Δικαιολογημένα η ματιά είναι στραμμένη στη φλεγόμενη Συρία και στους άνεμους πολέμου που συνεπαίρνουν ολόκληρη τη Μ. Ανατολή. Την ίδια στιγμή αλλεπάλληλα γεγονότα αποσταθεροποιούν τα μονίμως αποσταθεροποιημένα Βαλκάνια υπενθυμίζοντας ότι τα δύο πιο θερμά μέτωπα του πλανήτη γειτνιάζουν και αλληλοτροφοδοτούνται επικίνδυνα. Άλλωστε οι ίδιες δυνάμεις συγκρούονται στην περιοχή και οι ίδιες αντιφάσεις διαπερνούν τη στάση και τις επιλογές τους. Συνεπικουρούμενες αντίστοιχα από τις ίδιες περιφερειακές δυνάμεις, κυρίως την Τουρκία, που αντιλαμβάνεται την Βαλκανική, κυρίως την Δυτική, ως μια κομβική περιοχή ξεδιπλώματος των νεο-οθωμανικών της σχεδιασμών.
Ομοιότητες και διαφορές
Αν και έχουν περάσει ήδη 18 χρόνια από το τέλος των πολέμων και την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, τόσο οι μνήμες όσο και οι καταστροφές που προκάλεσαν οι συγκρούσεις εκείνες, την δεκαετία του 1990, είναι ακόμη νωπές. Τα κράτη που σχηματίστηκαν παραμένουν αδύναμα, τα σύνορα που χαράχτηκαν τότε αμφισβητούνται, ισχυρά εθνικιστικά κινήματα συγκινούν σημαντικά τμήματα του πληθυσμού, την ίδια στιγμή που η διαφθορά και ο «μαφιόζικος καπιταλισμός» κυριαρχούν στην οικονομική και πολιτική σκηνή. Το σημαντικότερο παραμένει ότι οι αιτίες που πυροδότησαν τον πόλεμο της δεκαετίας του ‘90 παραμένουν ενεργές αλλά και εκσυγχρονισμένες με σοβαρές αλλαγές στον συσχετισμό ισχύος των μεγάλων δυνάμεων.
Τότε η Ρωσία ήταν υπό διάλυση και πλήρως ανίκανη να αντιμετωπίσει την ισχύ και την αποφασιστικότητα της Δυτικής συμμαχίας, που με πρωταγωνιστή τις ΗΠΑ, επιχειρούσε να επεκτείνει την ηγεμονία της και στην Βαλκανική. Τώρα η Ρωσία, παρά τα σχέδια στρατιωτικής της περικύκλωσης και τις δυσκολίες που προκαλούν οι οικονομικές κυρώσεις σε βάρος της, έχει επανέλθει ως σημαντικός παράγοντας των εξελίξεων ιδιαίτερα μετά τις επιτυχίες της στα μέτωπα της Συρίας. Η Βαλκανική αποτελεί για την Ρωσία, όχι μόνο κρίσιμης σημασίας σφαίρα επιρροής αλλά και στρατηγικό σημείο αποδυνάμωσης της στρατιωτικής περικύκλωσης που υφίσταται και αποτροπής της πλήρους μετατροπής της σε νατοϊκό στρατόπεδο.
Από την αντίπερα όχθη, η ισχύς της Δύσης υποχωρεί. Οι ΗΠΑ δεν είναι σε θέση ούτε μόνες ούτε σε συνεργασία με «συμμαχίες προθύμων» να επιβάλλουν τα συμφέροντα τους. Η πολιτική κρίση και η ενδόρηξη στο εσωτερικό της περιορίζει σημαντικά τις όποιες πρωτοβουλίες της συγκριτικά με το παρελθόν. Το ίδιο αποδυναμωμένη εμφανίζεται η Ε.Ε. καθώς ο γαλλογερμανικός άξονας αδυνατεί να βρει βηματισμό στη διεθνή σκηνή και η Γερμανία από μόνη της, όσο και αν θέλει, δεν είναι σε θέση – παρά την οικονομική διείσδυση της στην περιοχή– να επιβάλει την εμπέδωση του ευρωπαϊκού ελέγχου στην περιοχή. Η πρόσφατη άρνηση της Γαλλίας να επικύρωσει την έναρξη του ενταξιακού διαλόγου για Τίρανα και Σκόπια με την Ε.Ε. αποτελεί ορατό δείγμα της διάστασης της πολιτικής της Ευρώπης στα Βαλκάνια και ταυτόχρονα σηματοδοτεί την πρόθεση Μακρόν να διαδραματίσει ανεξάρτητο ρόλο. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Γάλλος πρόεδρος επιχειρεί μια δραστήρια ενεργοποίηση της Γαλλίας σε όλα τα κρίσιμα διεθνή ζητήματα. Προσπάθησε να εμπλακεί άμεσα στο πόλεμο της Συρίας με αποστολή χερσαίων στρατιωτικών δυνάμεων, έχει εμπλακεί ενεργά στο εμφύλιο της Λιβύης, επιχείρησε να διαμεσολαβήσει σε έναν διάλογο μεταξύ του Ιράν και των ΗΠΑ, ξεκίνησε μια νέα πρωτοβουλία για άμβλυνση της αντιπαράθεσης Ε.Ε.-Ρωσίας.
