αμφισβητούσαμε το δικαίωμα να μιλούν για “Μακεδονική γλώσσα” και “Μακεδονική εθνότητα”. Τώρα λοιπόν με την Συμφωνία των Πρεσπών, ναι μεν δέχονται εκείνοι να αλλάξουν το όνομά τους σε Βόρεια Μακεδονία αλλά τους χαρίζουμε αυτά που κατ’ εξοχήν συνιστούν αλυτρωτικές διεκδικήσεις, γλώσσα και εθνότητα.»
Η καταδίκη της Χ.Α.
Ο αείμνηστος Μητροπολίτης είχε ήδη στο παρελθόν μια δημόσια παρέμβαση, απόδειξη του διαρκούς ενδιαφέροντος για θέματα που αφορούν την κοινωνία, που συγκέντρωσε άκρως επαινετικά σχόλια από το σύνολο σχεδόν των πολιτικών δυνάμεων, που προτάθηκε από τους πολίτες ως υπόδειγμα λόγου για ανθρώπους της Εκκλησίας, απτό δείγμα του θάρρους του να ίσταται απέναντι και σε απόψεις άλλων Ιεραρχών τις οποίες θεωρούσε όχι μόνο αρνητικές αλλά και επιζήμιες για την ίδια την εικόνα της Εκκλησίας. Με γλώσσα σκληρή απέναντι σε ρατσιστικές απόψεις της Χρυσής Αυγής, και υποστηρικτών της, έγραφε μεταξύ άλλων: «Άφησα τελευταία τη Χρυσή Αυγή που στην πραγματικότητα είναι “μαύρη νύκτα”. Είναι θλιβερό ότι κάποιοι “χριστιανοί αγωνιστές” ταυτίστηκαν με τη Χρυσή Αυγή για να υπερασπιστούν τον Χριστό. Τον Χριστό που η Χρυσή Αυγή τον διώκει, τον προσβάλλει και τον εξευτελίζει καθημερινά και το πράττει στα πρόσωπα, των προσφύγων, των μεταναστών ακόμα και των παιδιών. Δεν είναι ο άνθρωπος εικόνα του Χριστού όποιος και εάν είναι; Δεν είναι ένας μετανάστης, ένας πρόσφυγας, ελάχιστος αδελφός του Χριστού; Δεν είναι ο “πλησίον” της Παραβολής του Καλού Σαμαρείτη; Σύμφωνα λοιπόν με την χρυσαυγίτικη αντίληψη θα έπρεπε ο Σαμαρείτης βλέποντας τον πληγωμένο Ιουδαίο να τον πετάξει στα σκουπίδια, τότε θα ήταν “καλός”. Κάθε εναγκαλισμός και χάϊδεμα χριστιανού ή πολύ περισσότερο ιερωμένου προς την Χρυσή Αυγή, δείχνει μπέρδεμα φρικτό και ακύρωση της πίστης.»
Οι δύο αυτές παρεμβάσεις του, αυτή της διαφωνίας με την Συνθήκη των Πρεσπών και αυτή της καταδίκης της Χ.Α., έχουν και μια άλλη αξία. Αναδεικνύουν την εκτίμηση πως ο γνήσιος πατριωτισμός προϋποθέτει την καταδίκη πατριδοκάπηλων, και ο αντιφασισμός-αντιρατσισμός είναι απαραίτητο, για να είναι και αποτελεσματικοί, να ταυτίζονται με υπεράσπιση πατριωτικών θέσεων.
Δημοψήφισμα. Να μοιραστείτε την ευθύνη της απόφασης με τον Λαό
Μια από τις τελευταίες δημόσιες παρεμβάσεις του (romfea.gr) αφορούσε την πρόταση για το δημοψήφισμα για την Συμφωνία των Πρεσπών: «Σᾶς τό φωνάζει ὅλος ὁ λαός. Ἄν ὅμως τήν ψηφίσετε καί αὐτά πού φοβόμαστε ὅλοι ἐμεῖς, ἔλθουν στήν Πατρίδα μας, τότε θά σᾶς τό ποῦμε ξεκάθαρα ὅτι ὑπογράψατε μιά συμφωνία προδοτική γιά τήν Πατρίδα.
Ἐμεῖς σᾶς προτείνουμε νά μοιραστεῖτε τήν εὐθύνη τῆς ἀπόφασης μέ τόν Λαό. Σᾶς προτείνουμε Δημοψήφισμα, ἐδῶ καί τώρα. Δέν εἶναι οἱ κάτοικοι τῆς γειτονικῆς Χώρας ὡριμότεροι τῶν Ἑλλήνων.
