«Συμμετοχή τώρα-δάνειο μετά», το κυρίαρχο σενάριο για τον ρόλο του Ταμείου στο ατέλειωτο παζάρι για το χρέος – Σε δίλημμα η ΕΚΤ, υπό πίεση η κυβέρνηση
Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Όσο περισσότερο αποκαλύπτονται οι λεπτομέρειες για την τελευταία αδιέξοδη συνεδρίαση του Eurogroup και για τα εναλλακτικά σενάρια που συζητούνται ενόψει της επόμενης συνεδρίασης την 15η Ιουνίου, τόσο περισσότερο εδραιώνεται η εντύπωση ενός θεατρικού σκηνικού στο οποίο κάθε πρωταγωνιστής απλώς αναζητεί προσχήματα για την πολιτική του πρόζα.
Η ελάφρυνση του ελληνικού χρέους είναι απλώς ένα στοιχείο του ντεκόρ της σκηνής.
Το «ισπανικό μοντέλο»
Το τελευταίο σενάριο πάνω στο οποίο εξελίσσεται το παζάρι κυρίως μεταξύ Βερολίνου και ΔΝΤ βασίζεται στην ιδέα που διατύπωσε στη μαραθώνια και αδιέξοδη συνεδρίαση του Eurogroup ο Ισπανός υπουργός Οικονομικών Λουίς ντε Γκίντος, με την εξής φράση που περιλαμβάνεται στα διαρρεύσαντα πρακτικά: «πώς θα τετραγωνίσουμε τον κύκλο; Αντιλαμβάνομαι ότι η Ελλάδα και το ΔΝΤ έχουν ένσταση με την πρόταση. Μήπως να εξετάσουμε τον ρόλο του ΔΝΤ ως συμβούλου όπως στο ισπανικό μοντέλο;».
Η ιδέα δεν είναι καθόλου καινούργια, πρακτικά συζητείται πριν από τον Μάιο του 2016 και την τότε απόφαση του Eurogroup να «υποσχεθεί» ότι, πέρα από τα άμεσης εφαρμογής βραχυπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους, θα εφαρμόσει «εφόσον χρειαστεί» και μεσοπρόθεσμα μέτρα μετά το τέλος του τρίτου Μνημονίου. Μόνο που τώρα η «ιδέα» του ντε Γκίντος «κουμπώνει» με τις πολιτικές ανάγκες του κόμματος Μέρκελ – Σόιμπλε και την προεκλογική καμπάνια που βρίσκεται σε τελική ευθεία, αλλά και με τις δυσκολίες που έχει η ηγεσία του ΔΝΤ να κάνει τα «στραβά μάτια» για μια ακόμη φορά (όπως το 2012) και να συναινέσει σε μια περίπου… μεταφυσική λύση, με φανταστικές προβλέψεις για τη συνάρτηση «ΑΕΠ – χρέος – πλεονάσματα» μέχρι το 2060!
Το σενάριο λέει ότι, με δεδομένη την άρνηση του Βερολίνου και τουλάχιστον τριών ακόμη χωρών να δεχθούν περαιτέρω εξειδίκευση των μέτρων για το χρέος, το ΔΝΤ θα περιοριστεί σε ρόλο συμβούλου στο τρίτο Μνημόνιο και θα βάλει χρήματα μετά το τέλος του προγράμματος, όταν οι 19 της Ευρωζώνης θα είναι έτοιμοι να εξειδικεύσουν τα μεσοπρόθεσμα μέτρα για το χρέος. Αυτό απαλλάσσει το ΔΝΤ να εκπονήσει τώρα μια «οριστική» έκθεση βιωσιμότητας του χρέους και τη γερμανική ηγεσία από την «αγγαρεία» να εξηγήσει σε βουλευτές και ψηφοφόρους ότι δεν «χαρίζει» στην Ελλάδα ούτε ευρώ επιπλέον.
