Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά ο Κύπριος πολιτικός Γιαννάκης Ομήρου, πρώην πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, διαμαρτύρεται γιατί καθυστερεί η δημοσιοποίηση του Φακέλου της Κύπρου. Συγκεκριμένα μέχρι το 2019 είχαν κυκλοφορήσει 8 τόμοι (από τους συνολικά 30 που προβλέπονταν) και από τότε (με κυβέρνηση Μητσοτάκη) δεν έχει εκδοθεί τίποτα. Μετά τη δεύτερη διαμαρτυρία του Γ. Ομήρου η ελληνική πλευρά δικαιολογήθηκε πως η καθυστέρηση οφείλεται στην «αλλαγή του συστήματος καταγραφής» των υλικών και πως ο 9ος τόμος θα κυκλοφορήσει τον Σεπτέμβριο.
Ο περιβόητος «Φάκελος της Κύπρου» αποτελείται από έγγραφα, καταθέσεις και οπτικοποιημένο υλικό με ρήτρα εμπιστευτικότητας όπου καταγράφονται οι εργασίες της Εξεταστικής Επιτροπής της Βουλής, που άρχισαν στις 3 Μαρτίου 1986 και ολοκληρώθηκαν στις 31 Οκτωβρίου 1988.
Η αρμόδια επιτροπή αποτελείτο από 30 μέλη από όλα τα κόμματα της Βουλής εκείνης και πραγματοποίησε πάνω από 150 συνεδριάσεις. Εξετάστηκαν συνολικά 131 μάρτυρες, μεταξύ των οποίων και οι ζώντες τότε αρχιπραξικοπηματίες.
Με το Πρωτόκολλο Συνεργασίας, το οποίο υπέγραψαν το 2016 ο πρόεδρος της Ελληνικής Βουλής Γιάννης Βούτσης με τον Κύπριο ομόλογό του Γιαννάκη Ομήρου, αποφασίστηκε να ανοίξουν τα σφραγισμένα κιβώτια και να αρχίσει η ταξινόμηση και η ψηφιοποίηση των αρχείων που είχαν αφεθεί χωρίς κάποια τακτοποίηση.
Το υλικό θα χρησιμοποιηθεί, όπως προβλέπει το πρωτόκολλο, αποκλειστικά για κοινοβουλευτικούς, επιστημονικούς και ιστορικούς σκοπούς με την έγκριση των εκάστοτε Προέδρων των δύο Κοινοβουλίων.
Αυτό είναι το «ιστορικό» του Φακέλου της Κύπρου. 48 χρόνια μετά και ακόμα δεν έχουν δημοσιοποιηθεί τα όσα περιλαμβάνει. Φυσικά υπάρχουν και αλλού (π.χ. υπουργεία Εξωτερικών και Αμύνης) έγγραφα και ντοκουμέντα που είναι αμφίβολο αν θα γίνουν ποτέ γνωστά…
Με απόφαση όλου του πολιτικού κόσμου (πλην ΚΚΕ) εκείνης της εποχής, το 1988, συμφωνήθηκε ότι τα πρακτικά αυτά δεν πρέπει να δοθούν στη δημοσιότητα και έμειναν κλειδαμπαρωμένα μέχρι το 2018. Ορισμένα τμήματα παρόλα αυτά δόθηκαν κατά καιρούς στη δημοσιότητα όπως έκανε π.χ. ο Κώστας Κάππος σε βιβλίο του που εκδόθηκε το 1992 όταν είχε αποχωρήσει από το ΚΚΕ. Επίσης διάφοροι δημοσιογράφοι με διασυνδέσεις φαίνεται ότι είχαν κάποια πρόσβαση, όπως επίσης οι πρεσβείες και οι μυστικές υπηρεσίες. Η «φραγή» αφορούσε τον ελληνικό λαό.
Στον πρώτο τόμο περιλαμβάνονται τα πορίσματα της εξεταστικής επιτροπής της ελληνικής και της κυπριακής βουλής όπως και τα «πορίσματα» που κατέθεσαν οι διάφορες πολιτικές δυνάμεις που δεν συμφωνούσαν με το πόρισμα της πλειοψηφίας. Ανεξάρτητα από το γεγονός της ελλιπούς και μεροληπτικής καταγραφής που περιέχει ο φάκελος της Κύπρου εντούτοις δίνει πληθώρα στοιχείων για το τι έγινε, πώς έγινε, τι έκαναν ιδιαίτερα οι χουντικοί πρωταγωνιστές και φυσικά οι ΗΠΑ και η Βρετανοί.