Ἀλλοιῶς ἐκφράζετε περιφρόνηση ἀπέναντι στό λαό. Μακάρι νά σᾶς φωτίσει ὁ Θεός αὐτή τήν ἔσχατη ὥρα.»
* Ο Γιώργος Γκόντζος είναι δημοσιογράφος
Ένας ξεχωριστός Ιεράρχης
του Ανδρέα Χ. Αργυρόπουλου*
Πριν λίγες μέρες έφυγε προσωρινά από κοντά μας ένας ξεχωριστός Ιεράρχης, ο Σιατίστης Παύλος. Στο ευρύ κοινό έγινε γνωστός από την αρθρογραφία του εναντίον της «Χρυσής Αυγής» αλλά και από άλλες παρεμβάσεις του σε κοινωνικά ,εκκλησιαστικά και εθνικά θέματα. Ο λόγος του πάντα κατανοητός και σαφής. Τα κείμενά του χαρακτηρίζονταν για τη θεολογική τους συγκρότηση και την τεκμηρίωσή τους. Τα επιχειρήματά του μπορούσαν να αποτελέσουν βάση σοβαρού διαλόγου με τους διαφωνούντες μαζί του.
Στο σύντομο σημείωμα μας οφείλουμε να αναφερθούμε σε κάποια στοιχεία της ζωής και της δράσης του που τον κάνουν ξεχωριστό ως Ιεράρχη. Ο Παύλος έζησε λιτά και ασκητικά όπως αρμόζει σε έναν Ορθόδοξο ποιμένα. Η σκληρή αλήθεια είναι ότι δε το συναντάς συχνά στις μέρες μας. Σε όλη τη διάρκεια της εκκλησιαστικής του διακονίας δεν προκάλεσε και δε σκανδάλισε ποτέ. Υπήρξε επίσκοπος-πατέρας όλων. Προσιτός, φιλικός, ένα με το ποίμνιό του. Πάντοτε ήταν κοντά στο λαό, στο πλευρό των φτωχών, των ανήμπορων, των αδυνάτων. Από τα πρώτα χρόνια της ιεροσύνης του στο κέντρο της ποιμαντικής του δράσης βρέθηκαν οι νέοι άνθρωποι. Ο αγώνας και η αγωνία του γι’ αυτούς μεγάλος. Ο τρόπος προσέγγισης τους ιδιαίτερος. Ίσως και γι’ αυτό και τον αγάπησαν τόσο.
Τον Παύλο δεν τον ενδιέφερε η διαπλοκή με κάθε είδους εξουσία .Δεν είχε πάρε-δώσε με «κύκλους» και «περιβάλλοντα» .Δεν είχε εξαρτήσεις από διάφορα κέντρα (πολιτικά, εκκλησιαστικά κ.λπ.). Δεν του άρεσαν οι αυλικοί και οι παρατρεχάμενοι. Ήξερε να διαλέγει ικανούς συνεργάτες, πράγμα που φανέρωνε τη σοφία του. Δε ζούσε στη γυάλα των γραφείων της Μητροπόλεως. Αφουγκραζόταν την κοινωνία. Ήθελε την Εκκλησία ζωντανή. Να έχει άποψη για όλα όσα απασχολούν και πονάνε το λαό. Τις απόψεις του τις εξέθετε δημόσια χωρίς να επιζητεί χειροκροτητές και εύκολα ακροατήρια. Δεν το ενδιέφερε να παρέμβει την «κατάλληλη στιγμή» για να μη διακινδυνεύσει τη θέση του και να μη χάσει την ησυχία του, να βολέψει καταστάσεις. Η παρέμβασή του π.χ. κατά της «Χρυσής Αυγής» έχει μεγάλη σημασία, όχι μόνο για την επιχειρηματολογία που ανέπτυξε, αλλά και για το χρονικό σημείο που έγινε. Χτύπησε τη στιγμή που κάποιοι άλλοι στο χώρο της Εκκλησίας και της πολιτικής, όχι απλά «πετούσαν αετό», αλλά ορισμένοι από αυτούς εξυμνούσαν το ναζιστικό αυτό μόρφωμα .
Ο Παύλος ήταν αυθεντικός χριστιανός ,άξιος ιεράρχης, Τον έβλεπες και έλεγες: «μακάρι να ήταν όλοι τους έτσι».
