Ποια η κατάσταση πνευμάτων στην ελληνική κοινωνία Ποιες οι πολιτικές προοπτικές; Του Ρούντι Ρινάλντι
Πέρασε ένας χρόνος από τις εκλογές της 17ης Ιούνη. Ο χρόνος έκλεισε με μια σημαντική μεταβολή: Ένα κίνημα, μαζικό, λαϊκό, πολιτικό και πολιτιστικό, έβαλε τέλος στην τρικομματική κυβέρνηση. Εξανάγκασε σε δικομματική λύση ανάγκης, οριακών δυνατοτήτων και αντοχής.
Παρόλα αυτά απουσιάζουν οι εντυπωσιακές εξελίξεις, οι ανακατατάξεις στον πολιτικό χάρτη. Πέρα από μικρές ανακατατάξεις ανάμεσα σε ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ, ισοδυναμία Ν.Δ.-ΣΥΡΙΖΑ, δυναμική στη Χρυσή Αυγή και διατήρηση δυνάμεων σε ΑΝΕΛ και ΚΚΕ. Βέβαια, επανεμφανίζεται δυναμικά ο «Κανένας», κερδίζει έδαφος μια δυσπιστία προς τον υπαρκτό πολιτικό κόσμο.
Ο πολιτικός κύκλος που άνοιξε με τις εκλογές καταγράφηκε ως κύκλος καθεστωτικής ανασύνταξης υπό ακροδεξιά μπαγκέτα και ως προσπάθεια προετοιμασίας του ΣΥΡΙΖΑ για μια σχεδόν σίγουρη διακυβέρνηση. Όσον δε αφορά τον ριζοσπαστισμό σαν κύκλο ανάθεσης (προς το πολιτικό κόσμο και την πολιτική σφαίρα γενικά) και στη συνέχεια μηδενιστικής αποκάλυψης (ιδιαίτερα μετά τα γεγονότα της Κύπρου, ο κόσμος θέλει να ακούσει μόνο σοβαρές προτάσεις και ειλικρινείς στάσεις). Τέλος, σαν κύκλος συνέχισης της λαϊκής διαθεσιμότητας που καταγράφηκε με διαφορετικούς τρόπους (Ιερισσός, Ιεράπετρα, απεργία καθηγητών, δομές λαϊκής αλληλεγγύης) και κατέληξε να φανεί ορμητικά στην υπόθεση της ΕΡΤ, ενόσω όλοι μιλούσαν για «καναπέ».
Πριν από ένα χρόνο η εικόνα ήταν πιο αισιόδοξη
Πέρυσι, τέτοιες μέρες, το πολιτικό σκηνικό φαίνονταν πιο απλό, πιο καθαρό όσον αφορά τις κύριες τάσεις του, πιο απλή εικόνα. Περίπου το 1/3 συσπειρωμένο γύρω από την Ν.Δ. σε μια προσπάθεια περιμάζωξης διάφορων τμημάτων της Δεξιάς (Ντόρα, διάλυση Λάος κ.λπ.) υπό τον Σαμαρά. Περίπου το 1/3 συσπειρωμένο γύρω από τον ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ που ήταν μια ελπίδα και δύναμη προοπτικής – έκπληξη κ.λπ. Ένα 7% στη Χρυσή Αυγή που έδειχνε να ερωτοτροπεί με το ακροατήριο του αντιμνημονιακού ριζοσπαστισμού. Το ΠΑΣΟΚ υπό διάλυση και ζαλισμένο να προσπαθεί να βρει θέση στη νέα κατάσταση σαν μικρό κόμμα πλέον. Η ΔΗΜΑΡ αξιοποιώντας τον αντιμνημονιακό λόγο κατόρθωσε να διατηρήσει ορισμένες δυνάμεις και να βγει στη γύρα για τον κυβερνητισμό καταφέρνοντας να πάρει μέρος στην κυβέρνηση.
Τέλος, οι δυνάμεις της λοιπής Αριστεράς τιμωρημένες από την σεχταριστική τους πολιτική, είδαν να υποδιπλασιάζονται οι ψήφοι τους μέσα σε 1 μήνα. Η σχέση 8,5% προς 4,7% έγινε 4,5% προς 27%… ανάμεσα σε ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ.
Τότε είχαμε κάνει λόγο για λατινοαμερικανοποίηση της πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Η εξέλιξη δεν επιβεβαίωσε την εκτίμησή μας αυτή.