Στο ισπανικό μοντέλο, που υποτίθεται ότι είναι βάση της ιδέας, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) διέθεσε στην Ισπανία περίπου 100 δισ. ευρώ το 2013 για τη διάσωση των τραπεζών, αν και τελικά χρειάστηκαν μόνο 41 δισ. ευρώ, αλλά το ΔΝΤ, που ούτως ή άλλως δεν μπορεί να χρηματοδοτήσει ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών, ενεπλάκη ως σύμβουλος και επιτηρητής του προγράμματος.
Η ψηφισμένη «υπερ-εποπτεία» του ΔΝΤ
Παραδόξως, αυτό το μοντέλο φωτογραφίζεται ήδη στις διατάξεις του πολυνομοσχεδίου με τα προαπαιτούμενα της αξιολόγησης, που ήδη ψηφίστηκαν, και αναθέτουν στο ΔΝΤ ρόλο υπερ-επόπτη για την εφαρμογή των «μεταρρυθμίσεων», ιδιαίτερα των «μετα-μνημονιακών» μέτρων του 2019 και 2020. Επομένως, τίθεται το ερώτημα αν το σενάριο που σήμερα προκρίνεται ως διέξοδος ήταν ήδη στη σκέψη των συντακτών της συμφωνίας με το κουαρτέτο (Staff Level Agreement) και της παρελκόμενης νομοθεσίας.
Το βέβαιο είναι, όπως προκύπτει από τα πρακτικά της συνεδρίασης του Eurogroup της περασμένης Δευτέρας, ότι ο Πολ Τόμσεν ήταν προετοιμασμένος για την «ιδέα» του ντε Γκίντος, σταθερού συνοδοιπόρου του Β. Σόιμπλε. Κι αυτό επιβεβαίωσαν και οι απαντήσεις του εκπροσώπου του ΔΝΤ, Τζέρι Ράις, ότι «το Ταμείο εξετάζει όλες τις επιλογές», συμπεριλαμβανομένης κι αυτής της συμμετοχής στο πρόγραμμα χωρίς εκταμίευση χρημάτων τώρα.
Στα συμφραζόμενα πρέπει να συμπεριλάβει κανείς και την προκαταβολική άσκηση του «εποπτικού» ρόλου του ΔΝΤ από τον Πολ Τόμσεν, που στην επίμαχη συνεδρίαση του Eurogroup ζήτησε νέες νομοθετικές «διορθώσεις» σε ήδη ψηφισμένες διατάξεις για τα εργασιακά (συλλογικές συμβάσεις, κατώτατος μισθός, διαιτησία) και το συνταξιοδοτικό (συνταγματικότητα περικοπών).
Τα προβλήματα της «λύσης»
Τα προβλήματα που προκύπτουν από τη λύση – γέφυρα στην οποία προτίθενται να συμβιβαστούν Βερολίνο και ΔΝΤ και η οποία αποτελεί το επικρατέστερο σενάριο για συμφωνία στο Eurogroup του Ιουνίου είναι πολλά. Τα σημαντικότερα είναι τα εξής:
- Ο «ετεροχρονισμός» της χρηματοδότησης από το ΔΝΤ για το 2018, αλλά και της έκθεσης βιωσιμότητας που προϋποθέτει, είναι άγνωστο πώς θα επηρεάσει τη στάση της ΕΚΤ, η οποία ιδεωδώς θα ήθελε η δική της «ανεξάρτητη» έκθεση βιωσιμότητας να είναι συμβατή με αυτήν του Ταμείου. Αν η ηγεσία της ΕΚΤ -ο επικεφαλής της οποίας δεν γνωστοποίησε τις προθέσεις του στο περασμένο Eurogroup- δεν ικανοποιείται κι αυτή, όπως το ΔΝΤ, από τα τρία σενάρια του ESM για τη συνάρτηση «ΑΕΠ – χρέος – πλεονάσματα», δεν θα αποφανθεί για τη βιωσιμότητα του χρέους και, άρα, θα κρατήσει εκτός QE τα ελληνικά ομόλογα, στραπατσάροντας το σχέδιο για πρόωρη έξοδο στις αγορές. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ επιδιώκει έναν ενδιάμεσο συμβιβασμό που θα αποτρέπει τον αποκλεισμό της Ελλάδας από το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, στο λίγο διάστημα μέχρι τη λήξη του.
