Τα φτιασιδώμτα μιας… βραχυπρόθεσμης κυβέρνησης.
Του Κώστα Ανδριανόπουλου.
Του Κώστα Ανδριανόπουλου.
Η κυβέρνηση που μας προέκυψε είναι απολύτως προσωρινή. Εφήμερη. Συγκροτήθηκε για να διεκπεραιώσει την εντεταλμένη ψήφιση του μεσοπρόθεσμου και ύστερα βλέπει. Η λογική είναι να παρατείνει την επιβίωσή της, μέρα τη μέρα. Βοηθούσης της καλοκαιρινής ανάπαυλας να φτάσει μέχρι το Σεπτέμβρη. Να κερδηθεί έτσι πολύτιμος χρόνος, να χαλαρώσει η πίεση των γεγονότων και της πλατείας που έχει φθάσει σε παρόξυνση. Να ανοίξουν χαραμάδες για ένα καινούργιο πολιτικό σχεδιασμό που σήμερα μοιάζει άπελπις.
Η επιλογή για συνέχιση, ενδυνάμωση της μνημονιακής λαίλαπας, απαιτεί άλλα οχήματα να την υλοποιήσουν. Το ΠΑΣΟΚ δεν επαρκεί. Συνακόλουθα το καταρρέον πολιτικό σκηνικό, μαζικά πλέον στοχοποιημένο, χρειάζεται σχέδια ανακύκλωσης, επανανομιμοποίησης, που δεν μπορούν να στηριχθούν σε μανούβρες χωρίς αντίκρισμα στην κοινωνική βάση. Απαιτούνται τελεστές μεγάλης ισχύος, επικοινωνιακά κυρίαρχοι, συναινετικοί μέσα από την ανάλογη σκηνοθεσία. Μπροστά σε όλα αυτά η κυβέρνηση αποκαλύπτεται ως λύση ανάγκης, φτωχή και κακόμοιρη. Σημείο που ισορρόπησαν προσωρινά, όλοι οι εμπλεκόμενοι παράγοντες. Προϊόν πολιτικής εμπλοκής. Αποδεικνύεται πως το πέρασμα από το ΠΑΣΟΚ σε άλλες φόρμουλες διακυβέρνησης (τεχνοκρατών, συνεργασίας κ.λπ.) δεν είναι ζήτημα αυτόματο, τεχνικό. Συμπυκνώνει όλη τη διαδικασία της πολιτικής.
Τα πλάνα και οι προτεραιότητες του Παπανδρέου, δεν στόχευαν σε τέτοια κυβερνητική κατάληξη. Αλλιώς σχεδίαζε την αναδιοργάνωση του πολιτικού σκηνικού. Με συναινέσεις, παραλλαγές ευρύτερων κυβερνητικών σχημάτων κ.ά. Προς στιγμήν, μάλιστα, έδειξε να εξαναγκάζεται σε συνθετότερες προσεγγίσεις, ποντάροντας στη δυναμική. Εξέτασε το ενδεχόμενο να αποσυρθεί από την πρωθυπουργία, να παραμείνει στα πράγματα και με εφόδια την προσωποπαγή απρόσκοπτη στήριξή του από το εξωτερικό να οργανώσει την επανάκαμψη σε δεύτερο χρόνο.
Η δύσκολη θέση που περιήλθε ο Παπανδρέου, δεν οφείλεται σε ατυχείς χειρισμούς κατά τη διάρκεια της κρίσης. Υπήρξαν αναμφίβολα και τέτοιοι. Η εκδραμάτιση, όμως, των γεγονότων, δεν μπορεί να συγκαλύψει τις ουσιαστικότερες διεργασίες. Τα διαχειριστικά περιθώρια έχουν στενέψει ασφυκτικά για τη χώρα. Η Μέρκελ περιορίζει τα διεθνή αλλά και τα εσωτερικά παιχνίδια του Παπανδρέου. Ο Σαμαράς δημιουργεί προϋποθέσεις στο ισοζύγιο δυναμικής. Η πλατεία πιέζει αφόρητα την κυβέρνηση, μεταστρέφει το κλίμα, ρηγματώνει το ΠΑΣΟΚ, γίνεται ο μεγάλος ελκυστής. Μέσα από αυτά, η ισχύς του Παπανδρέου υποχωρεί, η πολιτική του οντότητα περιορίζεται. Τα σχέδια που απαιτούν κάθε φορά μια ορισμένη υποκειμενική δυνατότητα, ακυρώνονται.
