Ελπιδοφόρες αντιστάσεις για τη σωτηρία του Καλαμά
Συνέντευξη στην Κατερίνα Βουζουνεράκη
Ο ποταμός Καλαμάς είναι γνωστός ως το μεγαλύτερο ποτάμι της Ηπείρου αλλά και για την μόλυνση που έχει υποστεί τα τελευταία χρόνια από τη βιομηχανική κυρίως περιοχή των Ιωαννίνων. Οι πρώτοι που ανέδειξαν την μόλυνση ήταν η κίνηση Καθαρός Καλαμάς. Το «Back to the river festival» φέρνει το θέμα ξανά στο προσκήνιο. Ταυτόχρονα, αποτελεί την αφορμή να γεμίσει ξανά ζωή το Πάρκο Αγρότισσας. Το «Back to the river festival», μια αυγουστιάτικη πρωτοβουλία του εκπολιτιστικού συλλόγου Καλοχωρίου, μας έκανε εντύπωση για το πλούσιο πρόγραμμα, μέσα από το οποίο αξιοποιούνταν κάθε γωνιά και ομορφιά του πάρκου, και για τα θέματα που ανέδειξε γύρω απ την επιστροφή στην φύση και στο ποτάμι.
Ο ποταμός Καλαμάς ή Θύαμις είναι ο μεγαλύτερος ποταμός σε μήκος της ηπείρου, αποτελούσε ζωής αναψυχής πολιτισμού και ανάπτυξης. Τα τελευταία όμως χρόνια μετατρέπεται σε «εστία περιβαλλοντικής απαξίωσης και καταστροφής της μεγάλης λεκάνης απορροής του αλλά και των γειτονικών προς αυτή περιοχών».
Η περιβαλλοντική υποβάθμιση της περιοχής γύρω από τον Καλαμά παρουσιάζει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά μιας περιοχής η οποία βρίσκεται κοντά σε μία μεγάλη πόλη. Γύρω από τον ποταμό Καλαμά υπάρχουν πολλά μικρά χωριά που παίρνουν ζωή απ’ αυτόν. Σε ένα σημείο όμως, ψηλά στον ποταμό Καλαμά βρίσκεται η βιομηχανική περιοχή Ιωαννίνων. Τα τελευταία χρόνια -όσο πιο προκλητικά μπορεί- λειτουργεί ένας «κρυφός» αγωγός ο οποίος δεν συνδέεται με τον βιολογικό καθαρισμό με αποτέλεσμα όλα τα λύματα της βιομηχανικής περιοχής, Ιωαννίνων, μιας πόλης με 120. 000 κατοίκους καταλήγουν στον ποταμό. Τα νερά της ήδη επιβαρυμένης λίμνης Παμβώτιδας αλλά και τα νερά της «τάφρου Λαψίστας», που οδηγεί τα λύματα της πόλης και της βιομηχανικής ζώνης των Ιωαννίνων στον ποταμό, αποτελούν τις βασικές πηγές ρύπανσης του ποταμού.
Πώς αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι το πρόβλημα αυτό;
Η μόνη ουσιαστική αντίδραση και δημοσιοποίηση του προβλήματος είναι η κίνηση Καθαρός Καλαμάς η οποία έχει χάσει πλέον τον δυναμικό της χαρακτήρα. Εκεί βρεθήκαμε και εμείς με το «Back to the river festival». Ξεκινήσαμε λίγοι, με την αποκατάσταση αρχικά του χώρου, με τα χέρια μας ουσιαστικά. Ό,τι είχε καταστραφεί σε 8 χρόνια έπρεπε να το κάνουμε λειτουργικό. Στο τέλος, όμως, υπήρχαν στο Πάρκο Αγρότισσας από μικρά παιδάκια μέχρι άνθρωποι μεγάλης ηλικίας. Φτάσαμε να αριθμούμε γύρω στα 45 άτομα και όχι μόνο απ την περιοχή των Ιωαννίνων.
Το φεστιβάλ ανέδειξε ζητήματα όπως αυτά της τοπικοποίησης και της αποανάπτυξης. Ανέδειξε, επίσης, τη σημασία του να λειτουργείς σαν κοινότητα, την αλληλεγγύη, τη συλλογική ικανοποίηση των αναγκών αλλά και συλλογική ευθύνη. Ποσό σημαντικό είναι σήμερα ειδικά που κυριαρχεί ο ατομισμός να προσεγγίσουμε ξανά αυτές τις έννοιες;
Ύψιστης σημασίας οι έννοιες αυτές γιατί μεγαλώσαμε έτσι. Η αλληλεγγύη και η συλλογικότητα ήταν κάτι παραπάνω από δεδομένες. Το συμφέρον δεν θα έπρεπε σήμερα να μετριέται σε χρήμα αλλά σε κοινές εμπειρίες και αξίες. Ειδικά τη στιγμή που χάνονται οι παραδόσεις, όλο το παρελθόν μας. Αυτό το κλίμα θέλαμε να περάσουμε και στο φεστιβάλ. Από την οργάνωση του μέχρι μέσα από τις εκδηλώσεις μας. Το να λειτουργήσουμε ξανά τον σύλλογο ήταν το πρώτο βήμα. Για να γίνει το φεστιβάλ έπρεπε να παλέψουμε τον ατομισμό σε όλες τις μορφές του.
