Ερανιστής: Γιώργος Τοζίδης
(www.gtozidis.wordpress.com)
Η στήλη έχει επανειλημμένα αναφερθεί στη διευρυνόμενη ανισότητα σε διάφορους τομείς (από τη φτώχεια και την ανεργία μέχρι το διεθνές εμπόριο και τη δομή των οικονομιών) μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.). Μία πρόσφατη (Απρίλιος 2016) μελέτη του Ινστιτούτου Bruegel («The European Union’s Growing Innovation Divide») διαπιστώνει ότι η διαίρεση της Ε.Ε. αναπαράγεται και στον κρίσιμο τομέα των επενδύσεων στην έρευνα και την καινοτομία.
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της μελέτης:
1 Η Ε.Ε. συνεχίζει να μειονεκτεί στον τομέα της καινοτομίας σε σύγκριση με τις μεγάλες ανταγωνίστριες οικονομίες και η προσπάθεια σύγκλισης γίνεται με πολύ αργούς ρυθμούς. Το αδύνατο σημείο της Ε.Ε. εντοπίζεται στην υστέρηση των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων των οποίων οι επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία υπολείπονται σημαντικά των αντίστοιχων επενδύσεων των ανταγωνιστριών επιχειρήσεων στις ΗΠΑ και την Ασία (κυρίως).
2 Μεταξύ 2006 και 2013 το χάσμα μεταξύ των κρατών-μελών που ηγούνται στους τομείς της έρευνας και της καινοτομίας (Δανία, Φινλανδία, Γερμανία και Σουηδία)* και αυτών που ακολουθούν (Βουλγαρία, Λετονία και Ρουμανία βρίσκονται στη χειρότερη θέση) διευρύνθηκε σημαντικά στην Ε.Ε. Γεωγραφικά, οι ανισότητες εντοπίζονται περισσότερο μεταξύ βορρά και νότου παρά μεταξύ δύσης και ανατολής, χωρίς να λείπουν οι εξαιρέσεις.
3 Η χρηματοπιστωτική κρίση και τα προγράμματα αυστηρής λιτότητας που εφαρμόστηκαν στον Ευρωπαϊκό Νότο μετά το 2008, αντέστρεψαν την πρόοδο που καταγραφόταν μέχρι τότε και δημιούργησαν προβλήματα στην πρόσβαση των επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα στις τράπεζες ενώ τα προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής περιόρισαν τους πόρους του δημόσιου τομέα που κατευθύνονταν στην έρευνα και την καινοτομία με αποτέλεσμα οι σχετικές δημόσιες δαπάνες να μειώνονται ως ποσοστό του ΑΕΠ. Εξαίρεση αποτελεί η Πορτογαλία που βελτίωσε τις σχετικές επιδόσεις της, παρά την υλοποίηση του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής.
4 Δεν καταγράφονται ουσιαστικές διαφορές μεταξύ των κρατών- μελών όσον αφορά στα διάφορα εργαλεία που αυτά χρησιμοποιούν για την προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας. Οι περισσότερες χώρες επενδύουν τους διαθέσιμους δημόσιους πόρους μέσω χρηματοδοτικών σχημάτων που ενισχύουν τις επενδύσεις των επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα. Όμως, οι πλέον προηγμένες χώρες διαφοροποιούνται από τις υπόλοιπες ως προς τη διασφάλιση της διάχυσης και αξιοποίησης της καινοτομίας μέσω της συνεργασίας μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.
5 Μέχρι τώρα εξετάστηκαν οι πολιτικές ενίσχυσης, μέσω δημοσίων δαπανών, της έρευνας και της καινοτομίας που ακολουθούν τα κράτη-μέλη. Όμως η Ε.Ε. έχει θέσει συγκεκριμένους στόχους, σύμφωνα με την Agenda 2020, για την αύξηση των επενδύσεων σε έρευνα και καινοτομία ώστε να καλυφθεί η υστέρησή της έναντι των ανταγωνιστών της. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, κρίνεται απαραίτητη η ενίσχυση, μέσω των διαρθρωτικών και επενδυτικών Ταμείων της Ε.Ε., ιδιαίτερα εκείνων των οικονομιών των κρατών-μελών που υποχρεώθηκαν να ακολουθήσουν πολιτικές δημοσιονομικής προσαρμογής ώστε να μειωθούν οι ανισότητες στο εσωτερικό της Ένωσης και να καλυφθεί το χάσμα με τους ανταγωνιστές.
Η διαπίστωση παραμένει ίδια: η διαίρεση της Ε.Ε. και οι αυξανόμενες ανισότητες στο εσωτερικό της, έχουν ως αποτέλεσμα τη συνολική υποβάθμισή της στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας και επισπεύδουν τη διάλυσή της.
* Δεν αποτελεί σύμπτωση ότι οι παραπάνω χώρες έχουν χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας και φτώχειας αλλά και υψηλότερα ποσοστά φορολόγησης (φορολογικά έσοδα ως ποσοστό του ΑΕΠ) από τον μέσο όρο της Ε.Ε.
