του Γιώργου Θεοδωρόπουλου*
Μερικές βδομάδες πριν, ο Θερμαϊκός άλλαξε όψη και χρώμα, με μια μεγάλη ποσότητα φυτοπλαγκτόν να αναδύεται στην επιφάνεια του λιμανιού. Ευτυχώς, φύσηξε Βαρδάρης και καθάρισε. Την περασμένη βδομάδα έκανε την επανεμφάνιση του ένα σταχτί φυτοπλαγκτόν και οι μπλε μέδουσες.
Σύμφωνα με τα όσα δήλωσε στο Αθηναϊκό Πρακτορείο ο καθηγητής Χημείας Περιβάλλοντος του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Κώστας Φυτιάνος, το σταχτί φυτοπλαγκτόν επηρεάζεται από τις αλλαγές των καιρικών συνθηκών που επικρατούν τον τελευταίο καιρό στην Θεσσαλονίκη. Εκτίμησε ότι έπαιξαν ρόλο και οι τελευταίες βροχοπτώσεις, ενώ εξέφρασε φόβους ότι την ερχόμενη εβδομάδα, κατά την οποία αναμένονται υψηλότερες θερμοκρασίες, το φαινόμενο θα είναι εντονότερο. Εξέφρασε, δε, την ανησυχία του, ότι η κατάσταση τείνει να γίνει μόνιμη, λόγω της υψηλής επιβάρυνσης του κόλπου από βαρέα λύματα που «είναι πρώτης ποιότητας τροφή για το φυτοπλαγκτόν καθώς είναι πλούσια σε ενώσεις φωσφόρου και αζώτου».
Η αυξημένη θερμοκρασία των ημερών σε συνδυασμό με τα αβαθή νερά του Θερμαϊκού δεν επέτρεπαν την ομαλή αποσύνθεση του φυτοπλαγκτού, με αποτέλεσμα αυτή να γίνεται αναερόβια και να αποβάλλονται δύσοσμες χημικές ενώσεις. Η αυξημένη ποσότητα φυτοπλαγκτού ήρθε σαν αποτέλεσμα της έντασης του φαινομένου του ευτροφισμού, κυριότερη αιτία του οποίου είναι τα μεγάλα υπολείμματα ενώσεων αζώτου και φωσφόρου (λιπάσματα, βιομηχανικά λύματα κ.λπ.) που περιχύνονται στον Θερμαϊκό.
Η Τάφρος 66
Βασική πηγή ρύπανσης του Θερμαϊκού είναι η Τάφρος 66. Πρόκειται για τον πιο μολυσμένο υδάτινο αγωγό της Ευρώπης, μέσω του οποίου περιχύνονται στον Θερμαϊκό λύματα βιοτεχνιών και βιομηχανιών φρούτων από την Ημαθία και από παλιές –νόμιμες και μη– χωματερές φρούτων, καθώς και σωρεία υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων από την ευρύτερη περιοχή Πέλλας, Ημαθίας και Θεσσαλονίκης μέσω του Λουδία, του Αξιού, του Ανθεμούντα και πολλών άλλων χειμάρρων.
Ιδιαίτερη πηγή μόλυνσης αποτελεί ο Δενδροπόταμος και η περίπτωσή του χρήζει τόσο προσοχής όσο και διερεύνησης ευθυνών, όχι μόνο πολιτικών. Ο Δενδροπόταμος μολύνεται σημαντικά από τους τρεις αγωγούς της ΕΥΑΘ που καταστράφηκαν από την κατασκευή του Κ-16 που έγινε με ευθύνη και επίβλεψη της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Η Περιφέρεια αρνείται να αποκαταστήσει τους κατεστραμμένους αγωγούς, η επισκευή των οποίων δεν εντάχθηκε στο έργο, παρόλο που προβλεπόταν στην μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Δεν έχει γίνει αποτίμηση του βαθμού καθαρισμού των εγκαταστάσεων του Βιολογικού καθαρισμού της ΕΥΑΘ, που λειτουργούν από εργολάβο, και συνεπώς δεν είναι σταθμισμένη η επιβάρυνση.
Μια ακόμα πηγή επιβάρυνσης είναι το παντορροϊκό αποχετευτικό σύστημα που καλύπτει σχεδόν όλο το ιστορικό κέντρο της πόλης, το οποίο σε περίπτωση ακόμα και μέτριας έντασης βροχοπτώσεων υπερχειλίζει με αποτέλεσμα τα οικιακά λύματα να καταλήγουν στη θάλασσα.
Σε όλο το μήκος του παραλιακού μετώπου της δυτικής πλευράς εμφανή «bypass» από νόμιμες ή «νόμιμες» δραστηριότητες ρίχνουν τα «ζουμιά τους» στον κόλπο.
Τα πετρελαιοειδή και οι τοξικές ουσίες που διαρρέουν από τις επιχειρήσεις που αναπτύσσονται στο δυτικό παράκτιο μέτωπο και καταλήγουν στη θάλασσα πρέπει να θεωρούνται από τους σημαντικότερους και πλέον επικίνδυνους ρυπαντές.
