Μέσα στα όσα ζοφερά συμβαίνουν στον χώρο της Παιδείας, υπάρχουν και μερικές ευχάριστες εκπλήξεις, κυρίως από ατομικές και τοπικές πρωτοβουλίες που ανοίγουν χαραμάδες στην ελπίζω πως τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν.
Μια τέτοια έκπληξη είναι και τα «Γραμματοσημάδια Ιστορίας». Πρόκειται για μια έκδοση/εκπαιδευτικό υλικό που συνέγραψαν η Ευαγγελία Μουλά και ο Ιωάννης Παπαδομαρκάκης και απευθύνεται σε μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αξιοποιώντας ως πρώτη του ύλη τα γραμματόσημα της περιόδου της περιόδου Ιταλοκρατίας (1912-1943) που κυκλοφόρησαν στα Δωδεκάνησα.
Αυτά συνεξετάζονται, όπου αυτό κρίνεται αναγκαίο, με γραμματόσημα που κυκλοφορούσαν την ίδια περίοδο στην Ιταλία. Εξίσου συμπεριλαμβάνονται ελάχιστα γραμματόσημα από την τελευταία περίοδο της γερμανικής κατοχής των νησιών (1943-45).
Το εγχειρίδιο αποτελείται από την εισαγωγή, στην οποία παρατίθενται συνοπτικά πληροφορίες σχετικά με την ιστορία των γραμματοσήμων, τα τεχνικά τους χαρακτηριστικά, την ιδεολογική τους διάσταση και την ταχυδρομική ιστορία των Δωδεκανήσων.
Στη συνέχεια θίγεται το θέμα της πολιτικής των Ιταλών στα Δωδεκάνησα και περιγράφονται τα χαρακτηριστικά του Ιταλικού φασισμού, ως ελάχιστη γνωστική προϋπόθεση για την κριτική πρόσβαση στο υλικό.
Σε επόμενο σύντομο κεφάλαιο αναλύονται τα πιο συχνά εμφανιζόμενα σύμβολα στα Ιταλικά γραμματόσημα της περιόδου και τέλος, παρατίθεται ένας πίνακας συμβόλων, βάσει των οποίων ταξινομούνται οι προτεινόμενες ασκήσεις. Αμέσως μετά ακολουθεί το κυρίως μέρος με σχόλια και προτεινόμενες δραστηριότητες και τέλος, ένα παράρτημα με ενδεικτικές απαντήσεις στις δραστηριότητες..
Είχα την ευκαιρία την ευκαιρία να συζητήσω γι’ αυτή την πολύ σημαντική έκδοση με τη μία εκ των συντελεστών της, τη κυρία Ευαγγελία Μουλά, μια πολύ δραστήρια εκπαιδευτικό που μέσα από πολλές και πρωτότυπες δραστηριότητες φροντίζει να κάνει κτήμα των παιδιών την τοπική ιστορία.
Χάρη σε χορηγούς το βιβλίο/εκπαιδευτικό υλικό θα φτάσει στα σχολεία και θα μπορέσει να αξιοποιηθεί από τις σχολικές μονάδες.
Ποιοι ήταν οι βασικοί σας στόχοι; Πιστεύετε πως αφορά και όσους ζουν εκτός Ρόδου και Δωδεκανήσων;
Θέλαμε να φέρουμε τα παιδιά σε επαφή με την περίοδο της Ιταλοκρατίας στα Δωδεκάνησα και με τα ιστορικά γεγονότα της περιόδου, τα οποία δυστυχώς αγνοούν, παρά το γεγονός της διαρκούς υπόμνησής τους μέσω της επίσημης σχολικής γιορτής και των αρχιτεκτονημάτων που μας κληροδότησε η Ιταλοκρατία. Ένας ακόμα στόχος υπήρξε ασφαλώς η γνωριμία με τα γραμματόσημα της περιόδου της Ιταλοκρατίας και η καλλιέργεια του φιλοτελισμού γενικότερα, καθώς και η ανάδειξη του ρόλου των γραμματοσήμων ως μηχανισμών ιδεολογικού ελέγχου και διαμόρφωσης συνείδησης. Συγκεκριμένα, θέλαμε να γίνει κατανοητό ότι το γραμματόσημο ως φορέας επίσημης πολιτικής και ως μηχανισμός προπαγάνδας αξιοποιήθηκε πλήρως από το φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι και μέσα από αυτή τη συνειδητοποίηση να οξυνθεί η ιστορική, πολιτική και κριτική σκέψη των μαθητών και εμμέσως η ευαισθητοποίησή τους σε θέματα δημοκρατίας.