Μέσα σε αυτό το κλίμα νέες δυνάμεις πλασάρονται στην Βαλκανική επιχειρώντας να αξιοποιήσουν τα κενά. Η Κίνα μέσω του σχεδίου «Δρόμος του Μεταξιού» προωθεί σημαντικές επενδύσεις και σχεδιάζει την δημιουργία ενός σιδηροδρόμου μεγάλης ταχύτητας από το λιμάνι του Πειραιά έως την Βουδαπέστη μέσω Βελιγραδίου. Η Τουρκία οικοδομεί εμπορικές και στρατιωτικές σχέσεις με Αλβανία και Κόσσοβο, έχει αναδειχθεί σε τρίτο μεγαλύτερο εξωτερικό επενδυτή στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, επιχειρεί να διευρύνει τις εμπορικές σχέσεις με τη Σερβία και προσπαθεί να «υιοθετήσει» τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς σε όλα τα Δυτικά Βαλκάνια και τη Βουλγαρία – σε αντιπαράθεση με τη Σαουδική Αραβία και τις χώρες του Κόλπου που χρηματοδοτούν θρησκευτικές οργανώσεις και τζαμιά για την προώθηση του Ισλάμ κυρίως στο Κόσσοβο και τη Βοσνία.
Σφαίρες επιρροής και υποδαύλιση εθνικισμών
Όσο η δυτική αδυναμία δημιουργεί τριγμούς στην επιρροή της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ στη Βαλκανική τόσο πιο ασύμμετρες κινήσεις εμφανίζονται στη γκρίζα ζώνη που συνιστούν τα Δυτικά Βαλκάνια.
Η πολιτική Τραμπ στα Βαλκάνια αποσκοπεί στη μετατροπή τους σε μια απέραντη νατοϊκή βάση. Ήδη στο Κόσσοβο εδρεύει μια από τις μεγαλύτερες βάσεις στο κόσμο ενώ κάτι αντίστοιχο προωθείται στα Σκόπια. Παράλληλα τροφοδοτεί ενεργά τις εντάσεις στην περιοχή πιέζοντας για μια ανταλλαγή εδαφών μεταξύ Σερβίας και Κοσσόβου, ανοίγοντας την όρεξη των Τιράνων να επιταχύνουν το σχέδιο της Μεγάλης Αλβανίας.
Αντίστοιχες διενέξεις διαπερνούν τις σχέσεις της Σερβίας με τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και επίδικο την στάση των Σερβοβόσνιων της αυτόνομης σέρβικης περιφέρεια Republika Srpska (RS) που επιθυμούν επανένωση με τη Σερβία, τις σχέσεις Τιράνων-Σκοπίων λόγω της αλβανικής μειονότητας στη «Βόρεια Μακεδονία» που κρίνουν κάθε φορά την πολιτική σταθερότητα της χώρας αλλά και τις σχέσεις Σκοπίων-Σόφιας καθώς η Βουλγαρία δεν θεωρεί τους γείτονες ξεχωριστό έθνος αλλά Βούλγαρους.
Η Ρωσία, από την πλευρά της, επεκτείνει τις σχέσεις με τη Σερβία, διατηρεί τον έλεγχο της τροφοδοσίας της με φυσικό αέριο ενώ την ενισχύει στρατιωτικά με όπλα παλαιάς τεχνολογίας και κοινές ασκήσεις.
Τα Βαλκάνια σταδιακά μετατρέπονται και πάλι σε σκακιέρα ανταγωνισμών των μεγάλων δυνάμεων.