Ένα χρόνο μετά η κατάσταση είναι πιο θολή, πιο πυκνή, με πιο πολλούς πρωταγωνιστές, με πιο σύνθετους συνδυασμούς, με περισσότερες εναλλακτικές στο αστικό στρατόπεδο που παραμένει σε κρίση γιατί η πολιτική που πρέπει να υλοποιήσει το φέρνουν διαρκώς σε αντίθεση με την πλειοψηφία του λαού και γιατί το γεωπολιτικό παιχνίδι έχει χοντρύνει στην περιοχή.
Τι έκανε η συστημική πλευρά; Κινήθηκε στο να εφαρμόζει όσο μπορούσε και χωρίς πολύ επιτυχία τις συνταγές της τροικανής επικυριαρχίας.
Οικονομικά δεν έχει επιτυχίες -και δεν μπορούσε να έχει-, πολιτικά ακολούθησε μια ιδιότυπη ακροδεξιά πολιτική σε ένα τρικομματικό σχήμα που έφτασε με την υπόθεση της ΕΡΤ στα όριά του. Σε διεθνές επίπεδο συνταυτίστηκε με τη γερμανική πολιτική σε όλα τα μέτωπα και υπάρχει σαν τέτοιο μέσα από την αμέριστη στήριξη που έδωσε και δίνει η Γερμανία στις κυβερνήσεις υπό τον Σαμαρά.
Έτσι κι αλλιώς, σε ολόκληρο τον κόσμο η αστάθεια, οι εξεγέρσεις και η αφύπνιση μαζών είναι στην ημερήσια διάταξη. Αραβικός κόσμος λίγο πριν και με συνεχιζόμενες προεκτάσεις, Βουλγαρία, Σουηδία, Βραζιλία, Ινδονησία, Πορτογαλία, Ισπανία, Τουρκία, Ελλάδα το δείχνουν πρόσφατα. Επομένως, ο πολιτικός έλεγχος και η σταθερότητα είναι προτεραιότητες.
Η τροϊκανή δυτική μνημονιακή διαχείριση φτάνει σε όρια και μέσα από αντιφάσεις που δυναμώνουν στα ίδια τα κέντρα που την εξυφαίνουν. Όλοι είναι μπερδεμένοι και περιπλεγμένοι μέσα στην δίνη της κρίσης που αγκαλιάζει τη Δύση και ειδικά την Ευρώπη. Δεν υπάρχει ενιαίο σχέδιο ούτε ενωμένο Διευθυντήριο ετούτη την στιγμή. Υπάρχουν ταλαντεύσεις μέσα σε κάθε δύναμη για την συνέχεια. Μέσα σε κάθε επιτελείο ακούγονται δισταγμοί και τριγμοί.
Παρ’ όλα αυτά τρόικα, μνημονιακές δυνάμεις κ.λπ. έχουν καθαρό το τι πρέπει να γίνει στην Ελλάδα άμεσα: Να μαζεύονται λεφτά, να συνεχίσει η εποπτεία, να στηρίζεται το κυβερνητικό σχήμα σαν σχήμα μιας χρήσης μέχρι το τέλος. Είναι εντυπωσιακό πώς Γερμανία και ΔΝΤ πήραν άμεσα θέση ενάντια στη διενέργεια εκλογών τώρα στην Ελλάδα.
Δηλαδή, ενώ θα ψάχνονται, έχουν σαφή θέση και θα σφίγγουν την μέγγενη όπου βρίσκεται τοποθετημένη η Ελλάδα.
Αυτές οι δυνάμεις παίρνουν τις σημαντικές αποφάσεις.
Αυτές οι δυνάμεις προχώρησαν τις θέσεις τους σε Ελλάδα και Κύπρο σε σχέση με 1 χρόνο πριν, συνεχίζουν να κρατούν μακριά τη Ρωσία από νευραλγικούς τομείς.
