Το νέο βιβλίο της Έλενας Χουσνή «Κλίμακα F» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κύφαντα, είχα τη χαρά και την τιμή να διαβάσω πριν βγει από το τυπογραφείο. Θα μπορούσες να πεις ότι είναι και μυθιστόρημα αλλά έχει πιο πολύ τη μορφή ενός πολιτικού και κοινωνικού ντοκουμέντου που επικεντρώνει στη δράση των ακροδεξιών/ναζιστικών συμμοριών, αλλά και στον τρόπο που χρησιμοποιούνται από κάθε είδους εξουσίες. Θα μπορούσες να το χαρακτηρίσεις και ένα είδος «δυστοπίας» αν η δυστοπία δεν ήταν ήδη εδώ. Σε κάθε περίπτωση είναι από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία που προσεγγίζουν σε βάθος το ζήτημα του φασισμού, παραμένοντας ωστόσο κι ένα αστυνομικό μυθιστόρημα γεμάτο αγωνία. Ό,τι κι αν μπορούσες να πεις, πιστεύω το αναλύει με τον πιο ενδιαφέροντα τρόπο η ίδια η συγγραφέας στη συνέντευξη που ακολουθεί:
Πώς θα χαρακτήριζες το «F»; Είναι ένα μάλλον ασυνήθιστο μυθιστόρημα…
Πράγματι είναι. Συνηθίζω να λέω ότι είναι «ιδιότροπο». Αυτό έχει να κάνει τόσο με το θέμα, ή καλύτερα τις θεματικές που το διατρέχουν οριζόντια και άλλοτε σε επίπεδα, όσο και με τον τρόπο γραφής που είναι κάπως «πολυτροπικός» και ίσως λίγο αντισυμβατικός. Από τους αναγνώστες έχει χαρακτηριστεί ως ένα επίκαιρο πολιτικό θρίλερ ή ένα μυθιστόρημα δυστοπικό και σίγουρα έχει τέτοιου είδους χαρακτηριστικά. Αν έπρεπε με δυο λόγια να το χαρακτηρίσω θα το έλεγα «πολιτική απο-μάγευση».
Τι ήταν αυτό που σε έκανε να το γράψεις;
Ο τρόμος της μεταβατικής περιόδου που ζει ο κόσμος μας και που μας αφήνει μετέωρους, ξαφνιασμένους και συχνά ανήμπορους όχι μόνο να αντιδράσουμε αλλά ακόμη και να κατανοήσουμε τι συμβαίνει. Η ταχύτητα των αλλαγών με όρους πολιτικούς αλλά και καθημερινότητας, τα προβλήματα που στοιβάζονται και μας συνθλίβουν ψυχικά, οι συμπεριφορές ακραίας επιθετικότητας – σε αυτή τη φάση κυρίως λεκτικής – στις οποίες προσχωρούμε, και η ταχεία αποσύνθεση μιας κοινωνίας όπως η ελληνική που είχε να καμαρώνει για τη συνοχή της, ειδικά στα δύσκολα, με στενοχωρούν και με θυμώνουν, όπως νομίζω όλους μας. Από την άλλη είναι και ο τραυματισμός της πολιτικής που μοιάζει να πάσχει από αυτο-άνοσο και αρνείται πεισματικά να αλλάξει, παρασύροντας τους πολίτες στην ισοπεδωτική στάση του «όλοι ίδιοι είναι» αλλά κυρίως στην επικίνδυνη άποψη του «δεν αλλάζει τίποτε». Αυτά τα δύο τα οποία σε υπερ-δοσολογία ακούνε καθημερινά τα μικρά παιδιά, οι έφηβοι και οι νέοι είναι τα «πολιτικά μαθήματα» που τους παραδίδουμε. Όμως, τι είδους πολίτες θα παράξουν; Θα πρέπει να το σκεφτούμε λιγάκι αυτό και να καταλάβουμε πως το «όλοι ίδιοι είναι» μεταφράζεται εντελώς διαφορετικά στο δικό μας μυαλό που έχουμε περάσει από μια διαδικασία πολιτικής ωρίμανσης σε σχέση με έναν νέο άνθρωπο που τώρα διαμορφώνει την κοσμοθεωρία του. Ας σταματήσουμε ένα λεπτό, να σκεφτούμε τη ζημιά που κάνουμε σε μια γενιά που ήδη έχουν αποδεκατιστεί τα όνειρά της, πριν καν το σήμα εκκίνησης.
