Ενεργητική ανάμιξη των ΗΠΑ στην προεκλογική καμπάνια
Υπάρχουν ορισμένες χώρες στον κόσμο οι λαοί των οποίων δικαιούνται να παίρνουν οι ίδιοι τις σημαντικές αποφάσεις. Σ’ αυτές τις χώρες οι αναθεωρήσεις του Συντάγματος, για παράδειγμα, δεν αποφασίζονται στη βουλή, όσο ενισχυμένη κι αν είναι η πλειοψηφία των βουλευτών που τις στηρίζει. Αντίθετα, υπόκεινται σε λαϊκή έγκριση μέσω δημοψηφίσματος. Μια από αυτές τις λιγοστές χώρες είναι η Βολιβία. Στην οποία θα διεξαχθεί αύριο ένα κρίσιμο δημοψήφισμα: οι πολίτες καλούνται να εγκρίνουν την αναθεώρηση του Συντάγματος ώστε να επιτραπεί στο δίδυμο που βρίσκεται εδώ και 10 χρόνια επικεφαλής της χώρας, τον πρόεδρο Έβο Μοράλες και τον αντιπρόεδρο Άλβαρο Γκαρσία Λινέρα, να θέσουν υποψηφιότητα για τέταρτη συνεχή φορά στις προεδρικές εκλογές του 2019. Υπενθυμίζεται ότι ο Μοράλες και ο Λινέρα επανεκλέχθηκαν το 2014 με ένα θριαμβευτικό 61,3%, εκφράζοντας τις ανάγκες και τις ελπίδες της ιθαγενικής πλειοψηφίας που επί αιώνες κρατιόταν δια της βίας στο περιθώριο.
Πάντως, σε αντίθεση με ό,τι θα νόμιζε κάποιος μακρινός παρατηρητής, η μάχη του αυριανού δημοψηφίσματος είναι δύσκολη για το λαϊκό στρατόπεδο. Παρόλο που η φιλοδυτική αντιπολίτευση είναι διασπασμένη και έχει υποστεί αλλεπάλληλες και βαριές ήττες σε όλες τις εθνικές εκλογικές αναμετρήσεις, αυτή τη φορά οι ΗΠΑ και η ντόπια ολιγαρχία κάνουν ό,τι μπορούν για να πετύχουν την πρώτη τρικλοποδιά στην προοδευτική ιθαγενική κυβέρνηση. Ενθαρρυμένοι από τις πρόσφατες επιτυχίες τους στην Αργεντινή και στη Βενεζουέλα, οι νοσταλγοί της εποχής που οι ΗΠΑ ανεβοκατέβαζαν κυβερνήσεις και το ΔΝΤ επέβαλε καταστροφικά προγράμματα «διαρθρωτικής προσαρμογής» ελπίζουν να επιβεβαιώσουν την τάση ανακοπής των αλλαγών που άλλαξαν το χρώμα της Λατινικής Αμερικής τα τελευταία 15 χρόνια.
Έτσι εδώ και μήνες μια σειρά βορειοαμερικανικά «ιδρύματα» έχουν αναλάβει μια πολύμορφη εκστρατεία για να συντονίσουν και να χρηματοδοτήσουν τη θρυμματισμένη αντιπολίτευση, αλλά και να παρέμβουν απευθείας, ιδίως στη νεολαία που δεν έχει βιώσει τα προηγούμενα ολιγαρχικά και αντι-ιθαγενικά καθεστώτα, με προγράμματα «δημοκρατικής διαπαιδαγώγησης». Πρωταγωνιστικό ρόλο στην προεκλογική εκστρατεία παίζουν, πέραν των στελεχών κυβερνητικών υπηρεσιών των ΗΠΑ που έχουν εντοπιστεί επανειλημμένα να διεισδύουν στη Βολιβία ως «τουρίστες», οργανώσεις όπως η USAID και το «Εθνικό Κληροδότημα για τη Δημοκρατία» (NED), στο οποίο συμμετέχουν τα think tank τόσο του Δημοκρατικού όσο και του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος των ΗΠΑ.