Η πρωτοβουλία για το φεστιβάλ πάρθηκε κυρίως από νέους ανθρώπους. Οι περισσότεροι νέοι στις μέρες μας αναζητούν την ελπίδα και την αξιοπρέπεια μακριά απ’ τη χώρα μας. Εσύ σκέφτηκες να φύγεις;
Υπάρχει, όντως, ένα ενεργό κύμα μετανάστευσης προς ευρωπαϊκές κυρίως χώρες, κυρίως παραγωγικό δυναμικό. Και εγώ το σκέφτηκα να φύγω. Αλλά αν πας σε άλλη χώρα πάλι κάποια στιγμή στην ίδια θέση δεν θα έρθεις με το υπάρχον πολιτικό σύστημα; Προτιμώ να μείνω εδώ στον τόπο μου και να δημιουργήσω κάτι νέο. Όπως χιλιάδες άνθρωποι γύρω μου προσπαθούν να δημιουργήσουν κάτι νέο. Βασική επιδίωξή μου είναι να γυρίσω στο χωριό. Να είμαι αυτάρκης στην ύπαιθρο πνευματικά και πρακτικά.
Το «μένω» εδώ έχει νόημα μόνο αν συνοδεύεται από το «δημιουργώ». Υπάρχει τελικά εναλλακτική σε αυτόν τον τόπο;
Φυσικά και υπάρχει εναλλακτική επιλογή πέρα από αυτήν που προβάλλεται ως την μοναδική. Καμιά εξωτερική δύναμη δεν μπορεί να σου επιβληθεί, αν εσύ δεν την αφήσεις…
Συμφωνώ. Το «μένω» είναι ταυτόσημο με το «δημιουργώ». Μένεις και φτιάχνεις κάτι καλύτερο. Το να φύγεις απ τον τόπο σου για κάτι καλύτερο δεν έχει καμία σχέση με το δημιουργώ. Φεύγεις για να ενταχθείς σε κάτι που έχουν δημιουργήσει άλλοι. Εσύ δεν έχεις μερίδιο στη δημιουργία.
Η χώρα μας τα τελευταία χρόνια μένει ζωντανή χάρη στον αγώνα που δίνουν οι άνθρωποι για κοντινά τους θέματα που σχετίζονται με την παραγωγή, την επιβίωση, τον πολιτισμό. Πώς πιστεύεις ότι αυτές οι επιμέρους αντιστάσεις-κινήσεις μπορούν να συμβάλουν στην αναγκαία συνολική διέξοδο της χώρας;
Αν οι άνθρωποι κατά τόπους κατανοήσουν τα προβλήματα και παλέψουν για αυτά. Μικρές τοπικές επαναστάσεις οι οποίες γίνονται γνωστές και μας γεμίζουν ελπίδα. Οι επιτροπές αγώνα στις Σκουριές αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση. Ήταν και για εμάς έναυσμα για να ξεκινήσουμε. Τέτοιοι αγώνες σε κάνουν αρχικά να συνειδητοποιείς ότι δεν είσαι μόνος. Τα προβλήματα είναι κοινά, οι λύσεις πρέπει να είναι κοινές. Και η λύση έρχεται όταν αποφασίσουμε ότι συλλογικά θα αγωνιστούμε για το κοινό συμφέρον. Το δυναμικό υπάρχει, αρκεί να αξιοποιηθεί.
Τι μας έχουν διδάξει, τελικά, τα κινήματα, αυτές οι μικρές επαναστάσεις;
Αρχικά ότι δεν υπάρχουν σωτήρες, δεν υπάρχει ένα σχέδιο να ακολουθήσεις. Από εμάς πρέπει να σχεδιαστεί η αλλαγή. Νομίζω έχουμε και τα μυαλά και το εργατικό δυναμικό να ορίσουμε οι ίδιοι τις τύχες μας. Χρειάζεται πείσμα, επιμονή και σκέψη. Νέες ιδέες βασισμένες στα σύγχρονα προβλήματα. Και βασικά προτάγματα όπως η δημοκρατία, η συμμετοχικότητα, η ισότητα.