- Η μετάθεση της χρηματοδότησης από το ΔΝΤ μετά τα μέσα του 2018 εγείρει το ερώτημα αν θα συνδυαστεί ή όχι με ένα αυτοτελές μνημόνιο με το ΔΝΤ που θα τεθεί σε ισχύ μετά τρίτο. Δηλαδή, αν θα υπάρξει ένα και τυπικά τέταρτο μνημόνιο, πέραν των πρόσθετων μέτρων που κατ’ απαίτηση του ΔΝΤ επιβλήθηκαν για τη διετία 2019-2020. Τυπικά, η ηγεσία του ΔΝΤ πρέπει κάποια στιγμή, εφόσον του έχουν γνωστοποιηθεί τα μεσοπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους από τους Ευρωπαίους δανειστές, να συντάξει έκθεση βιωσιμότητας του χρέους και να εισηγηθεί στο Εκτελεστικό Συμβούλιο χρηματοδότηση. Είναι δυνατό να υπάρξει δανεισμός το 2018 χωρίς MEFP; Ή το MEFP του ΔΝΤ θα συνομολογηθεί τώρα, με την πρωτοτυπία ότι το χρήμα θα πέσει στη λήξη του;
Ο Ε. Τσακαλώτος κατά την τελευταία συνεδρίαση του Eurogroup, εξέφρασε την αγωνία ότι υπογράφοντας έναν συμβιβασμό που θα αποδέσμευε τη δόση, αλλά θα άφηνε σε εκκρεμότητα το χρέος «θα προκαλούσε τεράστια πολιτική κρίση» στην Ελλάδα. Αλλά και την δήθεν τυχαία ισπανική πρόταση, που Σόιμπλε, Ντάισελμπλουμ και Τόμσεν τη βρήκαν «ενδιαφέρουσα και συζητήσιμη», ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών την αποκάλεσε «επιλογή χειρότερη των χειροτέρων».
Φαίνεται, όμως, ότι οι «βαθείς» σκηνοθέτες του υπό διαπραγμάτευση συμβιβασμού Βερολίνου-ΔΝΤ υπολογίζουν σε υποχώρηση της ελληνικής κυβέρνησης. «Η μεγαλύτερη εγγύηση πως η Ελλάδα και οι πιστωτές της τελικά θα φτάσουν σε συμφωνία για το χρέος είναι η επερχόμενη λήξη της προθεσμίας για την τακτοποίηση των υποχρεώσεών της», δήλωσε αξιωματούχος του ΔΝΤ στο CNBC, υπονοώντας ότι τα δάνεια 7,5 δισ. προς ΕΚΤ, ΔΝΤ και ESM που πρέπει να εξοφληθούν τον Ιούλιο θα υποχρεώσουν την ελληνική πλευρά να συζητήσει πάνω στη «χειρότερη των χειρότερων επιλογών».
Ωστόσο, η πραγματικά «χειρότερη των χειρότερων επιλογών» είναι η προωθούμενη «ισόβια» δέσμευση της Ελλάδα σε υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα. Είτε μιλάμε για το εξωφρενικό 3,5% του ΑΕΠ, που η γερμανική Bundesbank βρίσκει «ρεαλιστικό», είτε για 2%, γύρω από το οποίο ο ESM βλέπει πιθανό συμβιβασμό, η συζητούμενη «λύση» αποδεικνύεται μοχλός μετατροπής μιας ολόκληρης χώρας, κοινωνίας και οικονομίας σε «μηχανή» εξυπηρέτησης του χρέους για πολλές δεκαετίες.
