Παρ’ όλα τα αφηγήματα περί εισόδου της χώρας σε περίοδο «κανονικότητας» μετά τη λήξη του τρίτου μνημονίου, περί ανάπτυξης της οικονομίας και νέας θέσης της Ελλάδας στα Βαλκάνια στο πλευρό των ΗΠΑ, περί μετάβασης στην κατάσταση «χώρας πρώτης γραμμής», οι εξελίξεις, η ατμόσφαιρα, η πολιτική και κοινωνική ζωή θα καθοριστούν από δύο μεγάλης έκτασης διεργασίες.
Πρώτον, από τα γεωπολιτικά ζητήματα, και εν προκειμένω κυρίως από αυτά που θα παρουσιάζονται ως εθνικές απειλές και εντάσεις με γείτονες (προς το παρόν ιδιαίτερα την Τουρκία και δευτερευόντως Αλβανία και ΠΓΔΜ). Δεύτερο, από την εξέλιξη του μεταναστευτικού ζητήματος, που θα πάρει διαστάσεις και θα επηρεάσει όχι μόνο την Ελλάδα, αλλά και ολόκληρη την Ευρώπη.
Ανοίγεται μια περίοδος γύρω από αυτά τα ζητήματα που θα είναι ίδιας έντασης, και πιθανά διάρκειας, με όσα ζήσαμε με τα μνημόνια. Όπως μιλάμε για μνημονικά χρόνια ή μνημονιακή εποχή, πρέπει να αποδεχτούμε πως τα γεωπολιτικά-εθνικά και μεταναστευτικά θέματα θα ορίσουν μια περίοδο, μια εποχή. Εκτός αν συμβούν πολύ μεγαλύτερης έντασης και κλίμακας γεγονότα (π.χ. περιφερειακός μεγάλος πόλεμος) που θα αλλάξουν κατά πολύ τα μέχρι τώρα δεδομένα.
Αυτή η εκτίμηση, προσδίδει ακόμα μεγαλύτερη σημασία στη θέση πως η διέξοδος της χώρας δεν είναι κατ’ εξοχήν οικονομικό ζήτημα (έχει και τέτοια διάσταση), αλλά κυρίως ζήτημα αντιμετώπισης της καθολικής κρίσης και υπόστασης της χώρας σε όλα τα πεδία. Κι αν δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που ήδη εξελίσσονται –γεωπολιτικά, απειλές επί της κυριαρχίας της, μεταναστευτικό– θα βρεθεί σε πολύ δυσκολότερη θέση από αυτήν που βρίσκεται σήμερα.
Αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία η θέση πως η διέξοδος της χώρας δεν είναι κατ’ εξοχήν οικονομικό ζήτημα (έχει και τέτοια διάσταση), αλλά κυρίως ζήτημα αντιμετώπισης της καθολικής κρίσης και υπόστασης της χώρας σε όλα τα πεδία
Η επιβίωση λοιπόν της χώρας, δεν έχει απλά οικονομικό χαρακτήρα. Η αστική πολιτική περιορίζει τα πεδία κυρίως στον οικονομικό παράγοντα –αποδεχόμενη τις ευρωενωσιακές και παγκοσμιοποιητικές συνταγές– και ελπίζει σε μια αναβάθμισή της μέσω των καλών υπηρεσιών που προσφέρει στους δυτικούς παράγοντες (ΗΠΑ-ΝΑΤΟ-Ε.Ε.-ΔΝΤ). Αποκρύπτει τη σημασία των γεωπολιτικών θεμάτων και απειλών, εξωραΐζει τον τουρκικό επεκτατισμό, ακολουθεί ενδοτική πολιτική απέναντί τόσο σε αυτόν, όσο και στο μακεδονικό ζήτημα, προχωρώντας σε επικίνδυνες και ανεπίτρεπτες παραχωρήσεις με την συμφωνία των Πρεσπών που ανοίγουν τον ασκό του Αιόλου στα Βαλκάνια.