Οι πρώτοι 8 τόμοι του Φακέλου της Κύπρου υπάρχουν στο διαδίκτυο.
Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα
Είναι πρωί της 20 Ιουλίου όταν ήδη έχει αρχίσει η τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Τόπος το είναι το Πεντάγωνο στην Μεσογείων, όπου συνεδριάζει η στρατιωτική ηγεσία και η «κυβέρνηση» της Χούντας Ιωαννίδη. Στις 7 φθάνει ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Ελλάδα κ. Τάσκα. Μετά μισή ώρα έρχεται και ο υφυπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ κ. Σίσκο που είχε ειδικές αποστολές στην περιοχή. Να πως περιγράφει και τι παραθέτει ο Κώστας Κάππος στο βιβλίο του:
Το πρωί της 20-7-74, ημέρα Σάββατο, έγινε στην Αθήνα σύσκεψη με τη συμμετοχή του αμερικάνου υφυπουργού Σίσκο και του πρεσβευτή Τάσκα. Είναι χαρακτηριστική η κατάθεση του τότε αρχηγού Αεροπορίας Αλ. Παπανικολάου στον ανακριτή Μπέλκα:. «Ενωρίς τας πρωινάς ώρας της 20-7-74, ότε επληροφορήθημεν έναρξιν της εισβολής των Τούρκων εις την Κύπρον, συνεκεντρώθημεν εις γραφείον ΑΕΔ, οι αρχηγοί των κλάδων, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο πρωθυπουργός, αρμόδιοι υπουργοί και επιτελείς, υποστράτηγος Χανιώτης, ταξίαρχος Ιωαννίδης κλπ. Εν ω χρόνω εγένετο η έκθε- σις της καταστάσεως, περί την 7.30 πρωινή προσήλθεν ο υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, κ. Σίσκο μετά του πρεσβευτή Τάσκα.
0 κ. Σίσκο είπεν εις γενικάς γραμμάς τα εξής περίπου: “Είχα μακράν συζήτησιν εις Τουρκίαν αλλά ως εφοβούμην, ό,τι επήρα απ’ εδώ μαζί μου δεν ήταν αρκετό. Ήμεθα εις διαφορετικήν κατάστασιν. Οι Τούρκοι δεν θέλουν πόλεμον με την Ελλάδα. Το ζήτημα είναι ότι αν πάτε εις πόλεμον εναντίον του ΝΑΤΟ, αι συνέπειαι θα είναι ανυπολόγιστοι. Είμαι εις συνεχήν επαγρύπνησιν με τα πράγματα. Κάνω έκκλησιν να αποφύγετε κάθε ενέργεια της οποίας θα απωλέσετε τον έλεγχον.
0 ταξίαρχος Ιωαννίδης παρέμβηκε… και με οργή είπε: “Μας εξαπατήσατε, θα πάμε εις επιστράτευσιν και πόλεμον.”
Κατά την κατάθεση του Αλ. Παπανικολάου στην Επιτροπή ανάμεσα στα άλλα έγινε και ο εξής διάλογος:
Κ. Κάππος: Ήταν φυσιολογικό για σας, σε μια σύσκεψη της ανώτατης πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας της χώρας να συμμετέχει ο ΣΙσκο και ο Τάσκα; Δεν είναι λίγο παράξενο;
Μάρτυς: Δεν ήταν δική μου ευθύνη και υποχρέωση να κρίνω ποιοι θα ήταν στη σύσκεψη. Εγώ ήμουν παριστάμενος αρχηγός Αεροπορίας. Άλλοι ήταν εκείνοι, οι οποίοι έπρεπε να κρίνουν ποιοι έπρεπε να παρίστανται. Δεν ήμουν εγώ υπεύθυνος.
Κ. Κάππος: Έχετε καταθέσει, κ. μάρτυρα, στον κ. Μπέλκα και το επαναλάβατε και εδώ ότι ο Ιωαννίδης είπε: «Μας εξαπατήσατε θα πάμε για επιστράτευση και πόλεμο.»
Μάρτυς: Μάλιστα.
