Τρία μεγάλα μπλοκ αντιπαρατίθενται ενόψει των βουλευτικών εκλογών της 4ης Μαρτίου: η Κεντροαριστερά υπό τον Ρέντσι, η Κεντροδεξιά υπό τον Μπερλουσκόνι (με τον σύμμαχό του Σαλβίνι, της Λέγκας του Βορρά, να εποφθαλμιά τα πρωτεία), και το Κίνημα 5 Αστέρων του Γκρίλο αλλά… χωρίς Γκρίλο. Τα επιτελεία και των τριών φαίνεται να εκτιμούν ότι δεν μπορούν να αποσπάσουν ψήφους από το διευρυμένο στρατόπεδο της αποχής, η οποία τροφοδοτείται κυρίως από απογοητευμένους παλιούς ψηφοφόρους της Αριστεράς και από μεγάλο τμήμα της νεολαίας. Έτσι, και οι τρεις μεγάλες πολιτικές οικογένειες ποντάρουν στην προσέλκυση των λεγόμενων μετριοπαθών ψηφοφόρων.
Το Κίνημα 5 Αστέρων είναι αυτό που έχει κάνει την πιο θεαματική στροφή, δεδομένου ότι τα μπλοκ του Ρέντσι και του Μπερλουσκόνι θεωρούνται έτσι κι αλλιώς πυλώνες του παραδοσιακού πολιτικού συστήματος. Χαρακτηριστικά, στο θέμα του ευρώ το Κίνημα 5 Αστέρων δηλώνει ότι «επιδιώκει την αναμόρφωση του ενιαίου νομίσματος», σε αντίθεση με την παλιότερη θέση για έξοδο από την ευρωζώνη μετά από λαϊκό δημοψήφισμα – τώρα ο νέος επικεφαλής του, ο ντι Μάιο, δηλώνει ότι ένα δημοψήφισμα θα ήταν «η ύστατη λύση, την οποία απεύχομαι». Ο ίδιος διαβεβαιώνει, αναφερόμενος στην αποστασιοποίηση του Γκρίλο, ότι δεν γίνεται πατροκτόνος – αλλά στέλνει μήνυμα περί του αντιθέτου όταν προσθέτει ότι «τώρα πια το Κίνημά μας στηρίζεται στα πόδια του και δυναμώνει»…
Απόπειρα επηρεασμού των εκλογέων
Το Κίνημα 5 Αστέρων μπορεί να απογοητεύει έτσι το πιο ριζοσπαστικό τμήμα της βάσης του, αλλά εξακολουθεί να υποστηρίζεται από μεγάλο μέρος του αριστερού κόσμου ως μέσο τιμωρίας της Κεντροαριστεράς και της Κεντροδεξιάς. Το γεγονός ότι τόσο ο Ρέντσι όσο και ο Μπερλουσκόνι αποφεύγουν να αντιπαρατεθούν μεταξύ τους, αλλά επιτίθενται με οξύτητα και μονομέτωπα εναντίον των 5 Αστέρων, μάλλον έχει το αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Ενισχύει δηλαδή περαιτέρω τη συσπείρωση των ψηφοφόρων του Κινήματος, κρατώντας το σταθερά στην πρώτη θέση σε όλες τις δημοσκοπήσεις.
Μιλώντας για δημοσκοπήσεις, η Ιταλία αποτελεί… υπόδειγμα του πώς αυτές μετατρέπονται από αποτυπώσεις των διαθέσεων του εκλογικού σώματος σε εργαλεία για τον επηρεασμό του. Τελευταίο χτυπητό παράδειγμα ήταν το δημοψήφισμα του Ρέντσι για την αντιδραστική μεταρρύθμιση του Συντάγματος, το οποίο έχασε με τον πιο ταπεινωτικό τρόπο: το «Όχι» απέσπασε σχεδόν 60%, ενώ οι δημοσκοπήσεις έδειχναν μάχη «σώμα με σώμα». Έτσι και τώρα, είναι πιθανό να φουσκώνουν τα ποσοστά του Ρέντσι, κυρίως, και δευτερευόντως του Μπερλουσκόνι, ώστε να σκορπίσουν απογοήτευση για τη δυνατότητα ανατροπής του πολιτικού σκηνικού. Φυσικά, τόσο οι εταιρείες δημοσκοπήσεων όσο και τα συστημικά ΜΜΕ κάνουν τα αδύνατα δυνατά για να αποσιωπήσουν ακόμη και την ύπαρξη αντισυστημικών ψηφοδελτίων, όπως η λίστα «Εξουσία στο Λαό».