Η νέο-ναζιστική οργάνωση έμεινε εκτός Βουλής. Θεωρείς όμως ότι ο κίνδυνος από τη δράση της έχει εκλείψει;
Η δίκη της Χρυσής Αυγής έχει ουσιαστικά ολοκληρωθεί. Για σχεδόν πέντε χρόνια δόθηκε μια μεγάλη μάχη η οποία δυστυχώς κρατήθηκε μακριά από τα φώτα της ενημέρωσης. Τη «θυμηθήκαμε» μόνο στη φάση των απολογιών των στελεχών του μορφώματος. Αρκούσαν βέβαια οι απολογίες για να καταλάβει ακόμη και ο «οπαδός» τους από πόση χυδαιότητα, χαμέρπεια και λιγοψυχιά χαρακτηρίζονται. Από το «είμαστε η σπορά των ηττημένων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου» του Μιχαλολιάκου που θα έπρεπε να κάνει όλη τη χώρα να ανατριχιάσει, φτάσαμε στο «δεν ήξερα, δεν ρώτησα, δεν φταίω εγώ». Το μείζον βέβαια είναι να δούμε ποιο ήταν το έδαφος στο οποίο ρίζωσε όλο αυτό. Ποιο ήταν το λίπασμα που έθρεψε και γιγάντωσε τέτοια σαπρόφυτα. Να το αναλύσουμε και να φροντίσουμε να μην ξαναγίνει γόνιμο. Αυτό δεν έχει γίνει γιατί δεν έχουν εκλείψει, δυστυχώς, οι λόγοι που έθρεψαν τον σπόρο. Και, ακόμη χειρότερα, οι άλλοτε οπαδοί της έχουν στεγαστεί σε άλλες πολιτικές «πολυκατοικίες» που ενδεχομένως να είναι ακόμη πιο επικίνδυνες γιατί έχουν την προβιά της αθωότητας και τη στόφα του λύκου. Να έχουμε τον νου μας λοιπόν.
«Οι άλλοτε οπαδοί της Χρυσής Αυγής έχουν στεγαστεί σε άλλες πολιτικές “πολυκατοικίες” που ενδεχομένως να είναι ακόμη πιο επικίνδυνες γιατί έχουν την προβιά της αθωότητας και τη στόφα του λύκου. Να έχουμε τον νου μας λοιπόν»
Πόσο κοντά στην πραγματικότητα των όσων συμβαίνουν στο παρασκήνιο πιστεύεις πως βρίσκεται το βιβλίο σου;
Στην πιο πρόσφατη παρουσίαση της «Κλίμακας F» στη Θεσσαλονίκη, η Διευθύντρια του Τμήματος Αντιρατσιστικής Βίας που μίλησε για το βιβλίο είπε ότι πολλά από όσα έχουν γραφεί στο βιβλίο έχουν επιβεβαιωθεί από την επικαιρότητα μετά την έκδοσή του και το χαρακτήρισε προφητικό. Αυτό είναι κάτι που συχνά μου λέει η αγαπημένη φίλη Έρη Ρίτσου. Εγώ απλά νομίζω ότι η κατάσταση που διαμορφώνεται, αν σκύψεις πάνω της και την αναλύσεις, οδηγεί σε συμπεράσματα. Ίσως κάποιος θεωρήσει ότι υπάρχει μια υπερβολή ή μια δόση συνωμοσιολογίας, ειδικά στο κομμάτι που αφορά τις μεθόδους χειραγώγησης της κοινής γνώμης, μέσω ειδικών ομάδων, κατά το κοινώς λεγόμενων «troll» που όμως υπάρχουν, λειτουργούν, φτιάχνουν κοινή γνώμη, διαμορφώνουν στάση και δεν έχουν ως «εργοδότες» μόνο πολιτικούς σχηματισμούς αλλά ομάδες εξουσίας που, όπως γράφω και στο βιβλίο, βρίσκονται στο «υπόγειο» και αποτελούν τους πραγματικούς κατόχους εξουσίας και δύναμης. Αυτή η «αράχνη» όπως την λέω στην «Κλίμακα F», μπορεί να αλλάζει, μπορεί να προσαρμόζεται στα εκάστοτε δεδομένα, αλλά ο ιστός της έχει αποδειχθεί ανθεκτικός και οι εκάστοτε «βασικοί παίκτες» είναι αναλώσιμοι.