* Ο Ανδρέας Χ. Αργυρόπουλος είναι θεολόγος-συγγραφέας
Εθνική και πνευματική απώλεια
του Τριαντάφυλλου Σερμέτη
Είναι γνωστή η άποψη πολλών ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει πνευματική καχεξία στον τόπο, η οποία συνίσταται στην έλλειψη πνευματικών ταγών της κοινωνίας στο συλλογικό γίγνεσθαι. Ο πνευματικός άνθρωπος είναι εκείνος που παρεμβαίνει ενεργά στα πολιτικά, στα κοινωνικά, στα πολιτιστικά και ηθικά προβλήματα της κοινότητάς του, επιχειρώντας να διεισδύσει στην αλήθεια μέσω της γνώσης και να στοχαστεί ενεργητικά. Πνευματικοί άνθρωποι υπάρχουν και θα υπάρχουν στο μέλλον. Το πρόβλημα προκύπτει όταν η κοινωνία λοιδορεί την πνευματικότητα, λόγω της απάθειας στην οποία έχει περιπέσει· όταν τούτο αποτελέσει στάση ζωής, ο άνθρωπος μυείται στην αντίληψη ότι δεν μπορεί και δεν υπάρχει λόγος να ενεργεί για ο,τιδήποτε.
Μια τέτοια περίπτωση πνευματικού ανθρώπου υπήρξε ο Μητροπολίτης Σισανίου και Σιατίστης Παύλος. Με τις εμπεριστατωμένες απόψεις του και τον συγκροτημένο λόγο του αναδείκνυε τις δυνατότητες της πατρίδας μας, μέσα από την Ορθόδοξη παράδοση και τον δυναμικό χριστιανικό λόγο, ώστε να δοθεί λύση στο αδιέξοδο της χώρας. Επισήμανε την κατάπτωση που βίωνε ο τόπος σε πολιτικό, κοινωνικό, εκπαιδευτικό και πολιτιστικό επίπεδο. Αφύπνιζε τις νωθρές συνειδήσεις σε καίρια κοινωνικά και εθνικά ζητήματα. Λειτουργούσε με τρόπο συλλογικό, αλλά ταυτόχρονα διατηρούσε την προσωπική του αυτονομία. Στιγμάτιζε τη βία, το μίσος και εναντιωνόταν στο μαύρο και στο κακό. Είναι γνωστό ότι ήταν διακηρυγμένος εχθρός των κάθε είδους φασιστών και συχνά ερχόταν σε ευθεία σύγκρουση μαζί τους, δίχως φόβο, καθώς δεχόταν απειλές για τη ζωή του. Αντιτέθηκε στις κατεστημένες αντιλήψεις της ιεραρχίας για τα ζητήματα της ισότητας και της δικαιοσύνης. Επαναστατούσε και αγωνιζόταν ενάντια στην εμπάθεια και στον παντός είδους ρατσισμό. Συνέβαλε αποφασιστικά –με τον λόγο του και τις πράξεις του– στην προβολή της αξίας του «εμείς», αναδεικνύοντας στην κοινωνική συνείδηση τη σπουδαιότητα του συλλογικού συμφέροντος έναντι του ατομικού. Ζούσε για να προσφέρει στην κοινότητα συλλογικά, αδιαφορώντας για το Εγώ και το κλείσιμο στον εαυτό. Τάχθηκε ενάντια στην αδικία, στη διαφθορά και στη μισαλλοδοξία.
Με άλλους λόγους, ο Μητροπολίτης Σισανίου και Σιατίστης Παύλος ήταν ο ορισμός του πνευματικού ανθρώπου, καθώς οι ενέργειές του αυτές δεν ήταν ενταγμένες σε κατεστημένες αντιλήψεις –με την έννοια ότι δεν εξυπηρετούσε συμφέροντα είτε προσωπικά είτε κάποιας ομάδας (κομματικής, ταξικής ή άλλης)– διότι ο ίδιος δεν ήταν καταναλωτής ιδεών, αλλά, αντίθετα, δημιουργός ιδεών. Ο πνευματικός άνθρωπος ίπταται της εποχής του σε έναν χώρο άχρονο και έτσι γίνεται διαχρονικός. Ταυτόχρονα, επηρεάζει την εποχή του, καθώς με τον λόγο και τις πράξεις του αποτελεί το φωτεινό σημείο και δείχνει στην κοινότητα το μέλλον της. Αυτή είναι η έννοια του πνευματικού ταγού, που ο ίδιος ο Παύλος –με το έργο του και τις πράξεις του– μεταλαμπαδεύει ως διαθήκη στις επόμενες γενιές.