«Στη δημοκρατία δεν υπάρχουν αδιέξοδα»…
Στο αριστερό φάσμα επιθυμεί να εντάσσεται και η λίστα «Ελεύθεροι και Ίσοι», που αποτελεί τη νιοστή εκδοχή εκλογικής μεταμόρφωσης της παραδοσιακής ιταλικής Αριστεράς, δίχως να είναι πολύ πειστική. Εξάλλου έχει καταγραφεί στη συνείδηση του εκλογικού σώματος ως αριστερό δεκανίκι του Ρέντσι – γεγονός όσον αφορά το παρελθόν, και η πιο πιθανή κατάληξη στο μέλλον… Τι θα προκύψει λοιπόν από την εκλογική αναμέτρηση, με αναμενόμενη μια (αδύναμη) πρωτιά των 5 Αστέρων, και δίχως απόλυτη κοινοβουλευτική πλειοψηφία για το συνασπισμό Κεντροδεξιάς-Ακροδεξιάς (πόσο μάλλον για την Κεντροαριστερά);
Ήδη τα συστημικά επιτελεία κάνουν λογαριασμούς. Και από αυτούς έχει προκύψει ένας νέος όρος στο ιταλικό πολιτικό λεξιλόγιο: η κυβέρνηση… Ρεντσουσκόνι! Πράγματι, τόσο μια σειρά ΜΜΕ «κύρους» (όπως η Reppublica και η Stampa), όσο και κύκλοι του «επιχειρηματικού κόσμου» (Confindustria κ.ά.) ζυμώνουν την ιδέα μιας ιταλικής εκδοχής Μεγάλου Συνασπισμού. Μια τέτοια εξέλιξη «θα διασφάλιζε την κυβερνησιμότητα» στην πολύ πιθανή περίπτωση να μην αρκούν τα κουκιά για κυβέρνηση Μπερλουσκόνι. Να δούμε βέβαια τι θα πει κι ο ξενοδόχος – και πόσο θα διαστραφεί η γνώμη του από το νέο εκλογικό νόμο…
Κυβερνησιμότητα über alles
Στη φωτό, αριστερά κάθεται ο Έτορε Ροζάτο, πρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας του Δημοκρατικού Κόμματος. Δεξιά, ο Ματέο Ρέντσι. Και από πάνω τους ο Ρομπέρτο Τζιακέτι, αντιπρόεδρος της απερχόμενης ιταλικής Βουλής. Η οποία, και με τη βούλα του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου, αποτέλεσε προϊόν ενός εκλογικού νόμου που αλλοιώνει τη βούληση του εκλογικού σώματος (η Κεντροαριστερά με το 29,6% των έγκυρων ψήφων κατέλαβε το 54,8% των εδρών!). Και γι’ αυτό κρίθηκε αντισυνταγματικός. Βέβαια η απόφαση εκδόθηκε αφού είχαν γίνει οι εκλογές…
Το πρόβλημα ανέλαβε να λύσει η ανωτέρω Αγία Τριάδα της Κεντροαριστεράς, αν και τη δόξα πήρε κυρίως ο Ροζάτο: Rosatellum ονομάστηκε ο νέος εκλογικός νόμος, που ίσως είναι ακόμη πιο εκτρωματικός από τον προηγούμενο. Φυσικά έχει προσβληθεί στο Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο, και το πιο πιθανό είναι να κηρυχθεί κι αυτός αντισυνταγματικός – αλλά, ακόμη μια φορά, κατόπιν εορτής. Ίσως αυτή η τακτική των δικαστικών να αποτελεί έναν άρρητο συμβιβασμό, ώστε και να λένε ότι έκαναν τη δουλειά τους (που είναι η υπεράσπιση του «αναχρονιστικού» Συντάγματος), και να γίνονται ανεκτοί από την πολιτική και επιχειρηματική μαφία…
Ο νόμος Rosatellum προβλέπει ότι το 37% των εδρών θα κατανέμεται με πλειοψηφικό σύστημα σε μονοεδρικές περιφέρειες, το 2% θα εκλέγεται από τους κατοίκους εξωτερικού, και το υπόλοιπο 61% με μια μορφή «απλής» αναλογικής. Φυσικά διατηρεί και το όριο του 3% για είσοδο στη Βουλή. Τον πρότεινε λοιπόν το κυβερνών «κεντροαριστερό» Δημοκρατικό Κόμμα, αλλά υπερψηφίστηκε και από τη Φόρτσα Ιτάλια του Μπερλουσκόνι, τη Λέγκα του Βορρά του Σαλβίνι και μικρότερα κόμματα. Είπαμε, υπεράνω όλων η κυβερνησιμότητα…
Γκρίλο εκτός: κόλπο ή πραγματικότητα;
Όσοι παρακολουθούν την ιταλική επικαιρότητα παρατήρησαν ότι τις τελευταίες μέρες το προσωπικό μπλογκ του Μπέπε Γκρίλο όχι μόνο άλλαξε εμφάνιση, αλλά «απολιπάνθηκε» και από οποιεσδήποτε αναφορές στο Κίνημα 5 Αστέρων. Ο ίδιος ο Γκρίλο δεν δίνει σαφείς εξηγήσεις για την απομάκρυνσή του από την πολιτική μάχη, παρόλο που αυτή λαμβάνει χώρα μόλις πέντε εβδομάδες πριν τις εκλογές της 4ης Μαρτίου. «Με κατηγορούν για λαϊκιστή και οπαδό της εξαθλίωσης», γράφει σε ένα σιβυλλικό κείμενό του, και συνεχίζει:
«Λοιπόν, είμαι οτιδήποτε εκτός από οπαδός της εξαθλίωσης. Η εξαθλίωση προκαλείται από απαίσιες οικονομίες και απαίσιες κυβερνήσεις. Αυτοί οι άνθρωποι κυβερνούν, δημιουργούν θύλακες φτώχειας, έπειτα λένε ότι θα υπάρξει ένα όριο, 10 εκατομμύρια θα ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας… και κατηγορούν εμένα ως οπαδό της εξαθλίωσης! Πραγματικά αυτό, όλη αυτή η αχανής άγνοια, με αφήνει εμβρόντητο. Υπάρχουν κι άλλες λέξεις: ικανότητα, ανικανότητα. Όταν με αποκαλούν ανίκανο, θα ήθελα να μου δώσουν τον ορισμό της ικανότητας. Διότι να με λένε ανίκανο σε έναν αποσυντιθέμενο κόσμο όπως αυτός που ζούμε, είναι για μένα τίτλος τιμής. Ιδίως όταν όσοι το ξεστομίζουν εξοπλίζονται με κάθε πιθανό σύστημα ώστε να συνεχίσουν να ηγεμονεύουν σε έναν κόσμο που αποσυντίθεται».