Η αποδυνάμωση του Παπανδρέου, δεν είναι μικρό πράγμα και δεν πρέπει να παραγνωρίζεται (όπως κάνει μια συνήθης παράδοση στην Αριστερά, στο όνομα της μη ενασχόλησης τάχατες με πρόσωπα). Η πολιτική ως σύλληψη, σχέδιο, δυνατότητα, συναρτάται πάντα με τους φορείς της, ειδικά σε ηγετικό επίπεδο. Η αποκαθήλωση του Παπανδρέου, θα αποδιοργανώσει την μνημονιακή επίθεση. Η άποψη πως η τρόικα μπορεί να χρησιμοποιεί διαδοχικά σαν πουκάμισα τους πρωθυπουργούς, είναι απλοϊκή, τουλάχιστον ως προς την πλευρά του πώς οργανώνεται το πολιτικό παιχνίδι σε συνθήκες κινήματος και πώς αντίστοιχα βραχυκυκλώνεται η ηγεμονική δυνατότητα.
Η ξαφνική «επικαιροποίηση» του βαθέως ΠΑΣΟΚ, υπό την ιστορική, κοινοβουλευτική εκδοχή του καταγράφηκε έντονα και ξάφνιασε. Το διάβημα της Βάσως Παπανδρέου και των βουλευτών, δεν ήταν κάποιας μορφής ανταρσία. Ήταν εξ αρχής απόπειρα διαπραγμάτευσης με έντονα συμβολικά χαρακτηριστικά, κατά τα συνηθισμένα της κραυγαλέας παλαιοκομματικής πρακτικής. Οι βουλευτές δεν έθεσαν ζητήματα αλλαγών πολιτικής, εξανάγκασαν, όμως, τον Παπανδρέου να δείξει πως τους λαμβάνει υπόψη (εδώ εντάσσεται για παράδειγμα η καθιέρωση Κυβερνητικής Επιτροπής). Οδήγησαν, επίσης, στην απομάκρυνση στελεχών του Παπανδρεϊκού περιβάλλοντος (Δρούτσας, Μπιρμπίλη, Νταλάρα κ.ά.). Η άνοδος του Βενιζέλου δεν αποτελεί πρόκριμα διαδοχής, ούτε συγκυριαρχίας, όπως πολλοί το χαρακτήρισαν.
Οφείλει να εκτιμηθεί περισσότερο σαν περιστολή των εναλλακτικών του Παπανδρέου και σαν επιπλέον περιπλοκή του παιχνιδιού.
Το τελευταίο κεφάλαιο της αναμέτρησης ανάμεσα στη λαϊκή θέληση και το ΠΑΣΟΚ, άνοιξε. Το κίνημα σε τροχιά πολιτικοποίησης, χειραφέτησης, αυτοτροφοδοτούμενο από την δυναμική της πλατείας, είναι πλέον σε θέση, πολύ σύντομα να αποκαθηλώσει το εγκλωβισμένο, απονομιμοποιημένο, ανελαστικό και χωρίς εφεδρείες χειρισμών ΠΑΣΟΚ.
Η επιλογή για συνέχιση, ενδυνάμωση της μνημονιακής λαίλαπας, απαιτεί άλλα οχήματα να την υλοποιήσουν. Το ΠΑΣΟΚ δεν επαρκεί. Συνακόλουθα το καταρρέον πολιτικό σκηνικό, μαζικά πλέον στοχοποιημένο, χρειάζεται σχέδια ανακύκλωσης, επανανομιμοποίησης, που δεν μπορούν να στηριχθούν σε μανούβρες χωρίς αντίκρισμα στην κοινωνική βάση. Απαιτούνται τελεστές μεγάλης ισχύος, επικοινωνιακά κυρίαρχοι, συναινετικοί μέσα από την ανάλογη σκηνοθεσία. Μπροστά σε όλα αυτά η κυβέρνηση αποκαλύπτεται ως λύση ανάγκης, φτωχή και κακόμοιρη. Σημείο που ισορρόπησαν προσωρινά, όλοι οι εμπλεκόμενοι παράγοντες. Προϊόν πολιτικής εμπλοκής. Αποδεικνύεται πως το πέρασμα από το ΠΑΣΟΚ σε άλλες φόρμουλες διακυβέρνησης (τεχνοκρατών, συνεργασίας κ.λπ.) δεν είναι ζήτημα αυτόματο, τεχνικό. Συμπυκνώνει όλη τη διαδικασία της πολιτικής.
Τα πλάνα και οι προτεραιότητες του Παπανδρέου, δεν στόχευαν σε τέτοια κυβερνητική κατάληξη. Αλλιώς σχεδίαζε την αναδιοργάνωση του πολιτικού σκηνικού. Με συναινέσεις, παραλλαγές ευρύτερων κυβερνητικών σχημάτων κ.ά. Προς στιγμήν, μάλιστα, έδειξε να εξαναγκάζεται σε συνθετότερες προσεγγίσεις, ποντάροντας στη δυναμική. Εξέτασε το ενδεχόμενο να αποσυρθεί από την πρωθυπουργία, να παραμείνει στα πράγματα και με εφόδια την προσωποπαγή απρόσκοπτη στήριξή του από το εξωτερικό να οργανώσει την επανάκαμψη σε δεύτερο χρόνο.
