Το «κουτί της Πανδώρας» για το οποίο κάναμε λόγο στο προηγούμενο φύλλο του Δρόμου απελευθέρωσε περισσότερες ανεξέλεγκτες δυνάμεις απ’ όσες υπολογίζαμε. Στο συντριπτικό για τα «συστημικά» κόμματα αποτέλεσμα των ιταλικών εκλογών και στον εμπορικό πόλεμο που κήρυξε ο Τραμπ προστέθηκαν η οριστικοποίηση της συμφωνίας για μεγάλο συνασπισμό στη Γερμανία, η αρχή του τέλους της «έκτακτης» πολιτικής της ΕΚΤ και η δημόσια εμφάνιση της «συμμαχίας των Βορείων», οκτώ χωρών της Ε.Ε., κατά των προτάσεων Μακρόν για μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης. Τα τρία τελευταία είναι απολύτως αλληλένδετα, μιας και καταδεικνύουν ότι η γερμανική ελίτ, με την από κοινού στήριξη χριστιανοδημοκρατών και σοσιαλδημοκρατών, έπειτα από πολύμηνη αδράνεια, επανενεργοποιείται στα κεντρικά ζητήματα της ευρωπαϊκής πολιτικής και επανέρχεται στις πάγιες θέσεις της. Δεν θέλει πολύ φαντασία για να υποθέσει κανείς ότι αυτή η εξέλιξη, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, θα επηρεάσει την «καθαρή» ή «βρόμικη» έξοδο από το τρίτο μνημόνιο.
Ο επόμενος μήνας επιφυλάσσει πυκνότερες εξελίξεις και αποκαλύψεις αληθινών προθέσεων. Όχι μόνο για το θέμα του ελληνικού χρέους, αλλά και για το «ειδικό» σχήμα μεταμνημονιακής επιτήρησης και για τη συνολική «μεταρρύθμιση» της Ευρωζώνης. Μέχρι να αποσαφηνιστεί το τοπίο, η κυβέρνηση οφείλει απλώς να «μπαζώνει» προαπαιτούμενα, ώστε να εκπληρώσει και τα 88 της τέταρτης αξιολόγησης, και ρευστότητα για το περίφημο μαξιλάρι ασφαλείας των 19-20 δισ. ευρώ
Οι γρίφοι των Δελφών
Ήδη η γερμανική σκιά στα σενάρια για τη «μετά μνημόνιο» επιτήρηση έγινε αισθητή στο οικονομικό φόρουμ των Δελφών, το περασμένο σαββατοκύριακο (βλέπε αναλυτικά σελίδες 10-11), που αποτέλεσε ένα είδος προσομοίωσης των ζυμώσεων μεταξύ των δανειστών για το ελληνικό ζήτημα. Ο επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ έδωσε την πιο ρεαλιστική, αν και προσεκτικά διατυπωμένη, περιγραφή του μεταμνημονιακού καθεστώτος, ορίζοντας τρία επίπεδα επιτροπείας: την επιτήρηση στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας, τη μεταβατική επιτήρηση που επιβάλλεται στις χώρες που βγαίνουν από πρόγραμμα προσαρμογής και την «πιο σφιχτή» επιτήρηση που θα απαιτηθεί αν της δοθεί ελάφρυνση χρέους. «Η Ελλάδα είναι ειδική περίπτωση και θα είναι και στο μέλλον», είπε ο Ρέγκλινγκ φωτογραφίζοντας τους σχεδιασμούς για «υβριδικό» σχήμα επιτήρησης μετά τον Αύγουστο. Αλλά και η πολύ πιο φιλική, προς το κυβερνητικό σενάριο «καθαρής εξόδου», Κομισιόν αναγνωρίζει ότι το μεταμνημονιακό καθεστώς θα είναι «ειδικό» για την Ελλάδα. Ο εκπρόσωπος της Κομισιόν Ντέκλαν Κοστέλο έκανε λόγο στους Δελφούς για μια περίοδο 3-4 ετών «ειδικής επιτήρησης».