Επιτυχίες και δυσκολίες του λαϊκού στρατοπέδου
Τα φιλοδυτικά ιδιωτικά ΜΜΕ, χρηματοδοτούμενα από τους βορειοαμερικούς και από ντόπιους ολιγάρχες (που ηττήθηκαν κατά κράτος σε προηγούμενες βίαιες προσπάθειες ανατροπής της ιθαγενικής κυβέρνησης, έως και απόσχισης των πλούσιων επαρχιών), πρωταγωνιστούν βέβαια στην προσπάθεια φθοράς του Μοράλες και του Λινέρα. Δεν πρόκειται για εύκολο εγχείρημα, δεδομένων των απτών αλλαγών στην καθημερινή ζωή της πλειοψηφίας εδώ και δέκα χρόνια: ακόμη και σήμερα, η Βολιβία σημειώνει τους μεγαλύτερους δείκτες ανάπτυξης στη Λατινική Αμερική. Και τα «κέρδη» δεν πηγαίνουν πια στις τσέπες λίγων, αλλά χρησιμοποιούνται για να υπηρετηθούν οι λαϊκές ανάγκες. Γι’ αυτό και, πέρα από πρώτη σε ρυθμούς ανάπτυξης, η Βολιβία είναι επίσης πρώτη σε όλη τη Λατινική Αμερική στους ρυθμούς μείωσης της φτώχειας.
Όμως δεν είναι μόνο για η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης που ενισχύει την ιθαγενική κυβέρνηση, αλλά και η ανάκτηση της αξιοπρέπειας της πλειοψηφίας μέσω της ενεργητικής συμμετοχής της στην κρατική εξουσία. Έτσι, μέσα από το Εθνικό Συντονιστικό των Κοινωνικών Κινημάτων για την Αλλαγή (CONALCAM) οι πολίτες όχι μόνο ελέγχουν την κυβέρνηση, αλλά συναποφασίζουν για τις πολιτικές που ακολουθούνται, κάνοντας τη Βολιβία μια από τις ελάχιστες χώρες διεθνώς που επιχειρεί να εφαρμόσει τρόπους αυθεντικά δημοκρατικής διακυβέρνησης. Εξάλλου το γεγονός της θέσης κάθε μεγάλης αλλαγής υπό την άμεση κρίση όλων των πολιτών, όπως συμβαίνει και με το αυριανό δημοψήφισμα, είναι κάτι που ξεχωρίζει τη Βολιβία από μια σειρά δυτικές χώρες που σήμερα της δίνουν «μαθήματα δημοκρατίας» αλλά οι ίδιες αγνοούν επιδεικτικά τη βούληση των λαών τους.
Από την άλλη, ο ίδιος ο δημοψηφισματικός χαρακτήρας της αυριανής αναμέτρησης διευκολύνει τη «συνάντηση» ετερογενών δυνάμεων που δεν μπορούν να συμμαχήσουν στις εθνικές εκλογικές αναμετρήσεις και κάθε φορά ηττώνται από το λαϊκό μπλοκ με επικεφαλής το κόμμα-κίνημα MAS (Κίνημα προς το Σοσιαλισμό). Επιπλέον, το γεγονός ότι το ερώτημα δεν αφορά την άμεση επανεκλογή του δημοφιλούς διδύμου Μοράλες-Λινέρα (που ούτως ή άλλως θα κυβερνά ως το 2019), αλλά θεωρητικά μόνο μια αλλαγή στο Σύνταγμα, επιτρέπει στην αντιπολίτευση να καλεί τους πολίτες στην υπερψήφιση του «Όχι» χωρίς να θέτει σε ευθεία αμφισβήτηση την ιθαγενική κυβέρνηση. Το αποτέλεσμα του αυριανού δημοψηφίσματος, αλλά και το ποσοστό της συμμετοχής των πολιτών σε αυτό (μια χαμηλή συμμετοχή μάλλον θα ευνοήσει την αντιπολίτευση και θα αποτελέσει ένδειξη «κούρασης» του λαϊκού παράγοντα), θα σφραγίσει τα επόμενα βήματα και των δύο αντιπαρατιθέμενων μπλοκ.
Μια ενδεχόμενη επικράτηση του «Όχι» σίγουρα θα ενθαρρύνει το φιλοδυτικό στρατόπεδο να επιχειρήσει νέα βίαιη ανατροπή της ιθαγενικής κυβέρνησης, όπως το έκανε και στο παρελθόν. Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις πάντως δείχνουν μια «ισορροπία του τρόμου», με περίπου 40% για κάθε στρατόπεδο και ένα (υψηλό) περίπου 20% αναποφάσιστων. Όπως είναι αναμενόμενο, το «Όχι» έχει σαφές προβάδισμα στις πλούσιες επαρχίες και μεταξύ των υψηλότερων εισοδημάτων, ενώ το «Ναι» στη δυνατότητα των Μοράλες και Λινέρα να ξαναθέσουν υποψηφιότητα το 2019 υπερισχύει συντριπτικά στις αμιγείς ιθαγενικές κοινότητες της υπαίθρου και στη φτωχολογιά των μεγάλων πόλεων.
Γιώργος Αναστασίου