Η κυβέρνηση Σαμαρά τον πρώτο χρόνο ακολούθησε ακροδεξιά συνταγή, επέβαλε στους συνεταίρους λύσεις και πολιτικές, κατάργησε, στην ουσία, τη Βουλή, κυβερνά με Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου, ψήφισε ό,τι ήθελαν οι δανειστές, χτύπησε αγώνες και κινητοποιήσεις. Η θεωρία των δύο άκρων ήταν μια θεωρία για το χτύπημα του ΣΥΡΙΖΑ και το ξέκομμά του από πλατιά στρώματα. Μια θεωρία και πρακτική για να τον απομονώσει ή να τον περιχαρακώσει σε στενό πλαίσιο. Η επιστράτευση έγινε προσφιλής μέθοδος για να λύνονται κινητοποιήσεις (μετρό, ναυτεργάτες, καθηγητές και μάλιστα προληπτικά) και τώρα με την ΕΡΤ πέρασε σε νέα κλίμακα.
Η κρίση στην ΕΡΤ, όποια ερμηνεία και να δώσει κανείς στο γιατί δημιουργήθηκε (λάθος, αλαζονεία, φυγή προς τα μπρος του Σαμαρά κ.λπ.) ήρθε σε μια στιγμή που οι τριγμοί στο κυβερνητικό σχήμα είχαν διαφανεί, οι κεντροαριστερές διεργασίες εντείνονταν, ενώ οικονομικά ακούγονταν οι αποτυχίες και το άμεσο μέλλον προδιαγράφονταν πιο δύσκολο.
Η κρίση στην ΕΡΤ ανέδειξε ξανά το λαϊκό μαζικό κίνημα σε παράγοντα καταλυτικό. Έφερε στην επιφάνεια ανάγκες και δυναμικές, την ίδια τη λαϊκή διαθεσιμότητα. Συνέδεσε το ζήτημα της διεξόδου με πιο ουσιαστικά στοιχεία κοινωνικής συνείδησης, Ιστορίας και πολιτισμού. Έφερε στην επιφάνεια το σκεπασμένο εδώ και 2 χρόνια ζήτημα της πραγματικής δημοκρατίας. Για άλλη μια φορά καταγράφηκε μαζικά πως δεν υπάρχει διέξοδος χωρίς πραγματική δημοκρατία, χωρίς μεγάλη πολιτική αλλαγή, χωρίς συγκρότηση της κοινωνίας σε σώμα διά μέσου της πραγματικής δημοκρατίας.
Μπορούμε να είμαστε ευχαριστημένοι, όπως πέρυσι τέτοιον καιρό;
Η αισιοδοξία του πρώτου διαστήματος έχει δώσει τη θέση της στην περισυλλογή. Δικαιολογημένα. Ένα χρόνο μετά το τοπίο έχει αλλάξει αρκετά. Πιο πυκνό, πιο σύνθετο, με πολλούς παίκτες. Πιο πιεσμένα, με συστημική περικύκλωση για διάλυση του μαζικού λαϊκού κινήματος.
Ένα χρόνο μετά μπορούμε να διακρίνουμε ορισμένες διεργασίες και τάσεις. Τέτοιες είναι:
1. Αποδυνάμωση του αντιμνημονιακού κινήματος ως ταυτότητας. Σήμερα το χάσμα ανάμεσα σε μνημονιακές και αντιμνημονιακές δυνάμεις είναι μικρότερο και λιγότερο εμφανές απ’ ό,τι πριν από 1-2 χρόνια.
2. Η εξέλιξη αυτή συνδυάζεται με μια επανοικοδόμηση της αρχιτεκτονικής του πολιτικού συστήματος. Το σχήμα «άκρα Δεξιά, Δεξιά, κεντροδεξιά, Κέντρο, κεντροαριστερά, Αριστερά, άκρα Αριστερά» ήταν μια παγιωμένη παραμορφωτική κατάσταση που τινάχθηκε εν ολίγοις στον αέρα από το αντιμνημονιακό κίνημα. Ξαναστήνεται σήμερα, παρά το ότι δεν ερμηνεύει τα όσα γίνονται στη χώρα μας. Είναι σχήμα παραμορφωτικό και βολικό για να ξαναστηθεί το ίδιο το πολιτικό σύστημα.