Κατά τον Ρέγκλινγκ η προληπτική γραμμή πίστωσης δεν φαίνεται απαραίτητη στο μεταμνημονιακό καθεστώς, αρκεί η Ελλάδα να εφαρμόζει τις «μεταρρυθμίσεις», να παράγει πλεόνασμα 3,5% και να μαζέψει αποθέματα ασφαλείας με δανεισμό από τις αγορές. Αυτή είναι και η μόνη σαφής διαφοροποίησή του από την ηγεσία της ΕΚΤ, που δια του Γ. Στουρνάρα, εμμένει στην προληπτική πιστωτική γραμμή, έχοντας ως προτεραιότητα τις ανάγκες των τραπεζών, τόσο για το ενδεχόμενο μιας πίεσης για κεφαλαιακή ενίσχυση, όσο και για να μη φορτωθούν με ελληνικά ομόλογα προκειμένου ν’ ακολουθήσουν την πλήρη επιστροφή της Ελλάδας στον δανεισμό από τις αγορές. Η γραμμή αυτή είναι απολύτως συνεπής με τη σαφή επικράτηση της γερμανικής πίεσης στην ηγεσία της ΕΚΤ να εγκαταλείψει οριστικά και αμετάκλητα το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, όπως κατέστη σαφές με τις αποφάσεις της περασμένης Πέμπτης. Κι αυτό σε πείσμα των στοιχείων που δείχνουν ότι η Ευρωζώνη απομακρύνεται αντί να προσεγγίζει τον «ιερό» στόχο για πληθωρισμό 2%.
Το ΔΝΤ εν αναμονή
Το ΔΝΤ παρακολουθεί τις διεργασίες αυτές από απόσταση ασφαλείας. Όπως φάνηκε από τις τελευταίες δηλώσεις του εκπροσώπου του Τζέρι Ράις, δεν δεσμεύεται για το πότε θα αποφασίσει αν θα ενεργοποιήσει την «εν αναμονή συμφωνία», δεν παίρνει θέση για την προληπτική πιστωτική γραμμή, αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο να δεχθεί πρόωρη εξόφληση των δανείων του προς την Ελλάδα και επαναλαμβάνει την επωδό ότι όλα προϋποθέτουν «μεταρρυθμίσεις» και ελάφρυνση χρέους. Η επιφυλακτικότητα του ΔΝΤ είναι απολύτως λογική ενόψει της «ολικής επαναφοράς» του γερμανικού παράγοντα στα ευρωπαϊκά πράγματα, έπειτα από πολύμηνη αποχή ή ουδετερότητα. Πρακτικά, σαφής εικόνα για τη στάση της γερμανικής ηγεσίας στα ευρωπαϊκά ζητήματα –και στο ελληνικό– δεν θα υπάρξει πριν την τυπική τοποθέτηση του νέου υπουργού Οικονομικών, του Όλαφ Σολτς, στις αρχές Απριλίου. Τότε θα αποκαλυφθεί και το ακριβές περιεχόμενο της συμφωνίας γερμανικής δεξιάς και σοσιαλδημοκρατών στα θέματα μεταρρύθμισης της Ευρωζώνης. Και θα δοκιμαστούν και οι μεγάλες προσδοκίες της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ για «αλλαγή ατζέντας στην Ευρώπη».
