Του Κοστάντσο Πρέβε
«Οι μεγάλοι ιστορικοί παλμοί των μαζών δεν αναφέρονται πλέον στον μαρξισμό
Αλαίν Μπαντιού
«Η μαζική προσχώρηση σε μια ιδεολογία ή η μη προσχώρηση είναι ο τρόπος με τον οποίο επαληθεύεται η πραγματική κριτική της λογικότητας και της ιστορικότητας των τρόπων σκέψης»
Αντόνιο Γκράμσι
Για κέντρισμα του ενδιαφέροντος γύρω από ένα κρίσιμο ερώτημα, παραθέτουμε ένα απόσπασμα από τον Επίλογο του βιβλίου Κριτική ιστορία του μαρξισμού του Κοστάντσο Πρέβε (1943-2013) που γράφτηκε το 2007 και εκδόθηκε στην Ελλάδα το 2010 από τις Εκδόσεις ΚΨΜ σε μετάφραση του Διονύση Κουνάδη.
Μπορώ να διατυπώσω ακόμη μια φορά την ερώτηση που ανοίγει το κεφάλαιο: είμαστε σε μια μετα-μαρξιστική εποχή ή εποχή επανίδρυσης του μαρξισμού;
Το δίλημμα παραμένει, προς το παρόν, αναπάντητο. Ακριβέστερα, παραμένει χωρίς τη δυνατότητα να δοθεί μία απάντηση θεμελιωμένη πραγματικά, σοβαρή και πειστική. Από προσωρινές και ελάχιστα σοβαρές απαντήσεις υπάρχουν προφανώς άφθονες, ως υποκειμενικές πεποιθήσεις.
Πρώτον, η περίοδος επεξεργασίας του πένθους, θεωρητικού, πολιτικού και ψυχολογικού ταυτόχρονα, για τον οριστικό θάνατο του ιστορικού κομμουνισμού του 20ου αιώνα (1917-1991) και του ύστερου μαρξισμού (1956-1991) δεν τελείωσε ακόμη. Ανάμεσα στα συντρίμμια τριγυρνούν ακόμη οι μορφές των ερημιτών νοσταλγών ενός θεού ο οποίος στο μεταξύ έχει εκλείψει για πάντα και των τελευταίων ανθρώπων οι οποίοι λεηλατούν και παίρνουν ό,τι μπορούν. Είναι αδύνατον να αναζητηθεί αν οι εν δυνάμει συμμέτοχοι στο διάλογο είναι ακόμη παραζαλισμένοι από τα δάκρυα του πρόσφατου πένθους, ενώ οι πλιατσικολόγοι τρέχουν με τη λεία τους στους νέους αφέντες για να καταταγούν στην υπηρεσία τους.
Δεύτερον, η πνευματική και πολιτική κοινότητα των εναπομεινάντων αποκαλούμενων «μαρξιστών» είναι κατά την γνώμη μου τελείως αθεράπευτη , αδιόρθωτη και αμετασχημάτιστη. Από τα σπλάχνα της δεν θα μπορέσει να προέλθει κανένα πραγματικό κίνημα μεταρρύθμισης. Είναι αδύνατο να περιμένει κανείς κάτι από κάποιον που αποφάσισε ότι δεν θέλει να μάθει τίποτα από την ιστορική πείρα και από κάποιον που φοβάται να αναζητήσει με ριζοσπαστικό τρόπο τις μεταφυσικές προϋποθέσεις του δόγματος στο οποίο αναφέρεται.
Τρίτον και τελευταίο, η σωτηρία (εάν πούμε ότι μπορούμε να χρησιμοποιούμε αυτήν τη λέξη) θα έλθει ίσως, όπως πάντα, από εκεί που λιγότερο το περιμένει κανείς. Η αμερικανική αυτοκρατορία, στην τάση της για ανεμπόδιστη κυριαρχία, βασισμένη στα όπλα και στην πληβειακο-θρησκευτική πολιτιστική της ταυτότητα, εξ ολοκλήρου και σχεδόν προκλητικά μετα-αστική και μετα-προλετάρια, θα προκαλέσει σίγουρα νέες αντιθέσεις. Η γενιά μου δεν είναι σε θέση να τις αποκωδικοποιήσει, όσο ζει πνευματικά με τη μνήμη, με την ανάμνηση και με τον ιστορικό και πολιτιστικό ισολογισμό του διπολικού υστερο-μαρξιστικού (1956-1991) πλαισίου.
Αλλά οι γενιές έρχονται και παρέρχονται. Η ανθρώπινη κριτική σκέψη μένει. Σε αυτή και στο διηνεκές της μπορούμε να ελπίζουμε.