Στο δε μεταναστευτικό, αποδέχεται τις συμφωνίες Ε.Ε.-Τουρκίας, μετατρέπει τα νησιά σε γκρίζες ζώνες και σχεδιάζει νέα hotspots, ενώ σε πολλές ήδη υποβαθμισμένες περιοχές της χώρας, συνεχίζεται η γκετοποίηση και το στοίβαγμα μεταναστών-προσφύγων. Μέτα το πρώτο κύμα συμπάθειας, ανθρωπιάς και αλληλεγγύης (που σε καμιά άλλη ευρωπαϊκή χώρα δεν επιδείχθηκε), βγαίνουν στην επιφάνεια πολλές ασχήμιες των ΜΚΟ, ο ανυπόφορος εγκλεισμός 10.000 σε δομές των 3.000 ανθρώπων, το επικίνδυνο ανακάτεμα εθνοτήτων και καταστάσεων και φυσικά το «φύτεμα» πληθυσμών σε νησιά που έχουν στρατηγική σημασία.
Δεν χρειάζονται ειδικές γνώσεις ή τίτλοι σπουδών για να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι το γεωπολιτικό στάτους, η θέση της χώρας στην Ευρώπη και η οργανωμένη υπόστασή της εσωτερικά, δεν αφήνονται ανεπηρέαστα, παρά τα αφηγήματα των Τσίπρα-Μητσοτάκη. Μπαίνουμε σε εποχή μεγάλης διακινδύνευσης, γεωπολιτικά, σε σχέση με την Ευρώπη και την εσωτερική κοινωνική και κρατική συνοχή.
Απαραίτητη προϋπόθεση
Τα προβλήματα αυτά, οι διαστάσεις και οι πτυχές τους, ο τρόπος που επιδρούν, φανερώνουν μια μεγάλη πολυπλοκότητα. Είναι εξαιρετικά δύσκολη η αντιμετώπισή τους, ιδιαίτερα με το σημερινό επίπεδο του λαϊκού κινήματος, της κοινωνικής συνείδησης και των προτάσεων που υπάρχουν για αυτά. Επιπλέον, απαιτούν και διεθνική δράση και ενεργοποίηση όχι μιας χώρας, αλλά σειράς χωρών και συμμαχιών, καθώς και προγράμματα μεγάλης κλίμακας. Απαιτούν, όμως, και μια γραμμή υπεράσπισης της υπόστασης της χώρας, της κοινωνικής συνοχής, της δημοκρατίας και του ανθρωπισμού, μέσα από εξαιρετικά δύσκολα και πολυεπίπεδα σημεία και λεπτές ισορροπίες.
Τα πράγματα ίσως να ήταν ευκολότερα (πάντα μέσα στη δυσκολία τους) αν γίνονταν αποδεκτά σαν δύο κύρια προβλήματα που απαιτούν σύνθετη αντιμετώπιση και προτεραιότητα. Γιατί υπάρχει άρνηση ακόμα και να αναγνωριστούν ως κύρια αυτά τα ζητήματα (μυρίζουν «εθνικίλα»…) και βεβαίως να αναζητηθούν λύσεις και προτάσεις που να έχουν ιεραρχήσεις και προτεραιότητες. Αν συνεχιστεί η κατάσταση ως έχει, ο δρόμος για μια συντηρητική και ακροδεξιά πορεία είναι σχεδόν αυτόματος και ανοιχτός διάπλατα. Εφόσον δεν θέλουμε μια τέτοια εξέλιξη, πρέπει να σκύψουμε σοβαρά πάνω στα ζητήματα αυτά, ανιχνεύοντας και υιοθετώντας πολιτικές που να δίνουν διέξοδο.