Οι έλεγχοι των νερών των ποταμών που εκβάλουν στον Θερμαϊκό (Γαλλικός, Αξιός, Λουδίας, Αλιάκμονας) είναι υποτυπώδεις και η αναγκαία διασυνοριακή συνεργασία σκοντάφτει στη διαχρονική αντίληψη των γειτόνων (όπως και ημών, βέβαια) που θεωρούν τα ποτάμια βολικό αγωγό παροχέτευσης των κάθε είδους λυμάτων τους. Η Περιφέρεια έχει σε αδράνεια ένα υπερσύχρονο εργαστήριο που κόστισε σχεδόν 1 εκ. ευρώ!
Σε πλήρη γνώση όλων
Με αφορμή την εκτεταμένη εμφάνιση του φυτοπλαγκτού ανοίγει με ένα βίαιο και… βρώμικο τρόπο το, εξαιρετικά σύνθετο, θέμα της διαχείρισης και διάθεσης των λυμάτων.
Τα πράγματα μπερδεύονται ακόμα περισσότερο καθώς 13 διαφορετικοί φορείς εμπλέκονται στην διαχείριση του θέματος. Τα Υπουργεία Μακεδονίας – Θράκης, Υποδομών, Περιβάλλοντος, Ναυτιλίας αλλά και η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, η ΕΥΑΘ και η Αποκεντρωμένη Διοίκηση κρατούν μια ανευθυνο-υπεύθυνη στάση και προσπαθούν να μεταφέρουν ευθύνες και αρμοδιότητες ο ένας στον άλλο.
Οι βασικές ευθύνες όμως αναλογούν στην κυβέρνηση, η οποία προκειμένου να μη συγκρουστεί με τοπικούς παράγοντες επιλέγει να μην έχει ξεκαθαρίσει το τοπίο των αρμοδιοτήτων. Δεν έχει προβλέψει κάποιο πλαίσιο ελεγκτικών μηχανισμών, ενώ προφανώς δεν της περισσεύουν κονδύλια για την κατασκευή τέτοιων υποδομών καθώς και τη στελέχωση των αρμόδιων μηχανισμών.
Η ξεχασμένη πρόταση
Η πρόταση της Ομάδας Εργασίας του ΤΕΕ του 2006 (που παρατίθεται παρακάτω), με συντονιστή τον νυν πρόεδρο της ΕΥΑΘ καθηγητή κ. Γιάννη Κρεστενίτη, για τη θεσμοθέτηση Φορέα Διαχείρισης Θερμαϊκού Κόλπου μπορεί να αποτελέσει το σοβαρό θεσμικό εργαλείο ρύθμισης του πολυπαραγοντικού θέματος. Tην πρόταση τότε την υιοθέτησε από κοινού με τον κ. Κρεστενίτη και ο νυν υπουργός κ. Φάμελλος ως μέλη και οι δύο μιας ανάλογης επιτροπής του ΤΕΕ/ΤΚΜ.
«Η αναγκαιότητα συντονισμένης δράσης, για την αντιμετώπιση των παραπάνω θεμάτων στα πλαίσια ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για την αειφορική προστασία και διαχείριση του Θερμαϊκού κόλπου, είναι προφανής και έχει γίνει σήμερα αποδεκτή από τους φορείς και τους πολίτες της περιοχής. Με δεδομένη την πολυπλοκότητα των θεμάτων που η συντονισμένη αυτή δράση οφείλει να αντιμετωπίσει, την πολυάριθμη νομοθεσία, την ανταγωνιστικότητα των χρήσεων και των χρηστών, η δημιουργία φορέα διαχείρισης του Θερμαϊκού κόλπου είναι πρόδηλη. […] Ο Φορέας Διαχείρισης του Θερμαϊκού Κόλπου, ως το μόνο θεσμικό όργανο, θα μπορεί να σηματοδοτήσει την έναρξη των διαβουλεύσεων και της συνεργασίας με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς (stakeholders) και κοινωνικούς εταίρους για την διαμόρφωση και υλοποίηση ενός σχεδίου περιβαλλοντικής διαχειριστικής πολιτικής.
Ο Φορέας Διαχείρισης του Θερμαϊκού Κόλπου, θα συμβάλει όχι μόνον στην αειφορική διαχείριση των φυσικών πόρων της περιοχής αλλά και στην περιφερειακή αειφορική ανάπτυξη, εισάγοντας καινοτόμες δράσεις οικονομικού, κοινωνικού και περιβαλλοντικού χαρακτήρα.»
Στην εποχή όμως των μνημονιακών ρυθμίσεων, δηλαδή της πλήρους απορύθμισης, η (ξεχασμένη) παραπάνω πρόταση μοιάζει με έκθεση ιδεών.
Σε κάθε περίπτωση «ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα»!
Την απουσία του κράτους και τοπικών φορέων προσπάθησε να εκμεταλλευτεί ο Ιβάν Σαββίδης ώστε να εδραιώσει ακόμη περισσότερο το προφίλ του επιχειρηματία που νοιάζεται για την πόλη, ο οποίος επισκέφτηκε την υφυπουργό Μ. Κόλλια, ζητώντας να αναλάβει τα (όσα) έξοδα για τον καθαρισμό του Θερμαϊκού.
Ευτυχώς, φύσηξε Βαρδάρης και καθάρισε.
* Ο Γιώργος Θεοδωρόπουλος είναι περιφερειακός σύμβουλος Κεντρικής Μακεδονίας