Η δύσκολη θέση που περιήλθε ο Παπανδρέου, δεν οφείλεται σε ατυχείς χειρισμούς κατά τη διάρκεια της κρίσης. Υπήρξαν αναμφίβολα και τέτοιοι. Η εκδραμάτιση, όμως, των γεγονότων, δεν μπορεί να συγκαλύψει τις ουσιαστικότερες διεργασίες. Τα διαχειριστικά περιθώρια έχουν στενέψει ασφυκτικά για τη χώρα. Η Μέρκελ περιορίζει τα διεθνή αλλά και τα εσωτερικά παιχνίδια του Παπανδρέου. Ο Σαμαράς δημιουργεί προϋποθέσεις στο ισοζύγιο δυναμικής. Η πλατεία πιέζει αφόρητα την κυβέρνηση, μεταστρέφει το κλίμα, ρηγματώνει το ΠΑΣΟΚ, γίνεται ο μεγάλος ελκυστής. Μέσα από αυτά, η ισχύς του Παπανδρέου υποχωρεί, η πολιτική του οντότητα περιορίζεται. Τα σχέδια που απαιτούν κάθε φορά μια ορισμένη υποκειμενική δυνατότητα, ακυρώνονται.
Η αποδυνάμωση του Παπανδρέου, δεν είναι μικρό πράγμα και δεν πρέπει να παραγνωρίζεται (όπως κάνει μια συνήθης παράδοση στην Αριστερά, στο όνομα της μη ενασχόλησης τάχατες με πρόσωπα). Η πολιτική ως σύλληψη, σχέδιο, δυνατότητα, συναρτάται πάντα με τους φορείς της, ειδικά σε ηγετικό επίπεδο. Η αποκαθήλωση του Παπανδρέου, θα αποδιοργανώσει την μνημονιακή επίθεση. Η άποψη πως η τρόικα μπορεί να χρησιμοποιεί διαδοχικά σαν πουκάμισα τους πρωθυπουργούς, είναι απλοϊκή, τουλάχιστον ως προς την πλευρά του πώς οργανώνεται το πολιτικό παιχνίδι σε συνθήκες κινήματος και πώς αντίστοιχα βραχυκυκλώνεται η ηγεμονική δυνατότητα.
Η ξαφνική «επικαιροποίηση» του βαθέως ΠΑΣΟΚ, υπό την ιστορική, κοινοβουλευτική εκδοχή του καταγράφηκε έντονα και ξάφνιασε. Το διάβημα της Βάσως Παπανδρέου και των βουλευτών, δεν ήταν κάποιας μορφής ανταρσία. Ήταν εξ αρχής απόπειρα διαπραγμάτευσης με έντονα συμβολικά χαρακτηριστικά, κατά τα συνηθισμένα της κραυγαλέας παλαιοκομματικής πρακτικής. Οι βουλευτές δεν έθεσαν ζητήματα αλλαγών πολιτικής, εξανάγκασαν, όμως, τον Παπανδρέου να δείξει πως τους λαμβάνει υπόψη (εδώ εντάσσεται για παράδειγμα η καθιέρωση Κυβερνητικής Επιτροπής). Οδήγησαν, επίσης, στην απομάκρυνση στελεχών του Παπανδρεϊκού περιβάλλοντος (Δρούτσας, Μπιρμπίλη, Νταλάρα κ.ά.). Η άνοδος του Βενιζέλου δεν αποτελεί πρόκριμα διαδοχής, ούτε συγκυριαρχίας, όπως πολλοί το χαρακτήρισαν.
Οφείλει να εκτιμηθεί περισσότερο σαν περιστολή των εναλλακτικών του Παπανδρέου και σαν επιπλέον περιπλοκή του παιχνιδιού.
Το τελευταίο κεφάλαιο της αναμέτρησης ανάμεσα στη λαϊκή θέληση και το ΠΑΣΟΚ, άνοιξε. Το κίνημα σε τροχιά πολιτικοποίησης, χειραφέτησης, αυτοτροφοδοτούμενο από την δυναμική της πλατείας, είναι πλέον σε θέση, πολύ σύντομα να αποκαθηλώσει το εγκλωβισμένο, απονομιμοποιημένο, ανελαστικό και χωρίς εφεδρείες χειρισμών ΠΑΣΟΚ.
Σχόλια