Ας υποθέσουμε πως η Ελλάδα (και ίσως ορισμένες ακόμα βαλκανικές χώρες) προορίζεται να μετατραπεί σε πελώριο δίχτυ συγκράτησης και παραμονής αυξημένων προσφυγικών ροών από τους περιφερειακούς πολέμους, παίρνοντας υπόψη και τη δεδομένη τακτική της Τουρκίας να ανοιγοκλείνει την στρόφιγγα. Αυτό σημαίνει πως εκατομμύρια άνθρωποι δεν θα έρθουν «τράνζιτ» για να φύγουν, αλλά για να μείνουν εδώ. Το αντέχει αυτό η κοινωνία και η χώρα; Υπάρχει κι ένα ακόμα ερώτημα. Μια κλιμάκωση της έντασης με την Τουρκία, δεν θα επηρεάσει το «κοινωνικό ζήτημα» στη χώρα μας; Δεν χρειάζεται εδώ κάποια πολιτική και αντιμετώπιση;
Το δεύτερο μεγάλο ζήτημα έγκειται στο γεγονός πως ένα μαχητικό αγωνιστικό δυναμικό προσέρχεται να τοποθετηθεί απέναντι σε αυτά τα ζητήματα, ενώ φαίνεται να προσανατολίζεται σαν να μην έχει συμβεί τίποτα σημαντικό τα τελευταία δύο χρόνια στα δύο πεδία που αναφερόμαστε. Εμφανίζεται μόνο ένας «καταγγελτικός» λόγος και ηχηρά συνθήματα, αντί μιας συγκεκριμένης πολιτικής. Ακόμα χειρότερα, εμφανίζεται μια συμπόρευση με την αστική πτέρυγα που θεωρεί την Ακροδεξιά και τον φασισμό ως τον μοναδικό κίνδυνο σήμερα, υποτιμώντας βασικές παραμέτρους όσων συμβαίνουν. Η υπαγωγή στη γραμμή της παγκοσμιοποίησης γίνεται με πολλούς τρόπους. Ένας από αυτούς είναι να ανοίγεται ο δρόμος στην Ακροδεξιά με την αγνόηση των προβλημάτων που έχουν δημιουργηθεί.
Οι γεωπολιτικές απειλές και η θέση της χώρας, οι σχέσεις με την Ευρώπη και η ευρωπαϊκή διάσταση, η εσωτερική συνοχή της κοινωνίας, αυτός ο τριπλός κόμβος που αλληλοσυνδέεται και αλληλοτροφοδοτείται, καθορίζει τις εξελίξεις και δημιουργεί τεράστιους κινδύνους, αν δεν αντιμετωπιστούν όσα φέρνουν οι εθνικές απειλές και το μεταναστευτικό.
Η Ελλάδα δεν είναι ένα απλό σταυροδρόμι. Δεν είναι ένα ασφαλές διαμετακομιστικό κέντρο. Δεν είναι απλά κέντρο πολιτισμού. Είναι πεδίο εφαρμογής πολιτικών, γεωπολιτικών, επεκτατισμών, διαμελισμών, κοινωνικών πειραματισμών, εγκλεισμού μεταναστευτικών ρευμάτων, πεδίο ανταγωνισμού μεγάλων δυνάμεων.
Η κοινωνική απελευθέρωση ως αίτημα, δεν μπορεί να αδιαφορεί για όλες αυτές τις διαστάσεις. Ή τις αντιμετωπίζει –εν συνόλω– ή μπορεί να χαθεί για πολύ καιρό… Όποιος υποστηρίζει μια «ατόφια» κοινωνική απελευθέρωση χωρίς αντιμετώπιση κι αυτών των ζητημάτων, κοροϊδεύει τον εαυτό του πρώτα απ’ όλα. Εκτός κι αν πιστεύει πως ο καπιταλιστικός οδοστρωτήρας, σαρώνοντάς τα όλα, θα ανοίξει αυτόματα τον δρόμο στην ατομική και συλλογική απελευθέρωση.