3. Νευραλγικό στοιχείο αποτελεί η προσπάθεια κεντροαριστερής ανασύστασης. Έρχεται και επανέρχεται το τελευταίο διάστημα. Είτε σαν ένωση ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ για επιβίωση σε εκλογές, είτε σαν ΔΗΜΑΡ που είναι πλέον ελεύθερη νύφη, είτε σαν ΠΑΣΟΚ που ενώ διαλύεται ως κόμμα επανέρχεται διά του κράτους στο κεντρικό επίπεδο και θα τροφοδοτήσει διεργασίες. Ενίσχυση, λοιπόν, της κινητικότητας, πιέσεις στον ΣΥΡΙΖΑ να γίνει μέρος αυτής της ανασύστασης και διά αυτής να πάρει μέρος στην επανοικοδόμηση του πολιτικού συστήματος. ΔΗΜΑΡ στο πλάι του ΣΥΡΙΖΑ; Εναλλακτικά σενάρια και επιλογές. Δυνατότητες ενθυλάκωσης, συνεργασίας, διάλυσης κ.λπ.
Η αντίπαλη πλευρά περιχαράκωσε τον ΣΥΡΙΖΑ και ο τελευταίος δεν μπόρεσε να βρει μια πολιτική που να κερδίζει έδαφος, να σπάει περιχαρακώσεις, να ανοίγει δρόμους. Αυτοεγκλωβίστηκε γύρω από τον εαυτό του, νόμισε ότι όλα θα γίνουν σχετικά εύκολα, αρκέστηκε στη λογική του ώριμου φρούτου και έδωσε προτεραιότητα στην κοινοβουλευτική προετοιμασία. Στρογγύλεψε τον λόγο του και φάνηκε σαν δύναμη εντός του δοσμένου πολιτικού συστήματος. Ο αντισυστημισμός σαν βασικό χαρακτηριστικό υποχώρησε.
Δεν κατόρθωσε να δημιουργήσει (ούτε έθεσε τις βάσεις για) ένα πολιτικό ρεύμα διεξόδου. Δεν πήρε μεγάλες πρωτοβουλίες που να καταγράφουν μια ταυτότητα ή να προσδίδουν μια δυναμική στο εγχείρημά του. Κατόρθωσε μάλιστα το δύσκολο, να έχει μια ενισχυμένη εσωστρέφεια και να αναπαράγονται στο εσωτερικό του καταστάσεις που δεν δείχνουν οργανισμό που προετοιμάζεται για μια μεγάλη αλλαγή.
Σε μεγάλο βαθμό ο απολογισμός δεν είναι θετικός, γιατί εμπόδια θα έμπαιναν έτσι κι αλλιώς. Θα κατόρθωνε ο ΣΥΡΙΖΑ να δείξει στην πράξη και στα λόγια ότι θέλει και μπορεί μια μεγάλη αλλαγή; Να δώσει προοπτική; Όταν διαχειρίζεσαι ένα 27% δεν μπορεί να φταίνε οι άλλοι για την στασιμότητα που καταγράφεται. Το καμπανάκι έχει χτυπήσει από καιρό, εδώ και 4-5 μήνες. Η πραγματικότητα έστειλε μηνύματα, με το Κυπριακό, την απεργία των καθηγητών και την ΕΡΤ. Οι δυνατότητες να αναπτυχθεί ένα πολιτικό ρεύμα διεξόδου μέσα από προβολή γειωμένων θέσεων, προτάσεων και στοχεύσεων υπήρχε και δεν αξιοποιήθηκε. Το ρεύμα κόσμου προς τον ΣΥΡΙΖΑ πριν από ένα χρόνο δεν αξιοποιήθηκε και αυτό.
Παρ’ όλα όσα λοιπόν -και σε ένα βαθμό δικαιολογημένα- καταλογίζονται στον ΣΥΡΙΖΑ, αυτός συνεχίζει να παραμένει ένα σταθερό σημείο στο πολιτικό πεδίο που έχει μια αντισυστημική προοπτική, που μπορεί να γίνει φορέας μιας μεγάλης αλλαγής, μιας μεταπολίτευσης του λαού. Όχι όμως γιατί «προετοιμάζεται», αλλά κυρίως γιατί ακούει, γιατί πρέπει να μάθει να ακούει τη φωνή και τις ανάγκες της κοινωνίας. Πριν από ένα χρόνο το έκανε και αυτό τον εκτίναξε. Μετά «υπευθυνοποιήθηκε» και άρχισε ο κόσμος να τον βλέπει όπως τους άλλους χωρίς «καύσιμα», ιδέες, εναλλακτικές προτάσεις.
Καιρός να αλλάξει ο ρυθμός. Καιρός να τραγουδήσουμε διαφορετικά. Στο τι λέει και θέλει ο ΣΥΡΙΖΑ και στο πώς θα γίνουν αυτά που προτείνει.