Διανύουμε άραγε ένα «1984»;
Ναι, ένα ιδιότυπο 1984. Μόνο που τώρα το «Υπουργείο Φόβου» είναι μέσα στον καθένα μας. Το 1984 ήταν, έχει αποδειχθεί αυτό, μια ανατριχιαστική προφητεία. Το κοινό του στοιχείο με το σήμερα είναι η μάχη του ατόμου με το «σύστημα», με ένα μηχανιστικό πρότυπο ζωής όπου οι άνθρωποι γίνονται στατιστικά δελτία, καταργείται η προσωπική ματιά, γίνονται όλοι «ίδιοι». Σκεφτείτε τι συμβαίνει σήμερα. Η ελευθερία της πληροφορίας έχει παράξει μια δυσβάσταχτη σκλαβιά αφού μας έχει κάνει να νιώθουμε χαμένοι στον λαβύρινθο της υπερ-ποσότητας, των fake news, της κατευθυνόμενης πληροφόρησης. Την ίδια στιγμή το «ολόγραμμά μας» είναι μεταφορτωμένο σε διαδικτυακές βάσεις δεδομένων τις οποίες και εμείς, ανόητα και ευκολόπιστα, τροφοδοτούμε με τα «check in» μας σε τόπους, απόψεις και στάσεις ζωής. Η σκέψη στο 1984 είναι έγκλημα που τιμωρείται με θάνατο. Το ίδιο και η γνώση. Το πρόγραμμα «γλωσσοκάθαρσης» και η «Νέα Ομιλία» δεν συμβαίνουν και σήμερα; Έστω και σε ένα συμβολικό επίπεδο. Αφού χάσαμε το νόημα των λέξεων, αφού φτωχύναμε τη γλώσσα, φτωχύναμε και τη σκέψη. Η νέα ομιλία του σήμερα, η φτώχεια και η γύμνια της βάζει όρια στη σκέψη. Άρα και στη δράση. Άρα και στην ανθρώπινη λειτουργία σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο. Η σκέψη αδυνατίζει τόσο που παύει να είναι «έγκλημα» γιατί πολύ απλά δεν μπορεί ούτε καν αυτό να γίνει. Λέει κάπου στο 1984 και το αναφέρω και στην «Κλίμακα F»: «Αν θέλεις μία εικόνα του μέλλοντος, φαντάσου μία μπότα να συντρίβει ένα ανθρώπινο πρόσωπο – για πάντα». Μας θυμίζει τίποτε αυτό;
Τι μπορεί να κάνει ο καθένας μας για να αντιδράσει;
Να σηκωθεί. Να εγερθεί πνευματικά και ψυχολογικά. Να εγκαταλείψει την παραίτηση. Την αίσθηση ματαιότητας. Να δώσει τη μάχη κι ας τη χάσει. Να μην αποδεχτεί την «μπότα» ως το μόνο ενδεχόμενο, γιατί δεν είναι. Να ξαναδώσει τη μάχη των ιδεών και του ανθρωπισμού. Να ξαναγίνει ο καθένας μας άνθρωπος. Με τις μικρότητές του, τις αδυναμίες του, τις ήττες του αλλά άνθρωπος. Όχι ένα νούμερο, ένα στατιστικό δελτίο, ένα ηλεκτρονικό αποτύπωμα. Άνθρωπος. Διαφορετικός, δύστροπος, αλλά μοναδικός. Και άνθρωπος!
Φωτογραφίες: Ελεάννα Κωνσταντάκη