Η εξήγηση που δίνουν οι περισσότεροι αναλυτές των συστημικών ΜΜΕ είναι ότι πρόκειται για… κόλπο του Γκρίλο ώστε να ενισχυθεί περαιτέρω το Κίνημα 5 Αστέρων, που πλέον έχει ως επικεφαλής τον νεαρό (και «ρεαλιστή») Λουίτζι ντι Μάιο – με την έννοια ότι η αποστασιοποίηση του θεωρούμενου πιο ριζοσπάστη Γκρίλο θα ενθαρρύνει την προσέλκυση μετριοπαθών ψηφοφόρων. Το μέλλον θα δείξει κατά πόσο ευσταθεί αυτή η βολική για (σχεδόν) όλους ερμηνεία…
Δεξιά: Ας πάρουμε τις καρέκλες, και βλέπουμε
Την προηγούμενη εβδομάδα ο επικεφαλής της Φόρτσα Ιτάλια, ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι, τα βρήκε (επισήμως τουλάχιστον) με τα… δεξιά άκρα του: τον επικεφαλής της Λέγκας του Βορρά Ματέο Σαλβίνι και την Τζόρτζια Μελόνι, ηγέτιδα των ακροδεξιών Αδελφών της Ιταλίας. Για να αποσπάσει την υποστήριξή τους συμφώνησε και στην κατάργηση του ασφαλιστικού νόμου του 2011, που είχε προταθεί από την τότε «κεντροαριστερή» κυβέρνηση του Μόντι και ανέτρεπε εργατικές κατακτήσεις δεκαετιών. Μικρή λεπτομέρεια: τον νόμο είχαν υπερψηφίσει τόσο ο Μπερλουσκόνι όσο και η Μελόνι…
Για το ευρώ, το πρόγραμμα του νεόκοπου συνασπισμού δεν λέει τίποτα. Λογικό, αφού ο Μπερλουσκόνι δηλώνει «αναγκαστικά ευρωπαϊστής», ενώ η Λέγκα του Βορρά διαψεύδει μετά βδελυγμίας τις εκτιμήσεις ότι έχει βάλει νερό στο κρασί της: «Ένα δευτερόλεπτο αφότου η Λέγκα ανεβεί στην κυβέρνηση, θα ξεκινήσει η προετοιμασία για να φθάσουμε στη νομισματική κυριαρχία», υποστήριξε ο εκπρόσωπος του Σαλβίνι, Κλαούντιο Μπόργκι. Πάντως ο ίδιος ο Σαλβίνι απέφυγε να τοποθετηθεί με τόσο σαφή τρόπο, ενώ σε άλλα θέματα είναι ξεκάθαρος: υποσχέθηκε π.χ. να απελάσει μισό εκατομμύριο μετανάστες ώστε να αποτρέψει την… άνοδο του ρατσισμού.
Ένα ακόμη… δευτερεύον σημείο που δεν διευκρινίζεται είναι ποιος θα γίνει πρωθυπουργός σε περίπτωση νίκης της συμμαχίας: ο Μπερλουσκόνι θεωρεί αυτονόητο ότι θα είναι αυτός, αλλά ο Σαλβίνι λέει ότι το αξίωμα του ανήκει αν έρθει πρώτη η Λέγκα του Βορρά. Όσο για την Μελόνι, φίλη της Λεπέν που πέρασε όλες τις μεταλλάξεις του ιταλικού μεταφασισμού, βολεύεται και με υπουργική καρέκλα. Όλα αυτά προϋποθέτουν βέβαια ένα (μάλλον απίθανο να αποσπαστεί) ποσοστό γύρω στο 40% γι’ αυτήν την… χωρίς πρόγραμμα δεξιά συμμαχία. Μόνο τότε μπορεί να αποκτούσε απόλυτη κοινοβουλευτική πλειοψηφία, χάρη στο νέο εκλογικό νόμο-έκτρωμα.