Με ποιον τρόπο θα μπορούσε να αξιοποιηθεί στην εκπαιδευτική διαδικασία; Από την εμπειρία σας μέχρι τώρα, πώς αντιμετωπίζουν τα παιδιά, οι μαθητές τέτοιες δραστηριότητες;
Θα μπορούσε είτε ένθετα στο μάθημα της ιστορίας, είτε σε πρότζεκτ και δημιουργικές εργασίες, είτε σε πρόγραμμα σχολικών δραστηριοτήτων το υλικό να δουλευτεί από τα παιδιά και να αποτελέσει αφετηρία για άλλες δημιουργικές δράσεις ή για βαθύτερη διερεύνηση της περιόδου. Τα παιδιά άλλοτε ανταποκρίνονται με ενθουσιασμό κι άλλοτε με αδιαφορία. Το όποιο υλικό επηρεάζει ως ένα βαθμό. Ο δάσκαλος είναι το κλειδί στην όλη υπόθεση. Αυτός θα κινητοποιήσει ή θα υποκινήσει με την ενεργητικότητά του το ενδιαφέρον των μαθητών, για την επιτυχία κάθε δράσης. Φυσικά, ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη. Καινοτόμες δράσεις ανθούν σε περιβάλλοντα δημοκρατικής και συμμετοχικής σχολικής κουλτούρας, πράγμα από το οποίο απέχουμε ακόμα σημαντικά. Οι φωτεινές εξαιρέσεις αργούν, φοβάμαι, να γίνουν κανόνας.
«Καινοτόμες δράσεις ανθούν σε περιβάλλοντα δημοκρατικής και συμμετοχικής σχολικής κουλτούρας, πράγμα από το οποίο απέχουμε ακόμα σημαντικά. Οι φωτεινές εξαιρέσεις αργούν, φοβάμαι, να γίνουν κανόνας»
Δεν είναι η πρώτη φορά που προσεγγίζετε την τοπική ιστορία μέσα από ένα βιβλίο. Τι πιστεύετε ότι προσφέρει η γνώση της;
Γνωρίζοντας την ιστορία του τόπου μας αποκτούμε συνειδητότητα και αντιλαμβανόμαστε το πραγματικό μέγεθος της ευθύνης απέναντί του. Η γνώση της τοπικής ιστορίας αποτελεί απαράγραπτο όρο για την κριτική προσέγγιση του παρελθόντος, τη διαμόρφωση συλλογικής ταυτότητας και την καλλιέργεια ενεργού πολιτότητας. Η ημιμάθεια δε, είναι καταστροφική γιατί εκτρέφει ιδεολογικές στρεβλώσεις και πολώσεις. Μαθαίνοντας ποιοι είμαστε, έχουμε κάνει ήδη ένα σημαντικό βήμα για να αποδεχθούμε τους άλλους.
Ποιος Δωδεκανήσιος που γνωρίζει τα πάθη του Δωδεκανησιακού λαού από το φασισμό, την εκμετάλλευση και την προσφυγιά που υπέστη, θα μπορούσε γνωρίζοντάς τα, να είναι φασίστας ή ρατσιστής;
Και μήπως ακόμα και κάποιοι «πατριώτες», αν γνώριζαν ότι η επιχείρηση αφελληνισμού των Ιταλών στηρίχθηκε στη συστηματική προσπάθεια αφανισμού της γλώσσας μας, προβληματίζονταν για την αυθεντικότητα του πατριωτισμού τους, αντιλαμβανόμενοι ότι η γλώσσα, ως ζωντανή μνήμη, πρέπει να προάγει επικοινωνία και πολιτισμό και όχι να κραυγάζει και να βοά…;
Κάνετε μια πολύ πρωτότυπη δουλειά. Υπάρχει μέχρι τώρα στήριξη από τους αρμόδιους φορείς;
Στη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δωδεκανήσου, που εργάζομαι εδώ και πολλά χρόνια, έχω μια αρμονική συνεργασία με τον Διευθυντή Εκπαίδευσης τον οποίο και ευχαριστώ από καρδιάς για την εμπιστοσύνη και τη στήριξη. Διάφοροι φορείς επίσης, έχουν ως τώρα ανταποκριθεί θετικά στις εκκλήσεις μου για χορηγίες, όπως η Ιερά Μητρόπολη Ρόδου, το Ίδρυμα Σταματίου και το Ίδρυμα Φανουράκη που δραστηριοποιούνται έντονα στον τομέα της παιδείας στον τόπο. Για τη θετική τους στάση και στήριξη τους ευχαριστώ επίσης θερμά κι εύχομαι να είναι πάντα θετικοί σε παρόμοιες δράσεις. Βέβαια στους χαλεπούς, από κάθε άποψη καιρούς που ζήσαμε την τελευταία δεκαετία και πρόσφατα, την περίοδο του κορωνοϊού αντιλαμβάνεστε πως οι δυνατότητες είναι γενικά περιορισμένες. Η παιδεία και ο πολιτισμός, κατά τη γνώμη μου, απαιτούν γενναίες πρωτοβουλίες και συστηματικότερη υποστήριξη από επίσημους φορείς.