Η αναμονή οριστικής επιστροφής του Γερμανού «ηγεμόνα» στον θρόνο του έχει ήδη τις παρενέργειές της. Παρά την «καλή εκκίνηση» της τέταρτης αξιολόγησης και την τυπική ολοκλήρωση της τρίτης, στο Eurogroup της Δευτέρας (12/3) δεν υπάρχει στο πρόγραμμα ο μηχανισμός ελάφρυνσης του χρέους βάσει της γαλλικής πρότασης για σύνδεσή του με τον ρυθμό ανάπτυξης. Υποτίθεται ότι «τεχνική προετοιμασία» γίνεται –αλλά πού, σε ποια θεσμικά όργανα ή τεχνικά κλιμάκια, παραμένει άγνωστο–, όμως πολιτική συζήτηση δεν αναμένεται πριν από τις συνεδριάσεις του Euro Working Group και του Eurogroup τον Απρίλιο (26/4). Δηλαδή, αφού θα έχει αναλάβει καθήκοντα ο Όλαφ Σολτς. Η περίοδος συμπίπτει και με τη σύνοδο του ΔΝΤ στην Ουάσιγκτον (22 Απριλίου),όπου θα βρεθούν όλοι οι παίκτες. Οπότε ο επόμενος μήνας επιφυλάσσει πυκνότερες εξελίξεις και αποκαλύψεις αληθινών προθέσεων. Όχι μόνο για το θέμα του ελληνικού χρέους, αλλά και για το «ειδικό» σχήμα μεταμνημονιακής επιτήρησης και για τη συνολική «μεταρρύθμιση» της Ευρωζώνης, για την οποία διαμορφώνονται πλέον σαφείς και βαθιές διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στη «συμμαχία των Βορείων» και τη γαλλική ηγεσία, της οποίας οι σύμμαχοι δεν είναι δεδομένοι.
Επιχείρηση «μπάζωμα»
Στον ενάμιση μήνα που μεσολαβεί μέχρι να αποσαφηνιστεί το τοπίο, η κυβέρνηση οφείλει απλώς να «μπαζώνει». Να «μπαζώνει» προαπαιτούμενα, ώστε μέχρι τα τέλη Μαΐου να έχει εκπληρώσει και τα 88 της τέταρτης αξιολόγησης. Και να «μπαζώνει» ρευστότητα, για το περίφημο μαξιλάρι ασφαλείας των 19-20 δισ. ευρώ. Περίπου 15 δισ. έχουν ήδη κουτσά στραβά μαζευτεί και δεσμευτεί. Από το πλεόνασμα του 2017, από τις πειραματικές εκδόσεις ομολόγων και από τη δέσμευση κάθε ταμειακού διαθεσίμου. Δρομολογείται μάλιστα ρύθμιση για την υποχρεωτική κατάθεση όλων των ταμειακών διαθεσίμων των φορέων του Δημοσίου στην Τράπεζα της Ελλάδος (σ.σ. Να που το περίφημο «ριφιφί» του 2015 γίνεται, αλλά όχι εις βάρος της ΤτΕ αλλά από την ΤτΕ). Ποιος τα στερείται αυτά τα χρήματα, ποιες ανάγκες του Δημοσίου δεν εξυπηρετούνται δεν φαίνεται να απασχολεί κανένα. Το «μπάζωμα» συνεχίζεται. Όχι για να αντιμετωπιστεί ενδεχόμενος «εχθρικός» αποκλεισμός από τις αγορές, αλλά αντίθετα, για να αποκατασταθεί η σχέση «στοργής» μ’ αυτές.
Οι αγορές μετέχουν με αυξανόμενο ενδιαφέρον σ’ αυτό το παίγνιο, γιατί αποκτά και οικονομικό ενδιαφέρον. Και η κυβέρνηση, δια του ΟΔΔΗΧ, τους πετάει «πάσες». Μόλις έγινε αντιληπτή μια μικρή αποκλιμάκωση στα επιτόκια των ομολόγων, διέρρευσε ότι επίκειται έκδοση ετήσιων εντόκων γραμματίων, για πρώτη φορά από το 2010, για ένα ποσό περί το 1 δισ. ευρώ. Πιθανότατα θα γίνουν κι αυτά ανάρπαστα. Όπως ανάρπαστο θα γίνει και το 51% των ΕΛΠΕ, αν επιβεβαιωθεί η πληροφορία ότι επίκειται πώλησή του για να πιαστεί ο στόχος των εσόδων από τις ιδιωτικοποιήσεις. Όλοι και όλα δουλεύουν για το «μαξιλάρι» ρευστότητας μετά τον Αύγουστο. Χωρίς να είναι ακόμη σαφές ποιος θα είναι ο πραγματικός διαχειριστής του. Η ελληνική κυβέρνηση ή ο μελλοντικός «υβριδικός» επιτηρητής της;