Κ. Κάππος: Εσείς πώς το εξηγήσατε; Ότι του είχαν υποσχεθεί οι Αμερικάνοι ότι δεν θα αντιδράσουν οι Τούρκοι; Πιστεύετε ότι είχαν δώσει τέτοιες διαβεβαιώσεις στον Ιωαννίδη;
Μάρτυς: Εγώ ανέφερα ότι άκουσα.
Κ. Κάππος: Λέτε τώρα ότι ξαναμπήκε ο Ιωαννίδης και είπε: «παίξαμε θέατρο».
Μάρτυς: Είπα ότι άκουσα από τον Ιωαννίδη «έπαιξα λίγο θέατρο.»
Αγγλία και ΗΠΑ δημιουργούν «τείχος» για να μην αποσταλούν στρατιωτικές δυνάμεις στην Κύπρο στις κρίσιμες στιγμές. Κοινός κάνουν πλάτη και βοηθούν τους Τούρκους εισβολείς:
Από το πρωί της 20-7-74 αεροπλάνα του 6ου αμερικάνικου στόλου και της αγγλικής αεροπορίας (RAF), που ήταν ενταγμένα στο ΝΑΤΟ, έκαναν ασυνήθεις κινήσεις που έδειχναν ότι θα παρεμποδίσουν οποιαδήποτε προσπάθεια της Ελλάδας να ενισχύσει αεροπορικά την Κύπρο.
γ) Κατά την 20-7-74, ανεγνωρίσθησαν υπό ημετέρων αεροσκαφών Αεραμύνης αεροσκάφη της RAF ιπτάμενα εντός του ελληνικού FIR (20 ν.μ. βορείως Αγ. Νικολάου ΚΡΗΤΗΣ). Ταύτα κατά την αναγνώρισιν έλαβον θέσιν επιθετικήν.
δ) Την 20-7-74 και μεταξύ των ωρών 15.04-22.20, απεκαλύφθησαν 14 ίχνη αεροσκαφών του 6ου στόλου, εκτελούντα ασυνήθεις πτήσεις, εντός του ελληνικού FIR και εις απόστασιν 60 ν.μ. νοτίως και ανατολικώς Κρήτης μέχρι Ρόδου, δημιουργούντα ένα είδος «φράγματος» μεταξύ του ημετέρου εναερίου χώρου και τοιούτου της Κύπρου (προφανώς, προς παρεμπόδισιν τυχόν ημετέρας αεροπορικής ενεργείας προς Κύπρον).
ε) Την αυτήν ημέραν (20-7), ημέτερον ζεύγος αεροσκαφών F-5 ενεπλάκη μετά ζεύγους F-4 του 6ου στόλου, ιπταμένου εις περιοχήν Μήλου. Ο ημέτερος σχηματισμός ευρεθείς εις πλεονεκτικήν θέσιν ητήσατο άδειαν εκτελέσεως βολής κατά του Αμερικανικού Σχηματισμού, πλην όμως, τούτο δεν ενεκρίθη.
η) Περί την 22.00 το Βρετανικό Ελικοπτεροφόρον «ΕΡΜΗΣ» ευρίσκετο εγγύς των ακτών ΚΥΡΗΝΕΙΑΣ. Κατά την ημέραν ταύτην έλαβε χώραν η κύρια αποβατική προσπάθεια των Τούρκων εις Κύπρον και εκ τηλεπικοινωνιακής υποκλοπής εξήχθη ότι τούτο συνεργάζετο μετά των Τούρκων.
ι) Γενικώς δύναται να λεχθεί ότι κατά την τουρκικήν εισβολήν εις Κύπρον, αι συμμαχικοί δυνάμεις, ου μόνον ετέλουν εν γνώσει ταύτης, αλλά και ετήρησαν στάσιν ενισχυτικήν προς τους Τούρκους. Ταύτα, πέραν της διπλωματικής δραστηριότητος, επιβεβαιούνται, αφ’ ενός εκ της προαναφερθείσης δυναμικής παρουσίας (αεροπορικής και ναυτικής) εις την επίμαχον περιοχήν, από την παραμονήν της Τουρκικής επεμβάσεως και αφ’ ετέρου, εκ των χαλκευθεισών πληροφοριών περί αυξήσεων της απειλής εκ Βορρά, σκοπουσών εις την αποθάρρυνσιν της Ελλάδος προς υποστήριξιν των Ελληνοκυπρίων.
