Iσμήνη και Ντοκουμέντο από την Κάτια Γέρου. Της Ιωάννας Κλεφτογιάννη
Σαν «ένα απέραντο σφαγείο» περιγράφει τον κόσμο η Ισμήνη του Γιάννη Ρίτσου, έργο που από τη Δευτέρα ανεβαίνει στη σκηνή της Πινακοθήκης Βογιατζόγλου, στη Νέα Ιωνία, με πρωταγωνίστρια την Κάτια Γέρου. Δύο μέρες νωρίτερα, απόψε δηλαδή, η δημοφιλής ηθοποιός θα εμφανιστεί στο Φεστιβάλ της ΑΝΤΑΡΣΥΑ πρωταγωνιστώντας και πάλι σε ένα πολιτικό καμπαρέ αιχμής, το Ντοκουμέντο.
Στη μεικτή μουσικοθεατρική σκηνική πρόταση του Ντοκουμέντου που περιλαμβάνει αυτοσχεδιασμούς, τραγούδι και χορό, το ιδεολογικό κομμάτι επικρατεί των υπολοίπων. Η παράσταση εστιάζει στις ακραία ρατσιστικές θεωρίες ενός καναδού γενετιστή, οι οποίες αναιρούνται από τις συγκλονιστικές μαρτυρίες του Πρίμο Λέβι για το Άουσβιτς.
Η Κάτια Γέρου-κορίτσι λάστιχο, σε μια ερμηνεία μεγάλης αυτοέκθεσης, θέτει διαρκώς ερωτήματα: «Ζούμε κάτω από μια αίσθηση σοκ. Γιατί είμαστε τόσο σοκαρισμένοι και δεν μπορούμε να σηκώσουμε το κεφάλι μας;». Οι απαντήσεις δεν δίνονται μόνον διά του θυμικού, όταν π.χ. κρατιέται ενός λεπτού σιγή για τους αυτόχειρες της ελληνικής κρίσης και το κοινό παγώνει. Δίνονται και διά του Σάμιουελ Μπέκετ, του υποδιοικητή Μάρκος, την ποίηση Ελλήνων δημιουργών.
Ο επικεφαλής των Ζαπατίστας μπαίνει στο «μυαλό» της εξουσίας: Η εξουσία λέει θα σε διαλύσω, θα σε εξοντώσω και αν ρωτάς «γιατί» σου απαντάμε γιατί μπορούμε να το κάνουμε. Τη «σκυτάλη» παίρνει κατόπιν η ποίηση του Μιχάλη Κατσαρού: «Κι εσύ λοιπόν στέκεσαι έτσι βουβός με τόσες παραιτήσεις από φωνή, από τροφή, από σπίτι, στέκεις απαίσια βουβός σαν πεθαμένος, ελευθερία πάλι ανάπηρη σου τάζουν». Και η Γέρου συνεχίζει κάνοντας λογοπαίγνιο με το άλφα στερητικό: «Παραίτηση από φωνή σημαίνει άφωνος. Από τροφή άσιτος από στέγη άστεγος. Άνεργος! Τι είναι αυτό το «α» σαν ανοιχτό στόμα που εκπνέει πάνω από τα βασικά μας και τα εξουθενώνει;», ρωτά το κοινό.
Τρεις πικρές ατάκες από το Περιμένοντας το Γκοντό του Μπέκετ μας αποχαιρετούν στο «δυνατό» Ντοκουμέντο: Ρωτά ο Εστραγκόν «Χάσαμε τα δικαιώματά μας;». Και απαντά ο Βλαδίμηρος:«Τα εκχωρήσαμε». Προφήτης της ανθρώπινης διαχρονίας ο Ιρλανδός δραματουργός.
Είστε, κυρία Γέρου, απ’ τα κατεξοχήν πολιτικά όντα του θεάτρου μας. Τελευταία όμως γίνεστε πιο ριζοσπαστικά πολιτική. Το επιβάλλουν οι καιροί;
Τώρα τα πράγματα είναι έκρυθμα. Δεν πρέπει να ντρέπεται κανένας πλέον να πει τη γνώμη του ή να βάλει κάπου την υπογραφή του. Πρέπει να έχεις πια αυτό το στοιχειώδες θάρρος.
Τώρα ειδικά γιατί;
Γιατί ο πόνος γύρω μας είναι τεράστιος.
Είναι χαρακτηριστική όμως η σιωπή των συναδέλφων σας. Έχουν ευθύνη;
Έχουν ευθύνη. Σιωπή; Ναι, υπάρχει σιωπή γιατί όταν το ’99 βγήκε ο Χάντκε και μίλησε εναντίον των βομβαρδισμών στη Γιουγκοσλαβία, την άλλη μέρα τα πρωτοσέλιδα των αυστριακών εφημερίδων τον έβριζαν. Πέσανε να τον φάνε. Οι άνθρωποι βρίσκουν τον μπελά τους όταν μιλούν, εκτός κι αν είναι ο Πίντερ ή ο Ντάριο Φο… Είναι οδυνηρά πράγματα αυτά και κοστίζουν όταν παίρνεις θέση. Αλλά από εκεί και πέρα, όταν μια κατάσταση είναι δύσκολη σαφώς πρέπει οι άνθρωποι να βγαίνουν και να παρεμβαίνουν. Κανείς δεν είναι παντογνώστης. Αλλά όταν γίνεται κατάφωρη αδικία πρέπει να σηκώνεσαι και να βάζεις, αν μη τι άλλο, δυνατή φωνή.
Ο Ρίτσος και η Ισμήνη ποια θέση έχουν μέσα σε όλα αυτά;
Η Ισμήνη είναι ο μέσος άνθρωπος, ό,τι με άλλα λόγια, είμαστε όλοι μας. Λέει «τι θέλω; Να ζήσω μια ειρηνική, όμορφη, αισθησιακή ζωή». Κι αυτό το αίτημα χτυπά σε ένα τσιμεντένιο τοίχο που είναι η μεγάλη ιστορία. Η Ισμήνη είναι βυθισμένη στο απέραντο σφαγείο της μεγάλης ιστορίας. Λέει ο Ρίτσος «πόλεμο, επαναστάσεις, αντεπαναστάσεις. Ποιοι διοικούσαν στ’ αλήθεια;». Στο μονόλογο αυτό καταλαβαίνει ότι δεν μπορεί να υπάρξει ιδανική ζωή, εντέλει. Είναι άλλο όμως να μην την ονειρευόμαστε, να μην πολεμάμε για αυτήν! Αλίμονό μας αν το «ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός» εγκαταλείψει την καθημερινότητά μας.
Η Ισμήνη είναι μια σκηνοθεσία της Άσπας Τομπούλη. Στο Ντοκουμέντο παίζει επίσης η Ελεάνα Γεωργούλη. Επί σκηνής κι ο μουσικός Λεωνίδας Μαριδάκης. Η σκηνοθεσία του Σάββα Στρούμπου.
